رختشویخانه زنجان | سازه ای حیرت انگیز برای رفاه حال بانوان

بنایی عام المنفعه و متعلق به دوره پهلوی است که در سال 1307 به همت شهردار وقت زنجان علی اکبرخان توفیقی به منظور رفاه حال بانوان در بافت قدیمی و تاریخی شهر و در محله ای موسوم به باباجمال چوققوری (گودال باباجمال) احداث گردیده است. دلیل انتخاب این محل پایین بودن ارتفاع آن به منظور جمع آوری هرزآبها و استفاده موثر از آب قنات قلعه چی بوده است. این بنا مختص بانوان بوده که برای شست و شو استفاده می شده و آقایان در زمان دایر بودن مجموعه به هیچ وجه حق ورود به آن را نداشتند. استفاده از خدمات این مجموعه برای عموم رایگان بوده و استفاده کنندگان تنها برای ارج نهادن به خدمات بانوی خادم آن (معصومه خانم) کالاهای مصرفی از جمله نان، برنج و قند و... را در اختیار وی قرار می دادند. این مجموعه به لحاظ نوع کاربری و ویژگی های خاص معماری رختشویخانه زنجان، یکی از ابنیه منحصر به فرد دنیا به شمار می رود و نمونه مشابه آن در کشور یافت نمی شود. سالن اصلی شست و شو دارای 11 ستون به صورت قرینه است و حوضچه های خاصی برای رعایت حداکثری بهداشت در آن تعبیه شده که هر کدام مورد مصرف خاصی داشته است. در حال حاضر این مجموعه به عنوان موزه مردم شناسی مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی می باشد. با توجه به تغییر کاربری بنای رختشویخانه در زنجان از مکان شست و شو به موزه مردم شناسی، تغییراتی در شکل ظاهری و معماری داخلی این بنا صورت گرفته، بدین منوال که شکل حوضچه های سالن اصلی که در اصل شامل 4 قسمت و دارای 4 حوض بوده و همچنین کف سالن اصلی دستخوش تغییراتی شده است. پس در ادامه با ما در مجله همگردی همراه باشید برای از اطلاعات بیشتر از کاربری و معماری رختشویخانه زنجان...

مجسمه های سالن اصلی رختشویخانه

در قسمت سکوی میانی چندین مجسمه به منظور نمایش لباس های محلی بانوان زنجانی تعبیه شده است. این مجسمه ها بیانگر انواع لباس های محلی بانوان زنجانی شامل لباس های محلی کوتاه که توسط بانوان مسن استفاده می شده و لباس های محلی بلند که مورد استفاده بانوان جوان قرار داشته می باشد. این بخش در واقع تداعی گر رختشویخانه آن دوران می باشد.

آثار اهدایی زنده یاد رجبعلی مقدم

زنده یاد رجبعلی مقدم در تاریخ یکم شهریور ماه سال 1325 در منطقه طارم زنجان متولد شد. وی از چهره های فعال در حوزه تولید و از پیشگامان صنعت مس، روی صنایع دستی به شمار می رود. ایشان در ابعاد مختلف فرهنگی و مذهبی، ترویج علم و دانش، بهداشت و درمان، امور خیریه و عام المنفعه فعالیت داشته و خدمات ارزنده ای را ارائه نموده اند و در نهایت در اسفندماه 1389 دار فانی را وداع گفته اند. مرحوم مقدم 80 قلم از کلکسیون شخصی خود را به موزه رختشویخانه زنجان اهدا نموده اند. این مجموعه شامل ظروف مسی، برنجی، انواع قفل ها، تابلوها، چاقوها و... است که قسمتی از رختشویخانه در زنجان به نگهداری این مجموعه اختصاص یافته و با نام ایشان در معرض دید گردشگران قرار گرفته است.

علی اکبر خان توفیقی

در طول حیات بشری انسان های بسیاری به واسطه خدمات ارزنده خویش در یادها جاودانه گشته اند. در تاریخ با شکوه این مرز و بوم نیز مردان و زنان بزرگی زیسته اند که بانی تحولاتی عظیم در پهنه این سرزمین و پیشرفت هایی شگرف در زندگانی ایرانیان گردیده اند. اینان به واقع نوادر روزگارند و جوامع انسانی در سایه اقدامات ایشان در مسیر رشد و تعالی گام بر می دارد. علی اکبر توفیقی نیز یکی از این نوادر است که نامش در تاریخ ایران زمین و به ویژه خطه زنجان می درخشد.
کارگر معدن زغال سنگ باکو که در سال 1251 شمسی در زنجان چشم به جهان گشود و در حدود سال 1300 شمسی و گذر تاریخی ایران از قاجاریه به مشروطیه و مدرنیته به عنوان رئیس بلدیه (شهردار) زنجان انتخاب گردید. وی در مدت 20 ساله زمامداری این پست، خدمات ارزنده ای به این آب و خانه نمود که مشهورترین آن ها بنای منحصر به فرد و معماری رختشویخانه زنجان است.

بازارچه صنایع دستی رختشویخانه زنجان

بنای بازارجه در مجاورت موزه مردم شناسی رختشویخانه در زنجان و در زمینی به وسعت 1200 مترمربع احداث شده است و از سال 94 فعالیت رسمی خود را به منظور عرضه مستقیم صنایع دستی به گردشگران آغاز نموده است. این مجموعه دارای 22 غرفه صنایع دستی شامل مس، چاقو، ملیله، چرم، نمد و سنگ های قیمتی و... است. همچنین به منظور آشنایی بازدیدکنندگان با مراحل مختلف ساخت صنایع دستی 6 کارگاه آموزشی در زمینه قلم زنی، گلیم بافی، تراش سنگ های قیمتی، ملیله کاری، میناکاری و سفالگری در این مجموعه گنجانده شده است و 2 نمازخانه نیز در این بازارچه وجود دارد. در حال حاضر بخشی از این مجموعه با نام شربت خانه برای استراحت و عرضه انواع نوشیدنی ها و دمنوش های سنتی اختصاص یافته است.

کارگاه آموزش دوخت چاروق

این بخش از معماری رختشویخانه زنجان که به نام شاه نشین شهرت دارد، مکانی است در قسمت بالای سالن اصلی که در زمان دایر بودن توسط سرایدار رختشویخانه برای نظارت و سرکشی به کار بانوان استفاده می شده است. در حال حاضر این بخش به کارگاه آموزشی دوخت چاروق اختصاص یافته است.

اطلاعات کاربردی موزه رختشویخانه در زنجان

روزهای کاری موزه:
شش ماهه اول سال: 9 صبح الی 20 شب
شش ماه دوم سال: 9 صبح الی 18 عصر

روزهای تعطیلی موزه:
14 خرداد- رحلت امام خمینی (ره)
21 رمضان- شهادت امام علی (ع)
25 شوال- شهادت امام جعفر صادق (ع)
9-10 محرم- تاسوعا و عاشورای حسینی
28 صفر- رحلت پیامبر (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع)

پارکینگ موزه: پارکینگ عمومی در قسمت شرقی مجموعه دایر می باشد.
نشانی موزه: سعدی وسط، کوچه رختشویخانه
تلفن: 33326020-024
سایت: www.miraszanjan.ir