دریاچه و سد بند دره؛ دیدنی طبیعی در دل بیرجند

ایران زمین، تاریخی به قدمت سال ها دارد. در متون و کتاب ها بسیار درباره ایران و ایرانی خوانده ایم و می دانیم در کشوری با تمدنی غنی زندگی می کنیم. در مدرسه و دانشگاه ما را به دل تاریخ سرزمین مادریمان می برند و ما از خواندن آن لذت می بریم و افتخار می کنیم که یک ایرانی هستیم. شما را به تماشای جاذبه ای تاریخی یعنی دریاچه و سد بند دره می بریم تا ضمن لذت بردن از زیبایی های بند دره بیرجند، به ایرانی بودن خود افتخار کنید. همراه ما باشید که تفرج و شادی در دل زیبایی های بند دره بیرجند انتظار شما را می کشد.

آشنایی مختصر با بیرجند دیدنی و زیبا

شهرستان بیرجند در استان خراسان جنوبی واقع شد. این شهرستان از شمال به شهرستان قاینات، از شمال شرق به شهرستان زیرکوه، از شرق به شهرستان های درمیان و سربیشه، از جنوب به شهرستان خوسف و از غرب به شهرستان سرایان محدود است. این شهر در سال 1390، تعداد 178020 نفر جمعیت داشته و چهل و نهمین شهر ایران هست. این شهر دومین شهر در ایران بوده که در سال 1302 و پیش از استان تهران، از لوله کشی آب شهری برخوردار گردید. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک شهر بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال 1312 پس از قلعه مرغی و استان بوشهر، در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم، دو کنسولگری انگلستان و روسیه در بیرجند مشغول فعالیت بوده اند. نام اصلی این شهر، بیرجند بوده که به صورت های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته ها آمد. آقای رجبعلی لباف خانیکی در مقاله خود، بیرجند را مرکب از دو جز بیر و جند می داند. بیر در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و جند که معرب کند بوده و به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده است. فاصله شهر بیرجند تا مرکز استان خراسان رضوی 481 کیلومتر، تا مرکز استان سیستان و بلوچستان 458 کیلومتر و تا مرکز استان کرمان 586 کیلومتر هست. بیرجند از مناطق کهن و تاریخی ایران بوده که در جغرافیای دوره اسلامی همواره، جزیی از کوره یا ناحیه قهستان تاریخی بود. بیرجند، شهرستانی کوهستانی است و در آن کوه ها و دره های عمیق و حاصلخیزی وجود دارند. در شهرستان بیرجند، رودخانه عمده ای وجود ندارد و رودها که به کال معروفند، عموما فصلی و مسیل هستند. گویش یا لهجه بیرجندی از گویش های فارسی نو وابسته به لهجه سیستانی بوده که مانند گویش های دیگر به نسبت زبان رسمی کمتر تحول پذیرفت و از این رو، بسیاری از ویژگی های فارسی کهن را نگه داشت. در اواخر دوره صفوی و پس از قتل نادر شاه با استقرار خاندان خزیمه عرب، بیرجند مرکز قهستان شد. با زوال دولت صفوی و نفوذ کشورهای اروپای غربی به آسیای شرقی از راه های دریایی و زمینی، بیرجند که در مسیر عمده ترین راه زمینی این ارتباط قرار داشت، محل عبور اغلب سیاحان، جهانگردان یا مأمورانی شد که در نوشته های خود اطلاعات فراوانی از آن به جا گذاشته اند.

بند دره بیرجند، دیدنی باشکوه و تاریخی

بند دره بیرجند، سدی است تاریخی در نزدیکی بیرجند که مهمترین بند تاریخی در بیرجند محسوب می شود. قدمت بند دره بیرجند به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه می رسد. این بند چون آبش از دره بالا و پایین عبور می کند، به این اسم مشهور گشت. این بند یا سد در 5 کیلومتری انتهای خیابان مدرس بیرجند، در میان رشته کوه جنوب این شهر به نام رشته کوه باقران واقع است. دریاچه و سد بند دره در بیرجند که از جمله نقاط گردشگری استان خراسان جنوبی و شهرستان بیرجند محسوب می شود، در سال 1381 از سوی سازمان میراث فرهنگی با شماره 4816 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این بند که مهمترین بند تاریخی و بزرگترین بند کوهستانی شهر بیرجند محسوب می شود، به دستور امیر شوکت الملک در سال 1294 هجری قمری ساخته شد. بنای این سد با پیروی از شیارهای واقع در کوه و در مناسب ترین قسمت دره پایین روی طبقات رسوبی کف رودخانه بنا شده است. طول تاج آن 31 متر، عرض تاج آن 3 تا 5 متر و ارتفاع آن حدود 13 متر و ضخامت دیوار سد در قسمت پایه 8 متر هست. مصالح به کار رفته در بند دره شامل آجر، سنگ و ملات آهک و ساروج بوده و نمای بیرونی آن از آجر تشکیل گشته است. این بند یک سازه وزنی بوده و جهت تقویت دیواره بند، پشت بند عظیمی احداث شد. در وسط دیواره بند محفظه ای عمودی به شکل چاه وجود دارد که در هر یک متر ارتفاع به سمت بند، دریچه ای تعبیه شده که به داخل بند راه دارد. در نمای شمالی سد و در دو طرف تنوره آن، دو پشت بند تعبیه شده که باعث استحکام بیشتر آن شده اند. روی دیواره سد و در کنار صخره شرقی آن، سرریزی وجود دارد که مازاد آب از آن بیرون می ریزد و از فشار آب به دیواره بند می کاهد. عرض این سرریز 3 متر و عمق آن نیم متر است. این سد تاکنون چندین بار مرمت و بازسازی شده و همچنان کارایی خود را به عنوان تامین آب آشامیدنی از طریق تقویت آب سفره های زیرزمینی حفظ کرده است. شرکت سرمایه گذار منطقه گردشگری بند دره در حال احداث هتل 5 ستاره در آن بوده و رستوران، شهربازی، کافی شاپ، سفره خانه، پیست های ورزشی، مسیرهای کوهنوردی از زمینه هایی است که برای سرمایه گذاری در منطقه گردشگری بند دره پیش بینی شده اند.