دیدنی های ارگ بم، بزرگترین سازه خشتی در جهان!

در این قسمت از مجله همگردی سفری داریم به استان زیبا و کویری کرمان و شهر تاریخی و مهم بم که در دل خودش بزرگترین سازه خشتی جهان را که به دیدنی های ارگ بم شهرت دارد، جای داده است. درست در قسمت شمال شرقی شهر بم، روی صخره ای عظیم قلعه فوق العاده زیبا و عظیمی خودنمایی می کند که به ارگ بم معروف می باشد. تاریخچه ارگ بم از جمله قلعه های نظامی بسیار مهم و تاریخی کشور بوده و هر ساله توریست ها و گردشگرهای زیادی را برای بازدید به سمت خودش می کشاند. در این ارگ نمونه کاملی از شیوه های معماری ایران به چشم می خورد که به شکل قلعه های پرشکوه برفراز تپه ای به ارتفاع 61 متر مثل تاجی گران قیمت بر سر بناهای تاریخی ایران درخشش جاودانه دارد. این مطالب همگی در زمان دسترسی به ارگ بم به وضوح دیده می شود.

بم را بشناسید

در تاریخچه ارگ بم آمده که متاسفانه در تاریخ 5 دی 1382 بر اثر زلزله شدیدی که شهر بم را تحت تاثیر قرار داد، ارگ بم تقریباً به طور کامل از بین رفت. چند روز پس از رخ دادن زمین لرزه، آقای محمد خاتمی اعلام کرد که دیدنی های ارگ بم بازسازی خواهد شد ولی امروزه و در حال حاضر ارگ بم بزرگترین ویرانه خشتی جهان به حساب می آید و شناخته شده است. این ارگ عظیم که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد در سده 5 پیش از میلاد ساخته شده و تا سال 1850 پس از میلاد مورد استفاده قرار می گرفت. ارگ بم در واقع، یک دژ بزرگ بوده که در قلبش ارگ واقع شده اما به دلیل ظاهر پرابهت ارگ که مرتفع ترین قسمت مجموعه نیز به حساب می آید، کل بنای دژ به عنوان ارگ بم شناخته شده است. ارگ بم با این سابقه طولانی تا حدود 180 سال پیش محل سکونت عده ای از اهالی بم بوده و بعد از ترک و نقل مکان مردم به دست فراموشی سپرده شده است. در این مدت که بیش از 150 سال به طول انجامیده خرابی های جبران ناپذیری توسط عوامل انسانی و عوامل طبیعی بر پیکره ساختمان ها وارد شد. مجموعه قلعه که شامل شهر قدیم و قلعه است 20 هکتار وسعت دارد. این شهر قدیمی از چهار قسمت تشکیل شده که شامل خندق گرداگرد حصـار، برج های دیده بانی، مدخل قدیمی، کوچه ها و خانه ها می باشد. میان این شهر، عمارت یا قلعه حاکم نشین بر روی صخره ای طبیعی بنا شد. این عمارت پنج طبقه است که از خشت خام ساخته شد. ورودی و محله عام نشین، دروازه دوم و اصطبل، دوازه سوم، سربازخانه و تشکیلات مربوطه، ساختمان مرکزی یا حاکم نشین هم جز بقیه واحدهای این قلعه در تاریخچه ارگ بم هستند. مصالح عمده بناهای ارگ خشت خام، ملات، گل رس و کاه و به ندرت سنگ لاشه، آجر و تنه درخت خرما هستند. قلعه بم تنها یک ورودی دارد که طاق ورودی قابل مقایسه با قوس های دوره ساسانیه و دو برج طرفین است و احتمالا در دوره صفویه به ورودی اضافه شد. آثار دروازه دیگری در ضلع شمالی ارگ در محلی موسوم به کت کدم به چشم می خورد که به ظاهر استفاده چندانی نشده و یا بعد از ایجاد حصار مسدود شده است. بم از یک راه اصلی از جنوب به طرف حاکم نشین و دو گذر به موازات و چند راسته شرقی و غربی تشکیل شد. 60 متر از راه اصلی بازار سرپوشیده بوده و آثار سنگفرش در قسمت هایی از راسته ها به چشم می خورد. چون قلعه بم در مسیر جاده شرق به غرب قرار گرفته همیشه در طول تاریخ مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است. آخرین حادثه تاریخی که در ذهن مردم از قلعه بم به یادگار مانده، دستگیری لطفعلی خان زند بوسیله محمدعلی خان زابلی حاکم ارگ بم بود. قلعه بم تا سال 1254 هـجری قمری مسکونی بوده و تا هشتاد سال قبل، از حاکم نشین به عنوان ژندارمری و مرکز قشون نظامی استفاده شده است. زیبایی های ارگ در زمان دسترسی به ارگ بم هویدا هستند.