کهن ترین شهر جهان در ایران | قدیمی ترین شهر جهان

تمدن پر بار و کهن ایران امروزه در جهان به طور وضوح شناخته شده می باشد.مدرک با ارزش و گرانبهای تخت جمشید و شگفتی های آن را هیچ تاریخ شناس و باستان شناسی نمیتواند نادیده بگیرد. کمااینکه هنوز هم شگفتی های ناگشوده در سرزمین ایران زمین به وفور یافت می شود..همچنین در فهرست قدیمی ترین تمدن های باستانی جهان، ایران با قدمتی بیش از 5300 سال، کهن ترین تمدن را دارد. میتوان با قاطعیت گفت که شهر شوش، قلب تاریخی ایران است؛ پایتخت نخستین تمدن ایران زمین در 7 هزار سال پیش که تا قرن ها پس از آن هم جایگاه مهم خود را از دست نداد و هنوز هم مسکونی باقی مانده است؛ شهری که بی شک یکی از دیدنی ترین و غنی ترین ذخایر تاریخی سرزمین زیبای ایران و کهن ترین شهر جهان در ایران است.گرچه در سال های بسیار دور، باستان شناسان فرانسوی، گنجینه های باستانی شوش را با خود به موزه لوور بردند و برای همیشه حسرت به دل مردم ایران نشاندند؛ با این حال هنوز هم می توان شکوه باستانی این شهر را در جای جای آن تماشا کرد و به آن افتخار کرد؛ از تپه آکروپُل تا زیگورات چغازنبیل و از آرامگاه دانیال نبی تا کاخ آپادانای داریوش همچنان یادگار پر ارزش قدمت کهن خود را دارد. به گفته برخی پژوهشگران، شوش، قدیمی ترین شهر جهان و قدیمی ترین شهر ایران است و هم چنان تمدن عظیم ایرانیان را بر تن دارد.

نمادی در گذشته

طبق تحقیقاتی که باستان شناسان انجام داده اند، شکل گیری شوش به عنوان یک شهر پیشرفته در جهان باستان و قدیمی ترین شهر ایران ، به حدود پنج هزار سال پیش مربوط می شود. این شهر که کهن ترین شهر جهان در ایران است، پایتخت یکی از بزرگ ترین تمدن های دوره باستان، یعنی تمدن عیلامی بود که مهم ترین یادگارشان، زیگورات 3300 ساله چغازنبیل است.در دوره سلسله هخامنشیان هم شوش یکی از پایتخت های سیاسی و اداری این دوره بود و حتی در دوره اشکانیان و ساسانیان هم همچنان از مهم ترین شهرهای ایران به شمار می رفت و در دوره اسلامی اهمیت خود را در جنوب غرب ایران حفظ کرد؛ چنان که هنوز هم رودخانه کرخه را محلی ها مانند پیشینیان خود، مقدس می دارند.این رودخانه خروشان که از رشته کوه زاگرس سرچشمه می گیرد، در حوالی غرب شوش به آرامش می رسد تا به دشت خوزستان برسد و زمین های تشنه این منطقه را سیراب کند. شاید جالب باشد بدانید که مورخان یونانی، همچون گزنفون و هرودوت هم این رودخانه را از گواراترین آب های ایران می دانستند. حتی بازتاب تقدس آب کرخه را می توان در کتیبه یافت شده در کاخ آپادانا، از آن اردشیر هخامنشی سراغ گرفت.

کهن ترین معبد ایران

ایران در گذر تاریخ، گذرگاه اقوام و ادیان خاص بوده و علاوه بر اسلام که مذهب و دین اکثریت ایرانیان بوده است، پیروان بسیاری از مذاهب جهان از جمله یهودیان، زرتشتیان، مسیحیان، بوداییان، مدابیان و هندوان، صاحب معابدی در ایران بوده اند. با این حال اگر بخواهیم قدیمی ترین معبد موجود در شهر زیبای شوش را در قدیمی ترین شهر ایران و یا قدیمی ترین شهر جهان ببینیم، بدون شک باید از زیگورات چغازنبیل دیدن کنیم.

میراث فرهنگی جهان

این اثر عظیم و با ابهت که در فهرست میراث فرهنگی جهان هم به ثبت رسیده و بیرون از شهر شوش، جایی بین رودهای دز و کرخه و در میانه مزارع نیشکر هفت تپه جای گرفته، بنایی است آجری که 3300 سال پیش برای دو خدای بزرگ عیلام، ساخته شد و در ساختش، بیش از یک میلیون آجر به کار رفت.عیلامیان، زیگورات خود را که نمادی از عروج رو به آسمان بود، در 55 طبقه و با بلندای 52 متر بنا کرده اند، اما در طول گذر صدها سال بعد، سه طبقه فوقانی آن فرو ریخت و دو طبقه دیگر زیر خاک مدفون شد. به این صورت، یکی از بزرگ ترین معابد جهان باستان به شکل سبد وارونه ای درآمد که در زبان لرهای منطقه چغازنبیل خوانده شده، گفته می شود، تا اوایل قرن بیستم، کسی اطلاع نداشت که زیر این زنبیل وارونه، چه گنجینه بزرگی پنهان شده است. اما نهایتا کنجکاوی یکی از کارمندان شرکت نفت ایران و انگلیس که در آن حوالی کار می کرد، پای باستان شناسان به این شهر گشوده شد و زیگورات چغازنبیل از سال 1951 طی 11 سال، به وسیله باستان شناسان فرانسوی از زیر خاک بیرون آمد و این سازه عظیم در سال 1979 میلادی که در قدیمی ترین شهر ایران و یا در قدیمی ترین شهر جهان است در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.اگر به دیدن زیگورات بروید، می توانید همان نزدیکی ها، بقایای شهر باستانی دور- اونتاش ، خرابه های چند معبد کوچک و مقبره خانوادگی شاهان عیلام را هم ببینید. فاصله این اثر عظیم با شوش، 22 کیلومتر است. در بخشی از این مسیر، از میانه مزارع نیشکر و جنگل هایی عبور می کنید که مسکن گوزن زرد ایرانی است و از دیدن مناظر اطراف آن هم نهایت لذت را در کهن ترین شهر جهان در ایران خواهید برد.

قلعه ای بر فراز آکروپل

در شوش که قدیمی ترین شهر ایران می باشد ودر اطراف آن، محوطه های باستانی بسیاری از هزاره های پیش از میلاد تا سده های میانی اسلامی قرار دارد. مهم ترین آنها، تپه آکروپل است که مشرف به شهر و در فاصله نسبتا کمی از مقبره دانیال نبی قرار گرفته است.این تپه، لایه های تمدنی بسیاری از دوره های عیلامی، هخامنشی، پارتی ساسانی و اسلامی را به طور ترکیبی، در خود جای داده است. بسیاری از آثاری که در لایه های مختلف این تپه کشف شده اند، اکنون در موزه لوور پاریس نگهداری می شوند؛ فرانسویانی که این آثار را کشف کردند، بالای تپه، قلعه بزرگی را بنا کردند که از آنها در برابر قبایل مستقر در اطراف شوش حفاظت کند و در عین حال، بتوانند کاوش های خود را دور از چشم مردمان محلی، به انجام برسانند. ارتش فرانسه برای ساخت این قلعه، از آجرهای چند هزار ساله دوره عیلامی استفاده کردند و متاسفانه آسیب زیادی به آثار تاریخی آکروپل وارد کردند؛ همین موضوع ثابت میکند که هدف آنها از کاوش در شوش، نه اکتشافات علمی، بلکه دستیابی به آثار عتیقه برای پرکردن خزانه های موزه لوور بوده است! در نزدیکی همین مکان یعنی تپه آکروپل، بقایای کاخ زمستانی داریوش اول هخامنشی، معروف به آپادانا قرار دارد که 2500 سال پیش به دستور او در این مکان ساخته شده است. این کاخ، بیش از 10 هزار مترمربع مساحت دارد و دارای بیش از 110 فضای معماری است. مهم ترین این آثار در کهن ترین شهر جهان در ایران، یک سرستون سنگی به شکل گاو و به وزن 12 تن است و دیگری، کاشی های خشتی نقش برجسته با تصویر سربازان گارد جاویدان هخامنشی است.

گشت و گذار در موزه شوش

موزه شوش در سال 1345 در جوار قلعه و محوطه باستانی شوش گشایش یافت. این موزه یکی از مهم ترین موزه های اشیای ایران باستان به شمار می آید و آثار با ارزشی از دوره های مختلف تاریخی دارد.این موزه، داخل یک باغ نسبتا کوچک و در پایین تپه آکروپل قرار دارد. در این موزه، برخی آثار تاریخی به دست آمده از محوطه های تاریخی شوش نگهداری می شود، اما یکی از زیباترین اشیاء موجود در موزه، کاشی های نقاشی شده لعابی با طرح هایی مثل شیر بالدار و گل نیلوفر است که متعلق به دیوارهای داخلی کاخ آپادانا بوده و عکاسی از داخل موزه ممنوع می باشد. پس از بازدید از موزه، گشتی هم در محوطه آن بزنید و از موزه سرباز هم دیدن کنید؛ جایی که مجسمه های بسیار نفیسی در محفظه های شیشه ای، جلوی دید عموم قرار گرفته است؛ از جمله تندیس ملکه ناپیراسو مربوط به 3400 سال قبل و همچنین ،درب یک تابوت که مربوط به دوره اشکانی است.در سال های بسیار دور، رومن گیرشمن باستان شناس ارزنده فرانسوی اوکراینی الاصل، به ایران دعوت شد تا ضمن کاوش های لازم، پرده از رازهای ناگشوده تاریخ از کهن ترین شهر جهان در ایران بردارد. بسیاری از بناها و مجسمه ها و سایر آثار کشف شده از قدیمی ترین شهر جهان و یا از قدیمی ترین شهر ایران و از دل خاک که در موزه شوش و موزه ایران باستان نگهداری می شوند، حاصل زحمات چهل ساله گیرشمن و همسرش در ایران زمین بوده است.

هزاران سال زیبایی

احتمالا وقتی نام خوزستان به زبان می آید، سرزمینی گرم، در نظرتان تداعی می کند که دارای نخل و مردمانی با چهره ای آفتاب سوخته باشد، اما قله کوه های بسیار زیبا، دامنه های سرسبز و آثار بسیار تاریخی و زیبا، از ویژگی های منحصر به فرد طبیعت خوزستان به شمار می رود. وجود ارتفاعات بلند، جنگل های سرسبز بلوط، آبشارها و مناظر زیبای طبیعی، جاری بودن رودخانه های کرخه، کارون، مارون، زهره، دز و ده ها رود روان دیگر، چشم اندازه خیره کننده ای به این استان زرخیر بخشیده که همگی شما را محسور زیبایی های خود خواهند کرد.این سر زمین پر گهر و از قدیمی ترین شهر ایران و قدیمی ترین شهر جهان با جاذبه های بی بدیل خود، ارزش زمان گذاشتن را دارد. با گشت و گذاری بیاد ماندنی و خاطره انگیز سفری در دل تاریخ عیلامی ها را برای خود مهیا کنید و همچنین از تاریخ با ارزش این سر زمین هم بیشتر آگاه شوید.

مکانی دیدنی و تماشایی

رودخانه پرپیچ و تاب کارون که بر پهنه دشت وسیع خوزستان روان است، جلوه ای منحصر به فرد در طبیعت خوزستان دارد؛ در حالی که جزیره های کوچک سنگی و پرواز پرنده ها در فضای این جزیره های کوچک، زیبایی بی نظیری به کارون بخشیده است. تالاب بین المللی شادگان، تالاب میانگیران و چشمه های آب معدنی گراب و گلگیر، خوزستان را به یکی از مهم ترین مکان های گردشگری کشور تبدیل کرده است.علاوه بر این، تمدن و آثار برجای مانده از حکومت عیلامیان در شوش که قدیمی ترین شهر ایران، اشکانیان در مسجد سلیمان، ساسانیان در شوشتر و دزفول و بهبهان و رامهرمز و تمدن دوره اسلامی در نقاط مختلف خوزستان، گویای تاریخ ارزنده و پربار این سرزمین کهن در قدیمی ترین شهر جهان است.

چگونه به دیدن شوش برویم؟

معمولا از طریق اهواز گردشگران به دیدن شهر شوش قدیمی ترین شهر جهان می روند. فاصله این شهر تا اهواز 120 کیلومتر است که آن را حداکثر در دو ساعت می توان پیمود. در ترمینال اهواز واقع در سه راهی خرمشهر، اتوبوس و مینی بوس حتی تاکسی برای عزیمت به سمت شوش مهیا می باشد. البته اگر با خودروی شخصی یا خودروی کرایه ای به شوش بروید و صبح زود از اهواز حرکت کنید، امکان تماشای دیدنی های این شهر طی یک روز و بازگشت به اهواز در غروب همان روز هم برایتان امکان دارد.

آرامگاه دانیال نبی

بنجامین تودلایی جهانگردی که برای دیدن این مقبره به شوش سفر کرده بود، پی برد خرابه هایی که در جوار این مقبره قرار دارند، بقایای شهر باستانی شوش است که توصیف آن در تورات هم آمده است.امکان ندارد شما دیدنی های شوش را ببینید و آرامگاه دانیال نبی از قلم بیندازید، گنبد سفیدرنگ و کله قندی این آرامگاه از نقاط مختلف شهر هم قابل دیدن است. این مقبره در ساحل شرقی رود زیبای شاوور و رو به روی تپه ارگ و کاخ آپادانا قرار دارد.شهر شوش، امروزه به نام شوش دانیال هم خوانده می شود. دانیال از پیامبران بنی اسراییل است که در قرن هفتم پیش از میلاد زندگی می کرد و همراه با دیگر یهودیان، توسط بخت النصر، پادشاه بابل به اسارت گرفته شد، اما چون توانست یکی از خواب های بخت النصر را به درستی تعبیر کند، از اسارت رهایی یافت و همراه با گروهی از هم کیشان خود به شوش مهاجرت کرد.او در این شهر ماند و همان جا هم درگذشت و مقبره اش تبدیل به زیارتگاه مردم شد. مقبره دانیال با گنبد مخروطی شکل خود، نماد شهر شوش و یکی از نمادهای تاریخ استان خوزستان هم محسوب می شود.دانیال نبی، یکی از پیامبران بنی اسراییل بوده که 700 سال پیش از میلاد مسیح در دربار هخامنشیان به مقام و منزلتی بالا رسید و تا پایان عمرش در ایران ماند. او سال ها در پایتخت زمستانی هخامنشیان در شوش ساکن شد و سال ها بعد، جنازه اش را مومیای کردند. اما بعد از ظهور اسلام، او را از صندوق مومیایی بیرون آورده، غسل دادند و به خاک سپردند. بنایی که امروز به عنوان آرامگاه این پیامبر ابراهیمی می شناسیم، در دوره قاجار به این شکل ساخته شد که با معماری بومی جنوب ایران و خوزستان هم بسیار همخوانی دارد.

هفت تپه

محوطه باستانی هفت تپه حدود 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده و همان طور که از نام آن پیداست از تپه های متعددی تشکیل شده است. گستردگی این محوطه باستانی به مراتب باعث جلب توجه کاوشگران مختلف قرار گرفته است. اولین عملیات حفاری به سرپرستی دکتر عزت الله نگهبان در سال 1344 در این محل آغاز شد که تا سال 1357 ادامه یافت. موزه هفت تپه و مرکز مرمت چغازنبیل در جوار محوطه باستانی هفت تپه احداث شده است. آرامگاه ایلامی که دارای اولین طاق هلالی جهان است، قدمتی حدود دو قرن قبل از احداث چغازنبیل دارد.

ایوان کرخه

شاپور دوم ساسانی (309 - 379) در 25 کیلومتری غرب شوش بر ساحل راست رودخانه کرخه یک شهر جدید شاهی بنا کرده بود که در متن پهلوی شهرستان های ایران از این شهر بنام کردشاپور نام برده است؛ یعنی شهری که شاپور آن را ساخته است و امروزه آن را ایوان کرخه هم می گویند. پرفسور گیرشمن در سال 1950 میلادی در این شهر دست به کاوش زد که بقایای معماری آن را آشکارتر ساخت. طرح شهر به روش غربی است. شهر به شکل مستطیلی است که چهار کیلومتر طول و یک کیلومتر عرض دارد. شهر را باروی محکمی در بر گرفته که این بارو با خشت ساخته شده بود. در این شهر آثار دو بنا به دست آمده که به شاپور نسبت داده شده است. یکی کاخی که با آجر و ساروج ساخته شده و مرکب از یک تالار چهار گوش که گنبدی آن را پوشانیده است و در دو بخش جانبی آن با شیوه ای تازه با استفاده از طاق ضربی پوشانده شده بود. سقف آنها را با استفاده از پنج طاق عریض پوشانده بودند که فضای میان آنها با استفاده طاق های متقاطع پر شده بود. طاق هایی که از دیواری به دیوار دیگر زده شده و برای مقاومت در برابر فشار طاق های گهواره ای عرضی اختصاص یافته اند.بنای دیگر کاخ یا کوشک سه ایوانی بود که دیوارهای آن دارای نقاشی دیواری خوب بوده که روی طبقه ای از ساروج مخصوص نقاشی کرده اند. ایوان کرخه دارای انواع تأسیسات شهری از جمله کارگاه های بافندگی ابریشم بوده است که در پرتوی آن پارچه های ابریشمی این شهر به نقاط دور و نزدیک صادر شد.آثار معماری و شهرسازی ایوان کرخه تأثیر زیادی بر معماری ایران و خارج از ایران داشته است. سرزمین های شرقی مسیحی در طول دریای آدریاتیک و مدیترانه تا اسپانیا و همچنین در سوریه و مصر در ساختن کلیساهای بزرگ و عظیم خود از سده پنجم تا یازدهم مخصوصا در ساختن طاق های گهواره ای صاف و پیوسته از طرح و سبک و سنت معماری کاخ های ساسانی در شهر ایوان کرخه الهام گرفته اند. بنای ایوان کرخه هم در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.