استفاده غلط از طبیعت | طبیعت گردی با شکار پرندگان شکاری!

هنگامه شکار است. شاه با درباریان عازم شکارگاهند و مسئول قوشخانه در میان 800 پرنده شکاری در پی بهترین ها می گردد. شاهان صفوی جملگی عاشق شکار و قوشبازی اند. گرچه تاریخ این هنر و ورزش به داوران حکومت هخامنشیان می باشد. اوژنی فلاندن که در زمان صفویه به ایران سفر کرده در سفر نامه خود را چنین می نویسد:" ایرانیان در فن شکار ماهرند و با کمک پرندگان شکاری به صید و شکار می پردازند". البته جامع ترین کتاب درباره قوشبازی به وسیله تیمور میرزا تحت عنوان (بازنامه ناصری) در سال 1258 هجری نوشته شده است. اطلاعات گرانبها از هنر قوشبازی در ایران و نگهداری پرندگان شکاری در بازنامه ناصری چنان ذی قیمت است که اروپاییان تا مدت ها از آن ها بهره می بردند. هنر قوشبازی در تندبادهای تاریخ رونق خود را از دست داد، به شکلی که دوران قاجاریه را می توان دوره رکورد قوشبازی نامید. در روزهایی که این هنر به سوی منسوخ شدن می رفت و در اوایل سال های دهه چهل شمسی، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید به منظور جمع آوری نمونه های پرندگان شکاری حرکتی تازه آغاز کرد و قوشبازی جان تازه ای گرفت. با پیروزی انقلاب اسلامی بار دیگر قوشبازی به فراموشی سپرده شد. در حال حاضر نیز با اینکه قوشبازی به عنوان ورزش مفرح در آمریکا، استرالیا، انگلستان، کانادا و... شناخته شده است و اماراتی ها قیمت های گزافی بابت هر پرنده شکاری تربیت شده می پردازند، اما این ورزش در ایران غیرقانونی بوده و برای متولیان آن جریمه هایی سنگین در نظر گرفته می شود.

تجارت بال

حدود 50 سال پیش کلوپی در ایران شروع به فعالیت کرد. متخصصان پرورش قوش همچون دکتر هدایت اله تاجبخش با 40 بال باز شکاری و چند تازی سلوکی این کلوپ شکار را اداره می کردند. در بهبهه انقلاب و دوران جنگ این کلوپ منحل شد. طبق گفته تاجبخش: پرورش قوش یکی از کارهای پردرآمد است که می تواند در ایران رونقی دوباره بگیرد. به گفته وی در حال حاضر عرب ها علاقه خاصی به قوشبازی دارند حاضرند برای هر پرنده 20 تا 30 میلیون تومان بپردازند. و همچنان می فرماید "چندسال پیش در ابوظبی بودم. تعدادی باز پرورشی از استرالیا، آلمان و کانادا آورده بودند برای فروش به عرب ها. در حالی که زمانی کشور ایران مهد ورزش قوشبازی بوده است". پدر علم تاکسی درمی ایران با اشاره به قانون جریمه ها ی سنگین حال حاضر برای پرورش دهندگان باز شکاری معتقد است که خرید و فروش باز مثل خرید و فروش اسب مسابقه است و اظهار دارد که در دنیا حتی از طریق خرید و فروش فوتبالیست اقدام به کسب درآمد و ارزآوری می کنند، ولی ما هنوز با تجارت پرندگان شکاری مشکل داریم.

سهم ما از طبیعت گردی چیست؟

کار استاد پایان یافت. جام زرین به سفارش شاه برای قلم کاری آورده شده بود. نقش روی جام، قصه شکارگاه است. نبرد شکار و تازی. بازشکاری بر لب جام گویی منقار به آن نشانده و پنجه در بدن کبکی نالان فرو برده است. در اغلب موزه های ایران آثاری به شکل جام و تابلو و حتی کتب خطی دیده می شوند که نقش باز شکاری و تازی سلوکی به وفور در آنها کاربرد داشته است. طراح محیط طبیعی پرندگان آبزی می گوید "یکی از پر درآمدترین رشته های گردشگری، اکوتوریسم است. طبیعت گردی نیاز به کمترین زیر ساخت دارد که ما تا به حال برای آن گامی بر نداشته ایم. با دست روی دست گذاشتن سهمی از گردشگری نصیبمان نمی شود. بهتر است چشم باز کنیم و دنیا را بهتر ببینیم. یکی از مسائل حائز اهمیت در اکوتوریسم، رشته نگهداری و پرورش قوش و باز است و در حال حاضر قاچاق این حیوانات وجود دارد. بهتر نیست این کار را به صورت قانونی و با ضوابط انجام دهیم. بی شک با این کار چند هزار نفری به طریق مستقیم یا غیر مستقیم مشغول کار می شوند. به گفته مدیر موزه حیات وحش دارآباد همه ساله اواخر شهریور ماه در امارات و ابوظبی نمایشگاهی برگزار می شود که در آن پرندگان شکاری با مبالغ بالا به فروش می رسند. در این هنگام پرورش دهندگان قوش و باز برای فروش کالای خود به مردمان عرب که عاشق این ورزش هستند از کشورهای زیادی به ابوظبی می آیند. نخستین آثار بدست آمده از قوش بازی مربوط می شود به 1700 سال پیش از میلاد، تصویری حک شده بر سنگ از یک قرقی است که روی دستی نشسته است. این اثر را هنر لایارد هنگام بازدید از خرابه های خسروآباد کشف کرد. ارسطو، پلینی و ستاسیاس در نوشته های خود اشاره ای به استفاده از قوش دارند، اما واضح نیست که قوش ها تربیت شده بودند. جیمسون در کتاب (قوشبازی در ژاپن) اطلاعاتی از تربیت برخی طرلان ها توسط چینی ها در دوران امپراطوری جینجو یعنی حدود 244 سال بعد از میلاد آورده که توسط ژاپنی ها انتقال یافته است. قوشبازی به تدریج در غرب گسترش یافت و حدود سال 860 پس از میلاد به انگلستان رسید. دیری نپایید که قوشبازی در انگلستان جنبه درباری به خود گرفت. چاپ کتاب سنت آلبانز در سال 1486 نشان از اهمیت این ورزش در انگلستان دارد. این کتاب برای هرکدام از مقامات نوعی خاص از قوش را در دارایی آن ها تعیین می کند.
امپراطور: عقاب، لاشخور یا به احتمال نوعی کورکور
پادشاه: شنقاز نر یا ماده آن
پرنس: بالابان نر
دوک: شاهین
بارون: بحری دورگه (اکنون ناشناخته است)
شوالیه: بالابان
مالک (لرد): چرخ
همسر لرد: ترم تای
مرد جوان: لیل
کشیش: قرقی
منشی کلیسای مقدس: قرقی نر
طبقه پایین: دلیجه
البته این که درجات نامبرده تا چه اندازه رعایت می شده است معاوم نیست.

رونق در اروپا، زوال در ایران

در حال حاضر برخی کشورها هنوز به قوشبازی توجه ویژه دارند. کلوپ های قوشبازی در هلند، اسکاتلند و انگلستان نشانی از این گفته اند. قدیمی ترین کلوپ قوشبازی در سال های 1838، کلوپ قوشبازی لو بود که در هلند ساخته شد. پس از آن در سال 1927 کلوپ قوشبازان انگلستان روی کار آمد. قوش ها بیشترین آسیب را در خلال جنگ جهانی دوم دیدند. چون آنها کبوتران نامه بر را شکار می کردند، انگلیسی ها برای شکار این پرندگان جایزه گذاشته بودند. اما از قوشبازی در ایران تنها چند مقاله باقی مانده است.
مهندس هاشم تاجبخش در سال 1340 مقالاتی را به نام پرندگان شکاری در مجله شکار و طبیعت چاپ کرد. پس از ان نیز در سال 1348 تا مردادماه سال 1356 توسط سپهبد عبدالمجید نصرالهی که از افراد با تجربه و شناخته شده در تربیت و نگهداری پرندگان شکاری بود تعداد 76 مقاله در مجله شکار و طبیعت به چاپ رسید تا آخرین آثار قوشبازی در ایران رقم بخورد. آنچه گفته شد تنها مقدمه ای است از ورزش پرطرفدار قوشبازی در ایران رقم بخورد. آنچه گفته شد تنها مقدمه ای است از ورزش پرطرفدار قوشبازی و درآمدی که می تواند برای کشور داشته باشد.