آیین نامه ها و دستورالعمل های طبیعت گردی و اکوتوریسم دچار واماندگی و جاماندگی شده اند

ایسنا/ براساس اخبار بدست رسیده، آیین نامه ها و دستورالعمل های طبیعت گردی و اکوتوریسم دچار واماندگی و جاماندگی شده اند.

علی شادلو، فعال اکوتوریسم گفت: ساختار تشکیلات خصوصی اکوتوریسم ایران با کمبود سازوکار قانونی مواجه بوده و آیین نامه ها و دستورالعمل های طبیعت گردی و اکوتوریسم دچار واماندگی و جاماندگی شده و بلاتکلیفی سفرهای طبیعت بویژه سافاری و آفرود بجای خدمت به طبیعت و طبیعتگردی در ایران، بلای جان شده و میراث طبیعی گرفتار چند صاحبی شده است.

او با بیان اینکه طبیعت ایران، آنجایی که بیشترین ظرفیت میراث زیستی چه جاندار و غیرجاندار را دارد از حیث کارکردی و کاربردی در مدیریت سازمان محیط زیست ایران است، اظهار کرد: شکل حفاظت از محیط زیست تغییر کرده است، دنیا از حفاظت محیط زیست پول درمی آورد، نه اینکه از بودجه دولتی استفاده کند تا ظرفیت های محیط زیست را حفظ کند.

شادلو اضافه کرد: پارادایم نوین حفاظت یا به زبان بهتر صیانت از طبیعت بواسطه تغییر نگاه از حفاظت مبتنی بر عدم ورود انسان به ظرفیت های طبیعی در تقابل با صیانت که مبتنی بر ورود انسان به مناطق طبیعی است، سالهای زیادی است در جهان پدیدار شد، مثال بارز آن سافاری در پارکهای آفریقاست. شکارچیانی که مظهر حیات وحش هستند، حتی گربه سانان بزرگ، اتومبیل گردشگران را به رسمیت شناخته اند و در کنار آن پناه می گیرند و به شکار می پردازند، یعنی اگر شکار را عالی ترین صفت حیات وحش بدانیم، با آن رویکرد، انسان به مناطقی وارد می شود که در عین هویت بخشی، حیات وحش هم حفظ می شود.

او یادآور شد: هرچند امکان دارد خیلی ها حیات وحش آفریقا را با ایران قابل قیاس ندانند که البته قابل اثبات است ایران دارای پتانسیل های این چنینی، نه صرفا در حیات وحش جانوری بلکه در حیات گونه های گیاهی و بخصوص در حیات غیرجاندار و ظرفیت های زمین گردشگری است.

این مدرس گردشگری ادامه داد: در ایران بواسطه مناطق حفاظت شده و تسری پیدا نکردن علم صیانت و حفاظت مبتنی بر ورود انسان، به حدود 10 تا 15 درصد از عرصه سرزمینی ایران دسترسی نداریم، چون پارک ملی هستند. اینکه برخی می گویند به این مناطق برای ایجاد زیرساخت گردشگری دسترسی نداریم، بحث مفصلی است، مثلا وقتی پارک ملی لار به روی گردشگران باز می شود فقط محل افسوس است، قطاری از ماشین وارد این پارک می شود، نه ضابطه ای تعریف شده، نه نحوه بهره برداری تعیین شده است. نمونه این مثال در دیگر عرصه های طبیعی و ملی بسیار است.

شادلو با اشاره به بی توجهی به الگوی سکونتگاهی و جابه جایی در ایران که دارای ارزش زیست طبیعی با کمترین آسیب است، افزود: یکی از اساتید و محققان استرالیایی می گفت وقتی ادیبات عشایری و کوچ نشینی همه اقوام جهان را مطالعه کرد، متوجه شده الگوی عشایری سیاه چادر ایران بهترین و پایدارترین و بوم آورترین زیست در مناطق دارای ارزش حفاظتی و میراث طبیعی است. با این وجود ما از استرالیا استاد دعوت کرده ایم و از او می پرسیم که چه الگویی را در ایران اجرا کنیم، درحالیکه از همین الگوی ایرانی در آفریقا استفاده شده است. واقعا محل افسوس است.

او سپس به سرانجام تشکیلات طبیعت گردی ایران اشاره کرد و گفت: هیأت وزیران به نفع ایجاد کمیته ملی طبیعت گردی مصوبه ای داشت که برآن اساس، این کمیته متشکل از سه سازمان منابع طبیعی، محیط زیست و میراث فرهنگی، صنعت اکوتوریسم را باید در ایران توسعه می داد، اما چند سازمانی و چندصاحبی آن کمیته ملی را هیچ وقت به کارکرد اصلی خود نزدیک نکرد. البته در بدنه گردشگری خروجی هایی داشت، اما در سطح ملی که عرصه ها باید تعیین تکلیف و برای ورود گردشگر آماده می شد، در همکاری این سه سازمان توفیق قابل دفاعی بدست نیاورده ایم.

این فعال اکوتوریسم افزود: به تبع آن مصوبه هیأت وزیران، اداره کل طبیعتگردی در معاونت گردشگری سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شد که آن اداره، روزی سازمان چندطبقه در خیابان ولیعصر تهران بود و امروز به یک کارشناس در بدنه معاونت گردشگری تقلیل پیدا کرده است، دیگر نه مدیرکل دارد و نه معاون و نه کارشناس و این اتفاق بدی است.

شادلو ادامه داد: وقتی کارشناسان سازمان جهانی گردشگری و سازمان جهانی تجارت برای کمک به تدوین سند استراتژیک توسعه گردشگری ایران که خلا بزرگ مدیریتی بود، به کشورمان قدم گذاشتند، بعد از سفر و مطالعه، محور، شأن و مزیت رقابتی و رشد گردشگری ایران را در اکوتوریسم دیدند. آنها اعلام کردند اصلی ترین و بزرگترین چالش برای توسعه اکوتوریسم را در نبود مناسبات قانونی در هماهنگی با دو یا سه سازمان متولی طبیعت ایران می دانند، برای مثال غار رودافشان در اختیار محیط زیست است، ملک آن در اختیار منابع طبیعی است و اگر گردشگر وارد شود مسئولیت آن با وزارت گردشگری است. کوه دماوند نیز همین وضع را دارد. در واقع تمام آثار طبیعی کشور در مقابل گردشگری مدیریت نشده، دچار خسارت و ضرر است.

او افزود: آن کارشناس بین المللی وقتی به ایران آمدند، از اصل چندصاحبی در توسعه اکوتوریسم ایران به عنوان مشکل حرف زدند و در فاز بعدی، به نبود صنف یک صدا اشاره کردند. فعالان حوزه اکوتوریسم اعم از اقامتگاه های بوم آور، مقاصد صیانت محور و جامعه محور، تمام این عرصه های توسعه مبتنی بر بوم گرفتار چندصدایی هستند و حتی یک تشکل حرفه ای و ملی ندارند.

این فعال اکوتوریسم گفت: در دولت قبل، معاون گردشگری که زمانی مدیرکل ارزیابی و نظارت بود، آیین نامه ای را ابلاغ کرد که رفتار صنفی و تحرکات صنفی در گردشگری اصلاح شود، ولی مشکل ما روزآمد نشدن گردشگری است. تفاوتی بین آژانس های طبیعت گردی و معمولی نیست، اکوتوراپراتورها از توراپراتورها به هیچ شکلی تفکیک نشده اند. بومگردی هم که به بیراهه رفته است، قرار بود «بوم سازه» ترجمه «اکولوژ» باشد که به سمت گردشگری روستایی، معیشت محور و کارآفرینی رفت و موضوع آن اشتغالزایی و دغدغه آن وام گرفتن و اصلا چیز دیگری شد.

شادلو از جنبه دیگری به این مشکلات پرداخت و اظهار کرد: مثلا گردشگری سلامت که خوب است و پول درمی آورد، وزارت بهداشت نفعش را می برد یا گردشگری ورزشی که مسئولیت و سودش با وزارت ورزش است. اخیرا در دل وزارت علوم هم انجمن علمی طبیعت گردی تشکیل شده است. در واقع، بدنه صنفی گردشگری در بین دستگاههای دیگری توزیع شده است.

او افزود: این چند سازمانی صنعت گردشگری را از بین می برد. نشان می دهد در حوزه طبیعت گردی که به روایت کارشناسان سازمان توسعه تجارت جهانی و سازمان جهانی گردشگری، اصلی ترین محور توسعه گردشگری ایران است، مهمترین لکنت این است که کمیته ملی طبیعتگردی ذیل آیین نامه هیأت وزیران شکل نگرفته و خروجی هم نداشته، اداره طبیعتگردی معاونت گردشگی به تدریج آب رفته تا به سطح یک کارشناس تقلیل پیدا کرده، از طرفی انجمن ملی طبعیت گردی هم شکل نگرفته که هیچ، انجمن علمی طبیعتگردی در دل وزارت علوم تشکیل شده است.

این مدرس گردشگری گفت: عرصه طبیعی دارای ارزش توسعه اکوتوریسم ذیل کمیته ملی طبیعتگردی باید تعیین تکلیف می شد که نشد، سازمان محیط زیست در برخورد با حفاطت مبتنی بر ورود انسان و حفاظت مشارکتی، حفاظت مردم محور یا صیانت مبتنی بر نرم افزار و مغزافزار باید تغییر رفتار می داد که نداد و تحقق اینها مطالبه ماست.

شادلو بیان کرد: در عرصه هایی مثل پارک ملی کویر، میانکاله و فریدونکنار، وقتی جای صنعت درآمدزای گردشگری خالی است، شکار و برداشت بی رویه، صید، تخریب و آتش سوزی جایگزین می شود. اگر انجمن ملی راه می افتاد، کمیته ملی طبیعت گردی و اداره کل طبیعتگردی فعال می شد، ذی نفعان صنعت اکوتوریسم و اقامتگاه، توراپراتورها و آژانس های حرفه ای، راهنمایان، مدرسان و مؤسسات آموزشی یکصدا کنار هم قرار می گرفتند و منافع پررشدترین صنعت گردشگری در ایران را دنبال می کردند، بسیاری از مسائل امروز سنگ پای رشد طبیعت گردی و اکوتوریسم نمیشد. بسیاری از لکنت ها به این شکل می توانست مرتفع شود، ولی ما همچنان اندر خم یک کوچه هستیم.