نقش رجب مرودشت؛ نقش برجسته سنگی از آثار دوره ساسانی

نقش رجب مرودشت یکی از زیباترین نمونه های حجاری ایران محسوب می شود. در 3 کیلومتری شمال تخت جمشید و در سمت راست خیابان شاهی نقش رجب را خواهید دید. جاده شاهی برای تسهیل ارتباط میان پایتخت سلطنتی ایران، شوش و شهر سارد در قرن 5 قبل از میلاد مسیح ساخته شد. با ما در این مقاله خواندنی همراه شوید تا بدانید نقش رجب کجاست و از علت نامگذاری نقش رجب آگاهی یابید.

معرفی کتیبه ها

کتیبه تاجگذاری اردشیر اول (224-239 پیش از میلاد مسیح)

تفویض یا تاجگذاری اردشیر اول، موسس امپراطوری ساسانی که بر شرقی ترین تخته سنگ حجاری شده، قدیمی ترین حجاری در نقش رجب مرودشت محسوب می شود. در پس زمینه ای به عرض چهار متر و به ارتفاع 2.5 متر صحنه تاجگذاری اردشیر اول را می بینیم در حالیکه تاج قدرت را با دست راست از اهورامزدا گرفته و انگشت اشاره اش را به نشان احترام بالا نگه داشته است. براساس مقاله نقش رجب کجاست باید بدانید که اهورامزدا با تاجی کنگره دار بر سر، موهای پر پشت که بلندی آن تا شانه هایش می رسد و یک گردنبند ساده روبروی اردشیر ایستاده و با دست راست تاج قدرت را به اردشیر عطا می کند. دو مرد پشت اردشیر اول و دو زن در کنار اهورامزدا و دو شخص کوچک بین اردشیر و اهورامزدا قرار دارند که ممکن است کودک باشند.

یکی از پیکره های پشت اردشیر که از آثار دوره ساسانی است، سایه بانی بر سر شاه گرفته و پیکره دیگر مربوط به شاپور، پسر اردشیر اول و ولیعهد شاه است که دست راستش را به نشان احترام به اهورامزدا و پادشاه بالا نگه داشته و دست چپش را بر غلاف شمشیر قرار داد. براساس مقاله نقش رجب کجاست باید بدانید که برخی محققان معتقدند دو زن سلطنتی که پشت اهورامزدا ایستاده اند، مادر و همسر اردشیر اول هستند. پشت تاج قدرت و بین اهورامزدا و اردشیر دو پیکره کوچک دیده می شوند؛ یکی لباس ساسانی به تن دارد و دستهایش را بالا نگه داشته و دیگری چماقی به دست دارد. ولتر هینز، پژوهشگر آلمانی معتقد هست که پیکره سمت چپ ممکن است متعلق به بهرام، پسر شاپور باشد و پیکره سمت راست بهرام مربوط به خدای جنگ در ایران باستان.

کتیبه کرتیر در نقش رجب

در زمان حکومت بهرام دوم، کتیبه کوچکی در بخش غربی صخره ها حکاکی شد که مربوط به چهره کرتیر، قدرتمندترین شخصیت مذهبی ساسانی در زمان شاپور اول، بهرام اول و بهرام دوم است. او در این کتیبه انگشت اشاره دست راستش را برای احترام و عزت به مجمع امپراطوری بالا نگه داشت. این کتیبه در سی سطر و به زبان فارسی میانه ساسانی نوشته شده که بیست سطر آن باقی مانده و بقیه از بین رفته اند. در این خطوط بطور خلاصه دستاوردها و خدمات دینی کرتیر توصیف شده اند.

در بخشی از کتیبه و در این بخش از علت نامگذاری نقش رجب آمد:" من از خدایان تقاضا کردم، اگر آنها قبلا مرا به دنیای زندگان فرستاده اند، پس مرا از جهان مردگان عبور دادند و به من تصویری از بهشت و جهنم نشان دادند. من از ایزدان چنین تمنا کردم، بگذار من کرتیر بخواست ایزدان به همه زندگان و کسانی که مرده اند، بنمایانم. آموزش درباره آسمان ها و اعماق دوزخ را به هستی روشن بدل می سازم و نشان می دهم چه کارهای ایزدی هست که بویژه در کشور انجام شده و بخاطر چه انجام شده است و همچنین چرا و چگونه من در کارهای دینی سخت گیرتر شدم. من از ایزدان تمنا کردم تا مرا رهنمون شوند و راستی و ماهیت آموزش های مربوط به آسمان ها و اعماق دوزخ را بر من روشن سازند و راه تشخیص اینگونه مسائل را به من بیاموزند تا بدانم راست کدام و دروغ کدام است."

کتیبه تاجگذاری شاپور اول (239 تا 270 پیش از میلاد مسیح)

در قابی به طول 4.5 متر و عرض 3 متر، شاپور اول سوار بر اسب در مراسم تاجگذاری دیده می شود. این یک شاهکار حکاکی و مجسمه تراشی مربوط به دوره ساسانیان است، این کتیبه از هارمونی و توازن شگفت آوری برخوردار بوده و شاپور را سوار بر اسبش نشان می دهد که تاج قدرت را از اهورامزدا می گیرد یا دست چپ شمشیر خود را نگه داشته است. جزئیات صورت و دست شاه به مرور زمان کم رنگ و ناپیدا شدند. اهورامزدا تاجی کنگره دار بر روی موهای بلند و مجعدش دارد، لباسی مشابه لباس شاپور بر تن داشته و سوار بر اسب است. هر دو اسب دست چپ خود را بالا برده اند، هر چند جزئیات چهره ها و پیکره ها آسیب دیده اند. این حکاکی دو سال بعد از پیروزی شاه ایران بر امپراطوری روم و در بخش دیوار شمالی نقش رجب مرودشت تراشیده شد.