برج مدور مراغه | برجی دایره ای شکل با بدنه ی استوانه ای

بنای مقبره و آرامگاه برای بزرگان در ایران بیشتر از سایر کشورهای اسلامی مورد توجه بوده است. زیرا ایرانیان به اولیا و بزرگان خود بسیار احترام می گذاردند و آن ها را تقدیس می کردند. و برای جاویدان ماندن نام این بزرگان و مردم نیکوکار و خوش نام مقبره هایی ساخته می شد. تعداد زیادی از این آرامگاه ها از ادوار مختلف در ایران به جای مانده که یکی از عوامل بقای آن ها را می توان همین احترام گذاشتن به گذشتگان دانست. این مقبره برجی شکل در مرکز شهر مراغه، در کنار گنبد کبود واقع شده است و مثل چهار مقبره دیگر این شهر از آجر ساخته شده است و در بالای سکویی بلند و دخمه ای عمیق قرار گرفته است. باهمگردی همراه باشید برای سفری مجازی به مراغه، گنبد مدور مراغه یا برج مدور مراغه...

معماری خارج برج مدور مراغه

برج با نقشه ای دایره ای و بدنه ای استوانه ای شکل شبیه به مقبره سه گنبد ارومیه است. بدنه آجری و گرد این مقبره روی کرسی استوانه ای به بلندی 40/2 متر که دخمه برج را در خود جای داده است، بنا شده است. جدار بیرونی کرسی با سنگ های نسبتا بزرگ تراشیده و منظم شده است. این برج آجری گرد که در نهایت سادگی ساخته شده است دارای مدخل زیبایی است که در سمت شمال و در ارتفاع 2 متری از سطح زمین قرار دارد. مدخل برج مدور دارای قاب و هلالی است که درگاه را محصور کرده و در بالای درگاه کتیبه ای به خط کوفی و تزیینات هندسی مشبک مانندی جای دارد. دومین کتیبه کوفی در روی طاق هلالی، در یک قاب مستطیل شکل نوشته شده است. حروف این کتیبه با کاشی های فیروزفام که به طرح های صلیبی منتهی می شود، نگاشته شده است. جدار بیرونی درگاه دارای نقوش هندسی تزیینی است که متاسفانه قسمت های زیرین آن ها در اطراف خراب شده و از بین رفته اند. در اطراف بدنه برج در بالا چهار پنجره کوچک شکافه های برای تیراندازی دیده می شود که یکی از آن ها روی درگاه واقع شده است. در قسمت پایین بدنه برج هم نظیر این دریچه های کوچک وجود دارد. پوشش اصلی برج فرو ریخته، در حال حاضر جهت جلوگیری از فرو ریختن بدنه گنبد مدور مراغه، با یک سرپوش فلزی هرمی شکل، شبیه به گنبد، برج را مسقف کرده اند. ارتفاع این مقبره بدون گنبد اصلی تقریبا به 12 متر می رسد.

معماری داخل برج مدور مراغه

برای ورود به اتاق مقبره، که در ارتفاع 2 متری سطح زمین قرار دارد، نیاز به نردبان است زیرا این برج در حال حاضر فاقد هرگونه پله یا سکویی برای ورود است. گرچه چند پله سنگی در بلندی دو متری قرار دارد اما برای صعود به این بلندی همان طور که ذکر شد به نردبان احتیاج است.

نقشه داخل برج مدور مراغه

اتاق مقبره ده ضلعی است و دیوارهای بدنه این اتاق هرکدام در یک طاقنمای تیز جای دارند، پوشش این دیوارها را آجر و اندودی از گچ تشکیل می دهد و در گوشه و بعضی جاها، خطوطی به چشم می خورد که با ماده ای شبیه به رنگ روغن ترسیم شده است. کف کنونی اتاق با ملاطی از خاک مخلوط با گچ (یک نوع از ملاط خراسانی) مفروش است. با توجه به سادگی این برج اهمیت آن را تنها می توان در چگونگی رنگ آمیزی کاشی های به کار برده شده در مدخل ورودی آن دانست، زیرا تزیینات مقبره به خوبی از پیشرفت هنر کاشی کاری در فاصله زمانی کوتاه میان گنبد سرخ مراغه و این برج حکایت می کنند، نقش و زینت معماری که در گنبد سرخ به نهایت و کمال و پرکاری رسیده بود در این جا ساده شده و نقوشی که در آن گنبد برجستگی دارد. در این برج مسطح و شبیه نقش قالی است همچنین آجرهای مُهره دار که علائمی روی آن ها قالب گیری شده در اینجا دیده می شود. فن رنگ آمیزی که در تزیینات گنبد سرخ مقام شایسته ای ندارد، در این برج کاملا جا افتاده است. به گونه ای که می توان گفت، تکنیک کاشی کاری که در گنبد سرخ، مراحل اولیه اش را می گذرانیده، در این برج تکمیل و پیشرفته شده است. جذابیت زیبایی و رنگ های مختلف کاشی و نقش و نگاره هایی که در این برج به کار رفته، ارزش خاصی به این مقبره داده است.

تاریخ بنای برج مدور مراغه

از متن کتیبه گنبد مدور مراغه، نام صاحب برج مشخص نمی شود. اما با توجه به کتیبه کوفی موجود در سردربنا، تاریخ برج معلوم است. مطابق تاریخ موجود، این مقبره به سال 563 هجری (1167 میلادی) ساخته شده است. متن کتیبه های این بنا به شرح زیر است:
در بالا: کل نفس ذائقه الموت ثم البناء برجب.
در پایین: سنه ثلث و ستین و خمسمائه.