موزه مردم شناسی کاخ گلستان؛ مکانی برای لمس هنر و معماری

در سالهای پایانی زمامداری ناصرالدین شاه، پادشاه وقت عثمانی مقداری اسباب و وسایل گران قیمت را به دربار قاجار پیشکش کرد. از آنجایی که همه اتاق و سالنهای کاخهای متعدد دربار قجر پر از وسایل لوکس و تابلوهای نفیس بودند، جایی برای قرار گرفتن این هدایای جدیدالورود پیدا نشد. از این رو، ناصرالدین شاه دستور داد تا در گوشه جنوب غربی محوطه کاخ گلستان بنای جدیدی را احداث کنند که به کاخ ابیض گلستان معروف شد. این کاخ زیبا امروزه با نام موزه مردم شناسی کاخ گلستان در اختیار بازدیدکنندگان است. با ما در این مقاله جذاب و خواندنی همراه شوید تا بدانید موزه مردم شناسی تهران کجاست و با بخشهایش بیش از پیش آشنا شوید.

ساخت

ورودی کاخ ابیض گلستان به سبک و سیاق معماری دوره قاجار دارای نقوش هندسی بوده و در زمینه نیم دایره اش، هشت مشبک بکار رفته اند. پنجره های این کاخ تخت تاثیر معماری اروپایی نقشهای ساده ای داشته و با خطوط منحنی طراحی شده که به گره خورشیدی معروف گردیدند. تالار بزرگ کاخ ابیض دقیقا به ابعاد بزرگترین قالی سلطان ساخته شد و به نظر می رسد نقشه ساخت کاخ توسط شخص ناصرالدین شاه کشیده شده باشد. بعد از احداث کامل بنا، طبق دستور پادشاه قاجار قالی بزرگ شاه عثمانی را در تالار و رو به روی هم نصب کردند و با تعدادی از تابلوهای رنگ روغن از پرتره شاهان و ملکه های اروپایی آنجا را آراستند.

تاریخچه و احداث بخشی تازه

سند اول عبارتی است که بر روی کاشی سر در بنا حک شد. بر روی این کاشی اینچنین نگاشته شده است: «حسب الامر جناب جلالتماب آقای امین الملک دام اقباله عمل جان نثاران مهدی و صادق کاشی 1308» سند دوم کتابی است که از دکتر فووریه، پزشک مخصوص دربار بجا ماند. فووریه که به قطع یقین این کتاب را بین سالهای 1306 و 1309 به رشته تحریر در آورده، مطلبی نوشت مبنی بر اینکه بتازگی عمارتی در بخش غربی کاخ گلستان بنا شده که از معماری عهد لویی شانزدهم تبعیت کرد. این دو سند مورخین را به این باور رساندند که کاخ ابیض در سال 1308 بنا شده است.

در سال 1332 شمسی و پس از انتقال نخست وزیری به خیابان کاخ، این بنا به اداره هنرهای زیبا واگذار شد و با مرمتی مختصر محلی شد برای تشکیل نمایشگاه های موقتی و مرکز اداره کل موزه های و فرهنگ عامه. یکی از نمایشگاه های در خور توجه آن زمان که در کاخ ابیض برگزار شد، نمایشگاه پوشاک زنان بود. در سال 1346 و همزمان با تاجگذاری پهلوی دوم، تعمیرات فراوانی صورت گرفتند و این مرمت و رسیدگی باعث شد تا نمای غربی و اتاقهای طبقات پایین که بدلیل رطوبت در معرض ویرانی بودند، پابرجا بمانند تا بتوانند در سال 1347 هجری شمسی تبدیل به موزه مردم شناسی شوند.

هر چند که فرمان تاسیس موزه به سال 1314 شمسی بر می گردد و بعد از صدور این فرمان رضا شاه، کارشناسان این فن برای جمع آوری وسایل زندگی و تحقیق درباره نوع پوشش راهی شهر و روستاهای کشور شدند، اما افتتاح موزه تا تکمیل شدن اشیا و لوازم کمی به تاخیر افتاد. تاریخ دقیق گشایش موزه مردم شناسی کاخ گلستان به سال 1316 باز می گردد و ساختمانی در خیابان بوعلی بود. این ساختمان اکنون در اختیار انجمن آثار و مفاخر ملی ایران است. این موزه دو طبقه از بخشهای گوناگون و دیدنی تشکیل شد: بخش اداری و تالارهای نمایش در طبقه همکف واقع شده و در طبقه دوم می توان از دیدن پوشاک اقوام و مناطق ایران بهره مند شد و لباسهای مردان و زنان دوره قاجار را دید.

دیدنی ها

در بدو ورود به کاخ ابیض گلستان یا موزه مردم شناسی تهران، با اسنادی مواجه می شویم که به دیوار نصب شده اند. داخل این اسناد می توان سند ازدواجی را دید که مهریه ای 900 تومانی دارد. این مهریه متعلق به ازدواج حسنعلی میرزا، شاهزاده قجری و همسرش است. فرمان اعطای حکومت به اشخاص مختلف نیز با امضای مظفر الدین شاه در میان این اسناد وجود دارد. بعد از گذر از این بخش، به اتاقهایی تو در تو می رسیم که در سمت راست سالن قرار دارند. در این اتاقها اشیای مورد نیاز اقوام ایرانی مانند وسایل پخت و پز، گهواره ای مربوط به نواحی شمالی ایران، قفل و کلیدهای متنوع، ابزار چوبی ساخت دست، سفالهای لعابی، فانوسهای زیبا، وسایل حمام و پزشکی به علاوه ساخته های نمدی و منبت کاری شده و خاتم کاری بچشم می خورند.

در ادامه بازدید و در همان طبقه اول موزه مردم شناسی تهران، ماکتهایی بسیار زیبا وجود دارند از دراویش با پوشش مخصوص دوران خود. همچنین، ماکت دیگری از عروس دوره قجری نیز در این میان قرار دارد. از جاذبه های دیگر این موزه، وجود ابزار و آلات موسیقی است؛ سازهایی چون سنتور، دایره، ضرب، سرنا، دهل و بسیاری دیگر که بیانگر رواج موسیقی سنتی در میان مردمان دوره قاجار هستند. در انتهای طبقه اول، قهوه خانه های دوره قجری بازسازی شده که با استفاده از وسایل همان دوران مانند سماور، منقل، نقال، دیزی، قهوه چی و مشتری ها هر بازدید کننده ای را به 70 سال قبل باز می گرداند.

از میان طبقه نخست کاخ ابیض گلستان، پله هایی پهن بازدیدکنندگان را به طبقه بالا راهنمایی می کنند؛ طبقه ای با وسعت بسیار که هر دو سویش تابلوهایی بزرگ و پارچه دوزی شده قرار دارند و به تمثال فتحعلی خان قاجار منقش شده اند. سرتاسر اتاقهای سالن طبقه فوقانی با انواع روسری های ابریشمی طرح دار شروع و با مدلهای مختلف کفشهای اقوام و مردمان ایران پایان می یابند.

اطلاعات کلی

آدرس: تهران، خیابان 15 خرداد، میدان ارگ

تلفن: 02133113335

ساعات بازدید: همه روزه از ساعت 9 صبح الی 16:30

قیمت بلیت: برای ایرانی ها 40000 ریال و برای غیر ایرانی ها 500000 ریال