تاثیر عصاره مریم گلی خاردار بر افسردگی و اضطراب

یافته های یک مطالعه بر روی موش های آزمایشگاهی نشان داد که تزریق گیاه مریم گلی خاردار می تواند اثرات ضد افسردگی و ضد اضطرابی در موش ها داشته باشد، البته برای استفاده از نتایج این مطالعه در انسان نیاز به مطالعات بیشتری است.

افسردگی و اضطراب به عنوان اختلالاتی مزمن، شایع و ناتوان کننده، از جمله بیماری های مهم در نظام سلامت جهانی هستند و بررسی ها نشان داده که درصد شیوع این اختلالات در کشورهای در حال توسعه، به مراتب بیشتر از کشورهای توسعه یافته است.

با وجود این که انواع متنوعی از داروها برای درمان اضطراب و افسردگی در دسترس هستند، اما به دلایلی مثل عوارض جانبی و ترس از وابستگی به داروهای شیمیایی، همچنان بهبودی کامل اتفاق نمی افتد. به همین دلیل پژوهشگران به دنبال داروهایی کارآمدتر برای درمان این اختلالات هستند و در این بین توجه ویژه ای به داروهای گیاهی صورت گرفته است.

یکی از گیاهانی که در طب سنتی به اثرات درمانی آن اشاره شده، گیاه مریم گلی است و تاثیرات آرام بخش، خواب آور، اثرات ضد اضطراب و ضد افسردگی، ضد تشنج و ... برخی از گونه های این گیاه تایید شده است.

با توجه به این که مطالعه ای در خصوص اثرات ضد افسردگی و ضد اضطرابی گیاه مریم گلی خاردار انجام نشده؛ پژوهشگران دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، در یک مطالعه تاثیر این عصاره این گیاه را بر موش های آزمایشگاهی بررسی کردند. همچنین اثرات آن با داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی مقایسه شد.

پژوهشگران پس از جمع آوری گیاه مریم گلی خاردار، از آن ها عصاره گیری کردند و عصاره هایی با غلظت های 12.5، 25، 50 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم برای تزریق به حیوانات آماده شد. همچنین برای مقایسه تاثیر عصاره گیاهی با داروهای متداول، داروهای فلوکستین و ایمی پرامین به عنوان داروهای افسردگی و دیازپام به عنوان داروی اضطراب آماده شد.

برای بررسی اثرات ضد افسردگی در موش ها از آزمون «شنای اجباری» و «آویزان کردن موش از دم» و برای بررسی رفتارهای ضد اضطرابی از آزمون «زمینه باز» و آزمون «ماز مرتفع بعلاوه ای شکل» استفاده شد.

آزمون شنای اجباری؛ یکی از پرکاربردترین مدل های رفتاری در جوندگان برای بررسی اثرات ضد افسردگی داروها و ترکیبات جدید است. در این روش؛ موش در یک سیلندر شفاف به قطر 15 سانتی متر که تا ارتفاع 35 سانتی متر از آب با دمای 22 تا 25 در جه سانتی گراد، پر شده است قرار می گیرد. به صورتی که پای موش به کف استوانه برخورد نکند. در این روش مدت زمان بی حرکتی و عدم شنای حیوان در طول شش دقیقه اندازه گیری می شود.

در آزمون معلق ماندن از دم؛ حیوان را از ارتفاع 33 سانتی متری به صورت معلق آویزان کرده و پژوهشگران زمان بی حرکتی حیوان در طول شش دقیقه محاسبه می کنند.

برای انجام آزمون زمینه باز، پژوهشگران از یک جعبه چوبی برای بررسی فعالیت های کاوشگرانه حیوان استفاده می کنند. موش به مدت پنج دقیقه در مرکز جعبه قرار می گیرد و مدت زمان حضور در ناحیه مرکزی دستگاه نیز تعداد بلند شدن موش روی دو پای عقبی که نشانه ای از رفتار جستجوگرانه جوندگان است، اندازه گیری می شود.

برای بررسی فعالیت و رفتارهای مرتبط با اضطراب موش ها، از آزمون ماز مرتفع بعلاوه ای شکل استفاده می شود. این دستگاه دارای دو راهروی با انتهای باز و دو راهرو با انتهای بسته است و این راهروها مقابل یکدیگر قرار دارند. ارتفاع این دستگاه 40 سانتی متری از سطح زمین است. موش ها به مدت پنج دقیقه در مرکز دستگاه قرار می گیرند و در این مدت، رفتارهای موش شامل تعداد ورود به بازوهای باز و بسته و مدت زمان سپری شده در بازوهای باز و بسته محاسبه می شود.

پژوهشگران پس از تزریق عصاره گیاهی به حیوانات و انجام آزمایش های مورد نظر، داده های به دست آمده را با استفاده از روش های آماری مورد بررسی قرار دادند.

بررسی های انجام شده حاکی از آن است که دو داروی فلوکستین و ایمی پرامین که به عنوان داروهای متداول افسردگی هستند، مدت زمان بی حرکتی موش ها را در دو آزمون شنای اجباری و معلق ماندن از دم، کاهش می دهند. در این مطالعه مشخص شده که عصاره های 25، 50 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم گیاه مریم گلی خاردار نیز مدت زمان بی حرکتی موش ها را این دو آزمایش کاهش می دهد.

در این مطالعه عنوان شد که عصاره 100 میلی گرم بر کیلوگرم گیاه مریم گلی خاردار، فعالیت اکتشافی و جستجوگرانه موش ها را در آزمون زمینه باز کم می کند. البته تاثیر این عصاره گیاهی در مقایسه با داروی ضد اضطرابی دیازوام کم تر بود. همچنین دوز 100 میلی گرم بر کیلوگرم این عصاره سبب افزایش مدت زمان حضور موش ها در ناحیه مرکزی دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع شد و این نشان دهنده اثرات شبه ضد اضطرابی گیاه است.

در این مطالعه برای اولین بار اثرات شبه ضد افسردگی و شبه ضد اضطرابی عصاره متانولی گیاه مریم گلی خاردار اثبات شد؛ ولی با این حال برای استفاده بالینی از این گیاه نیاز به پژوهش های بیشتری است.

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ برای جداسازی ترکیبات فعال و مکانیسم عملکرد دقیق ضد اضطراب و ضد افسردگی این گیاه، پژوهش های بیشتری باید انجام شود.

در انجام این تحقیق زهرا کوزه گر، فاطمه یوسف بیک، بهرام سلطانی تهرانی و آزاده متولیان؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی گیلان مشارکت داشتند.

یافته های این مطالعه خرداد ماه سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی اثرات شبه ضدافسردگی و شبه ضداضطرابی عصاره متانولی گیاه مریم گلی خاردار (Salvia spinosa) در موش سوری» در فصل نامه کومش، منتشر شده است.