علائم خشکی چشم و روشهای درمان

طبنا نیوز/خشکی چشم و کم شدن اشک به دلیل تحریک زیاد چشم به وجود می آید و این عارضه معمولا به همراه سوزش و خشکی و خارش چشم همراه است. در این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم.

خشکی چشم

امروزه خشکی چشم (Dry eye) یکی از شایع ترین علت های مراجعه افراد به درمانگاه چشم پزشکی است. اغلب این مراجعه کنندگان را افراد بالای 55 سال، افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می کنند یا کسانی که به طور مداوم با کامپیوتر سر و کار دارند و افرادی که در آب و هوای خشک زندگی می کنند، تشکیل می دهند.

انواع اشک چشم

چشم پزشکان انواع سه گانه زیر را برای اشک قائلند:

اشک پایه

همیشه غدد اشکی کوچک، یک سطح پایه رطوبت را روی کره چشم ایجاد می کنند. در چشم انسان (و بیشتر پستانداران)، قرنیه همواره با اشک مرطوب و تغذیه می شود. این اشک باعث نرم و لیزشدن چشم می شود و گرد و غبار را از آن بیرون می راند. اشک حاوی ذرات زیادی است. بعضی از این اجزا، باعث مقابله با عفونت های باکتریایی می شوند و بخشی از سیستم ایمنی فرد محسوب می شوند. چشم انسان معمولا در طول شبانه روز حدود 0/75 تا 1/1 گرم اشک ترشح می کند (حدود 2 قاشق چای خوری) که البته میزان آن با بالا رفتن سن یا ابتلا به بعضی بیماری ها کاهش می یابد.

اشک رفلکسی

این نوع اشک، درنتیجه تحریک چشم با اجسام خارجی یا مواد محرک (مانند بوی پیاز) در محیط به وجود می آید. نور شدید، خوراکی های خیلی داغ یا تند، استفراغ، سرفه و خمیازه هم باعث به وجود آمدن این نوع اشک می شوند. این اشک ها برای شستن و برطرف کردن ماده محرک ترشح می شوند.

اشک احساسی

این اشک همان اشکی است که هنگام «گریه» از چشم سرازیر می شود. استرس، عصبانیت، زجرکشیدن، عزاداری، غم شدید و درد جسمی باعث ایجاد آن می شوند. البته ترشح این اشک فقط محدود به زمان بروز احساسات منفی نیست. بسیاری از افراد هنگام خوشحالی شدید نیز گریه می کنند. این اشک های احساسی معمولا با هق هق، تنفس بریده بریده و انقباض بدن همراه هستند. انسان ها تنها جاندارانی هستند که این نوع گریه را دارند. موادشیمیایی موجود در اشک های احساسی، با دو نوع اشک دیگر تفاوت دارند. مشخص شده این نوع اشک ها حاوی مقادیر بیشتری پروتئین، هورمون و مواد ضددرد طبیعی هستند.

چرا اشک چشم کم می شود؟

کم شدن اشک دلایل مختلفی دارد؛ مثلا بالا رفتن سن می تواند باعث کم شدن ترشح اشک شود. این حالت بخصوص در خانم ها در سنین یائسگی تشدید می شود. علاوه بر این، مصرف بعضی داروهای آرامبخش، خواب آور، بعضی داروهایی که برای درمان مشکلات گوارشی تجویز می شود و… میزان ترشح اشک را کم می کند. ابتلا به بیماری هایی مثل دیابت و… هم می تواند باعث ترشح کمتر اشک شود.

کم کاری غدد اشکی و خشکی چشم

غدد اشکی مسوول ترشح اشک هستند، اما در بعضی شرایط تولید اشک به علل مختلف کاهش می یابد. این کاهش گاهی آنقدر شدید است که افراد حتی در مواقع غم شدید هم قادر به گریه کردن نیستند. در چنین شرایطی فرد دچار خشکی چشم خواهد شد. مبتلایان به این مشکل برای خشک نشدن چشم به کمک نیاز دارند و لازم است هر چند ساعت (یا چند دقیقه) یکبار، از اشک های مصنوعی استفاده کنند. این مشکل در صورت درمان نشدن حتی ممکن است باعث کوری فرد شود.

شاید به نظر عجیب برسد، اما خشکی چشم معمولا باعث ریزش اشک می شود و این اشک ریزش در واقع پاسخی به تحریک چشم است. چشمی که بر اثر خشک شدن تحریک شده، اشک ریزش می کند و فرد حس می کند نمی تواند چشمانش را به مدت طولانی باز نگه دارد. بعد از تماشای تلویزیون و مطالعه هم معمولا چشم ها دچار آبریزش و سوزش می شوند.

علائم و دلایل خشکی چشم

احساس سوزش در چشم، خارش چشم ها، سوزش اطراف چشم، تحریک چشم در برابر باد یا دود سیگار و ناراحتی چشم هنگام استفاده از لنزهای چشمی.

بعضی بیماری ها مانند لوپوس، نشانگان شوگرن، آرتریت روماتویید و تا حدی دیابت، بالا رفتن سن و یائسگی هم باعث خشکی چشم می شوند.

استفاده طولانی مدت از لنزهای چشمی تماسی، انجام بعضی جراحی ها روی قرنیه (مانند لیزیک) و مصرف بعضی داروها نیز می توانند باعث خشکی چشم شوند. داروهایی مانند ضد فشارخون، داروهای بیماران قلبی، داروهای ضدحساسیت، داروهای خواب آور، ضداضطراب ها و بعضی مسکن ها.

افرادی که مدت طولانی تلویزیون تماشا می کنند یا پای رایانه می نشینند نیز در معرض خطر خشکی چشم هستند زیرا هنگام انجام این کارها کمتر پلک می زنند. قرار گرفتن در معرض هوای خشک و باد، دود سیگار و خوشبوکننده های هوا هم باعث خشکی چشم می شوند.

درمان خشکی چشم

معمولا برای درمان خشکی چشم، استفاده از قطره های چشمی یا اشک های مصنوعی بهترین روش هستند. محتویات این قطره ها شبیه ترکیب اشک است. انواع مختلفی از اشک های مصنوعی ساخته شده اند که برای افراد مختلف به کار می روند. بعضی از بیماران روزی 12 بار از آنها استفاده می کنند اما گاهی لازم است فرد هر چند دقیقه یک بار، این قطره ها را در چشم بریزد.

روش دیگر درمان، نگه داشتن اشک در چشم است. در این روش، جراح چشم پزشک کانال های خروجی اشک را که به بینی راه دارند، به طور موقت یا دائم مسدود می کند. با این کار اشک ساخته شده، در چشم ذخیره می شود و مدت طولانی تری روی چشم باقی می ماند.

اشک هم مانند هر مایع دیگری تبخیر می شود و یک روش دیگر برای درمان خشکی چشم، جلوگیری از تبخیر سریع اشک است. مثلا در زمستان ها که از دستگاه های گرم کننده استفاده می شود، می توان با مرطوب نگه داشتن محیط (مثلا قرار دادن یک ظرف آب روی بخاری) رطوبت را به هوای اتاق اضافه کرد تا از تبخیر سریع اشک جلوگیری شود.

استفاه از عینک های محافظ در روزهای پر باد نیز می تواند تا حدی مانع خشکی چشم شود. در این شرایط افرادی که دچار خشکی چشم هستند باید تا حد امکان از رفتن به مکان های خیلی گرم، بادخیز و پردود اجتناب کنند.

عده ای نیز معتقدند با افزودن اسیدهای چرب حاوی امگا3 به رژیم غذایی می توان با خشکی چشم مبارزه کرد. این اسیدهای چرب در بعضی غذاها (مثلا ماهی سالمون و ساردین) وجود دارند. گاهی نیز چشم پزشک بعضی داروها را برای مقابله با خشکی چشم پیشنهاد می کند. این داروها به شکل قطره های چشمی، پمادها یا ژل ها هستند.