چند پیشنهاد به وزیر میراث فرهنگی کشور پس از حواشی پاسارگاد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، چند پیشنهاد به وزیر میراث فرهنگی کشور پس از حواشی پاسارگاد صورت پذیرفت.

عزت الله ضرغامی پس از اظهارنظر درباره حریم پاسارگاد که مانع کشاورزی و ساخت و ساز شده، تصریح کرد که «وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بدنبال حفر چاه در کنار مقبره کوروش نیست. حل مشکلات مردم وظیفه ماست. مردم پاسارگاد 2500 سال است که از پاسارگاد و از مقبره کوروش حفاظت کرده اند. این مردم باارزشند. مسأله اصلی ما مردم است. اگر ما به پاسارگاد بخاطر مدنیتی که شکل گرفته و جز هویت ایرانیان محسوب می شود، بی اعتنا باشیم کار درستی انجام نداده ایم.»

او در توئیتر این مطلب را اضافه کرد که «مدیرکل ثبت و حرایم میراث، مدیرکل بازرسی وزارتخانه و مدیرکل میراث استان فارس برای بررسی و حل مشکلات مردم پاسارگاد عازم خواهند شد. دستور کار آنان رعایت دقیق حریم میراث فرهنگی و جلوگیری از رفتارهای فراقانونی در جهت ناراضی سازی مردم است».

اما محمدتقی عطایی، پژوهشگر و باستان شناس ایرانی که در دهه 80 عضو بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد بوده است، اظهار کرد: در این کشور از سال 1320 در رشته باستان شناسی فارغ التحصیل داریم، این همه هزینه می شود تا در دانشگاه ها افراد متخصص و آگاه تربیت شوند که برخی از آنها در دانشگاه ها، سازمان سابق میراث فرهنگی و اداره کل میراث استانها جذب شده اند. این همه هزینه می شود تا در زمان مناسب از توان و تخصص این افراد استفاده شود.

او پیرامون چند پیشنهاد به وزیر میراث فرهنگی کشور پس از حواشی پاسارگاد گفت: پاسارگاد و تخت جمشید، دو پایگاه میراث جهانی هستند و از چندین دهه پیش پایگاه میراث فرهنگی در آنها دایر است و نیروی متخصص دارند، بنابراین برای هر نوع اقدام و تصمیمی در این محوطه ها و هر محوطه دیگر، بهتر است نخست نظر رئیس پایگاه میراث فرهنگی آن مناطق کسب شود، کارشناسان مقیم از مشکلات آن محوطه ها ریشه ای و عمیق اطلاع دارند. اگر وزیر برای یک ساعت از این آثار دیدن می کند، کارشناسان مقیم هر محوطه با مسائل آنجا بطور مداوم درگیرند.

عطایی تاکید کرد: انتظار می رود وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مدافع میراث فرهنگی، معنوی و باستان ایرانی در هیأت دولت باشد. مشکلات کشاورزان هم به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ارتباطی پیدا نمی کند. از طرفی، می دانیم استان فارس نه تنها در ایران بلکه در جهان با بالاترین میزان فرونشست زمین مواجه است، فقط به خاطر اینکه نظارت اصولی در استفاده از منابع طبیعی وجود نداشته و بی حساب و کتاب و بدون موازین علمی آب برداشت شده است. تمام نهادهای مرتبط از وظیفه خود قصور کرده اند و نتیجه آنکه صدها حلقه چاه در استان فارس حفر شده است.

این باستان شناس با اشاره به حریم مصوب محوطه تاریخی پاسارگاد اظهار کرد: باید توجه شود پاسارگاد عرصه مصوب دارد که در اطراف آن فنس کشیده شده و این محدوده در مالکیت دولت است. یکسری حرایم هم وجود دارد. مشکلات و مسائل حرایم، مستقیم به پایگاه میراث جهانی پاسارگاد مربوط می شود و بعد، شخصی که عرصه و حریم پارسارگاد را تعیین کرده، آقای افشین یزدانی است. باید از این افراد مسائل و مشکلات منطقه را جویا شد.

عطایی افزود: باستان شناسان وقتی برای یک اثر یا محوطه عرصه و حریم تعیین می کنند از پیش و به تجربه با معضلاتی که قبلا برای دیگر محوطه های باستانی اتفاق افتاده، آشنا هستند و اصولا تعیین عرصه و پیشنهاد حریم برای جلوگیری از تکرار آن حوادث و اتفاقات است. حتما نیازهایی وجود دارد که این کار انجام می شود.

او به دشت ارجان/ارگان در بهبهان خوزستان به عنوان نمونه ای که در تعیین عرصه و حریم آن نقش داشته، اما در ادامه با تعرض و تخریب مواجه شده است، اشاره کرد و گفت: ارجان مجموعه ای کلان پیش از تاریخ، عیلامی، هخامنشی و ساسانی و شهر معتبر و مهم دوره اسلامی است. از پیش از انقلاب در نزدیکی آن کارخانه سیمان احداث کردند که امروز این محوطه با آلودگی بصری و زیست محیطی دست به گریبان است. کوه های اطراف آن به خاطر برداشت بی رویه نابود شده است، پسماند و فاضلابش در دشت و رود مارون تخلیه می شود و منظر و محیط زیست آن منطقه بکر تخریب شده است. در زمان تعیین عرصه و پیشنهاد حریم برای این محوطه ما به مسائل مشابهی که ممکن بود در آینده در این منطقه رخ بدهد توجه کردیم. عرصه و حریم پاسارگاد یا هر محوطه دیگری هم بر اساس موازین مشابهی تعیین می شوند.

این باستان شناس اضافه کرد: از اوایل دهه 60 سد تنظیمی را در کنار ارجان احداث کردند که محوطه عیلامی را به کل نابود کرد. نظیر این اتفاق در جوبجی در رامهرز نیز افتاد. آنجا هم به دلیل تصمیم و عمل در دولت آقای احمدی نژاد، لودرها را به جان محوطه تاریخی انداختند که منجر به نابودی محوطه تاریخی شد.

عطایی گفت: باستان شناس هنگام تعیین عرصه و حریم، اتفاقات احتمالی و پیش روی محوطه تاریخی را پیش بینی می کند. شاید امروز آن محوطه در بیابان باشد، اما باید کوه اطراف آن را درنظر گرفت شاید در آینده برداشت شود، یا کارخانه سیمان در محدوده آن ساخته شود، یا اگر محوطه در سرزمینی نفت خیز باشد احتمال کشف نفت و متعاقب آن ساخت پالایشگاه به وسعت چند ده هکتار وجود دارد. یا رودخانه های پرآب در مسیر را که ممکن است بعدها به منطقه کشت و صنعت تبدیل شود، درنظر می گیرند. نمونه این اتفاق بندر سیراف در حاشیه خلیج فارس است که بخش زیادی از آن محوطه به خاطر فعالیت های مرتبط با توسعه میادین نفتی تخریب شده است.

او یادآور شد: خطرات در محوطه های تاریخی آن چیزی نیست که در لحظه مشاهده شود و قابل تشخیص باشد. ضمن اینکه، وقتی محدوده و ضوابط محوطه تاریخی پیشنهاد می شود از باستان شناس دعوت می شود تا از محدوده عرصه و حریم و ضوابط پیشنهادی آن ها دفاع کند و اگر توانست هیأت نظارت را اقناع کند، طرح تصویب می شود و به عنوان قانون به استانداری ابلاغ می شود. در واقع این عرصه و حریم باعث می شود تاثیر عوامل مخرب را در آینده به حداقل برساند. به عنوان مثال اگر معدنی در کوه های اطراف پاسارگاد پیدا شود از قبل ضوابط عرصه و حریم باید برای این وضعیت پیش بینی های لازم را کرده باشد. پاسارگاد یک میراث جهانی و منطقه ای گردشگرپذیر است، همان موضوعی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیشترین تاکید را روی آن دارد و اگر این حریم، دستکاری شود اتفاقا بیشترین آسیب به گردشگری وارد می شود؛ زیرا منظر فرهنگی و طبیعت آنجا آسیب می بیند. هیچ گردشگری حاضر به حضور در جایی کثیف و نامطبوع نیست.

وی با اشاره به اظهارنظرهایی درباره نصب دکل و محدودیت مردم در ساخت و ساز به خاطر حریم پاسارگاد، به ضرغامی به عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشنهاد کرد به تخت جمشید برود و بین تخت جمشید و نقش رستم بایستد و ببیند؛ دو محوطه ای که در واقع یک مجموعه است.

او ادامه داد: امروز در وسط این دو محوطه، دو جاده، خط راه آهن، انبوهی از کانال و دکل برق و مخابرات دیده می شود. آلودگی بصری چشم آزاری در این محوطه وجود دارد، درحالیکه اگر دست کم سیم های انتقال برق را در این محوطه به نحوی که کمترین آلودگی بصری را داشته باشند، از روی زمین عبور می دادند این وضعیت وجود نداشت. در واقع، همه محوطه های تاریخی با این قبیل مسائل دست به گریبان اند، اما اگر می خواهند عاقبت تصمیم خود را درباره حریم پاسارگاد ببینند وضعیت عرصه و حریم تخت جمشید و نقش رستم را ببینند، اگر آن مطلوب است، در پاسارگاد هم همین کار را انجام دهند.

عطایی گفت: در پاسارگاد پشت فنس عرصه محوطه، کشاورزان مشغولند و چاه عمیق هم حفر کرده اند. اگر به صورت غیرقانونی، کشاورزان این کار را انجام می دهند رفع آن، منوط به این نیست که چاه عمیق تر حفر شود. اگر اجازه حفر چاه بیشتر بدهند، مسئولیت فرونشست در دشت پاسارگاد را به عهده می گیرند؟ بدتر از آن، فرونشست در روستاهای نزدیک پاسارگاد است، اگر فروچاله ایجاد شود و خسارت عظیم انسانی رخ دهد، آیا مسئولیت می پذیرند؟

او یادآور شد: عرصه پاسارگاد متعلق به دولت است، وقتی چاه عمیق حفر شود پاسارگاد را در معرض خطر قرار می دهد. آیا تضمین می کنند با حفر چاه، مجموعه تاریخی پاسارگاد دچار فرونشست نشود؟

وی اظهار کرد: تغییر رویکرد درباره حریم میراث جهانی، عواقب بدی برای دیگر محوطه های تاریخی دارد، چرا که به محض تغییر در عرصه و حریم یک اثر تاریخی، آثار دیگر هم چنین سرنوشتی پیدا می کنند و این بدعت نامبارک منحصر و محدود به پاسارگاد نمی ماند.

عطایی گفت: چاره کار، انقباض حریم پاسارگاد نیست، بلکه انبساط دیدگاه در پذیرش رویکردهای علمی است. ما امیدواریم این رویه ها تغییر کند و شاهد آثار مخرب تصمیم ها نباشیم، همانند آنچه در محوطه شوش به خاطر تصمیمات گذشته اتفاق افتاد و صدمات جبران ناپذیری وارد کرد.