تصویب طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم رضوی

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، تصویب طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم رضوی انجام شد.

قضیه چیست؟

داستان تهیه طرحی مصوب برای این بافت تاریخی که بعضا برخی از مسئولان شهری مشهد از آن به عنوان بافت فرسوده نیز یاد می کردند، بطور رسمی از هشتم دی 1393 آغاز شد؛ زمانیکه در مصوبه ای شورای عالی شهرسازی و معماری بر ضرورت بازنگری در طرح بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) تاکید داشت، مصوبه ای که قدم های مختلفی برای به سرانجام رساندن طرح بازنگری بافت پیرامون حرم مطهر و بافت تاریخی آن برداشت.

بعد از پیگیری هایی که تا یک سال بعد از تصویب آن مصوبه انجام شدند، با برگزاری نشست ستاد راهبردی به سازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) مصوبات هفت گانه ای برای بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) تصویب شدند.

«حفاظت از ارزش های ملموس و معنوی»، «کاهش حجم مداخله مستقیم و تقویت نقش و سهم ساکنان و مالکان و همچنین بخش خصوصی»، «ارتقای کیفیت ساخت و ساز و توجه به هویت مکان»، «کارآمدسازی نظام حمل و نقل و یکپارچه سازی شبکه برون و درون شهری»، «پیوند همه جانبه بافت پیرامون حرم مطهر و شهر»، «ارتقای شاخص های زیست محیطی به ویژه فضای سبز» و «ارتقا و توسعه فضاهای عمومی، زیرساخت های شهری و تجهیز قلمرو عمومی» هفت محور به تصویب رسیده این طرح اعلام شدند.

از سوی دیگر در این بین اظهار نظرهای مختلفی نیز توسط کارشناسان مختلف مطرح می شدند، مانند اعتراض حجت الاسلام والمسلمین محمد حسین حسین زاده بحرینی، عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی که تاکید کرده بود «ما منطقه اطراف حرم امام رضا (ع) را سلب هویت کرده ایم، به طوری که منطقه تاریخی در نزدیکی حرم امام رضا (ع) به یک منطقه توریستی بی هویت تبدیل شده که این بزرگترین خطر است. »

یا محمدسعید ایزدی که تیر 1395 و در زمانی که هنوز معاون وزیر راه و شهرسازی بود، خبر داد «برنامه تجدیدنظر در طرح محدوده بافت پیرامون حرم مطهر رضوی در چارچوب مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تهیه شده است. طرحی با رویکرد حفاظت از بافت تاریخی، ارتقای کیفیت ساخت و ساز، افزایش نقش ساکنان و هم پیوندی با شهر تجدیدنظر می شود.»

حالا، در میان صحبت هایی که گاها توسط متولیان راه و شهرسازی استان خراسان رضوی یا وزارت راه و شهرسازی مطرح می شود، نیز به این نکته تاکید می شود؛ یعنی «حفظ ساکنان محلی به عنوان ارکان هویت بخش به بافت برای ما بسیار مهم بوده است. در این طرح سعی شده تا زمینه برای حضور ساکنین و بقای اجتماعی آنان فراهم شود. همچنین تلاش شده تا زمینه های حضور ساکنین تقویت شده و خدمات برای آنها در نظر گرفته شود و از خالی شدن بافت و از بین رفتن جمعیت ساکن خودداری شود و زمینه نوسازی توسط خود ساکنین فراهم شود.»

اما این تاکید در موارد دیگر نیز مطرح شدند؛ قدرت الله ابک، مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی 24 بهمن امسال اعلام کرد: «پس از گذشت 25سال از آغاز طرح توسعه بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا علیه السلام و به منظور حفظ شأن و جایگاه حرم مطهر در سیمای شهری محدوده، از انتهای سال گذشته بازنگری طرح با هدایت وزارت راه وشهرسازی در قالب "طرح ویژه تفصیلی" در دستور کار قرار گرفت»

دو روز بعد بهاره بزرگمهر، معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی خبر داد که «حتما تا قبل از پایان سال، تصویب طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم را در شورای عالی شهرسازی و معماری خواهیم داشت. حفظ ساکنان محلی به عنوان ارکان هویت بخش به بافت برای ما بسیار مهم بوده است. در این طرح سعی شد تا زمینه برای حضور ساکنین و بقای اجتماعی آنان فراهم شود. همچنین تلاش شده تا زمینه های حضور ساکنین تقویت شده و خدمات برای آنها در نظر گرفته شود.

27 بهمن نیز محمدرضا حیدری، رئیس شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به اینکه در مورد طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم اطلاعاتی در اختیار شورا و شهرداری قرار نگرفته و فقط گزارش هایی توسط مشاور طرح تفصیلی به صورت خلاصه به ما ارائه شده، اعلام کرد: « همچنان نگرانی ما در خصوص طرح اطراف حرم و تحقق پذیری آن ادامه دارد و دغدغه شورای پنجم در طول این چند سال خدمت، جز این نبوده است. با توجه به پیگیری های لازم توسط شورای شهر، به ویژه کمیته نظارتی کمسیون شهرسازی و معماری، برخی از دغدغه های جدی و مهم که بر آن اصرار داشتیم، در مصوبه کمیسیون لحاظ شد اما همچنان نکات مبهم و دغدغه ها بر قوت خود باقی است.»

اما پس از آن در یکم اسفند محمدرضا کلائی، شهردار مشهد با تاکید بر اینکه طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم طرح کاملا قابل دفاع است، گفت: «من به عنوان عضو کمیسیون ماده پنج و شهردار مشهد، مشخصا معتقدم که طرح اخیری که به تصویب رسیده، تمام دغدغه های موجود را در نظر گرفته است.»

تا اینکه سرانجام در بیست و دومین نشست شورای عالی شهرسازی و معماری ایران اعلام شد که «طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) در جلسه روز دوشنبه یازدهم اسفند شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب اعضا رسید.»

اکنون براساس این مصوبه تاکید شد که «در راستای اجرای بند 4 مصوبه 19 خرداد 1399 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، موضوع لزوم تهیه طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع)، با عنایت به جلسات متعدد بررسی طرح در دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری و نظر به تأیید طرح مذکور در جلسه مورخ 1399/11/23 کمیسیون ماده پنج شهر مشهد، طرح در جلسات مورخ 1399/12/2 و 1399/12/6 کمیته فنی این شورا بررسی و به جلسه بیست و دوم شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه شد.

این طرح حاصل جلسات متعدد استانی، با حضور تمام دستگاه های ذی ربط بوده که نهایتاً با اقناع و اجماع کلیه اعضای کمیسیون ماده پنج و همکاری مستمر آستان قدس رضوی، در تاریخ 99/11/23 به تایید کمیسیون ماده پنج رسید و با نظر موافق به شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه شد. در جلسه بیست و دوم شورای عالی نیز پس از ارائه طرح، نقطه نظرات اعضا شورای عالی شهرسازی و معماری در خصوص طرح تهیه شده مطرح و در نهایت، طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم مطهر، با تایید مفاد صورت جلسه کمیسیون ماده پنج به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسید.

با توجه به شأن و جایگاه منحصر بفرد بافت شهری پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) و مقیاس فراملی آن به عنوان یکی از کانون ها و مقاصد مهم جریان های مذهبی و فرهنگی جهان اسلام و ارزش های معنوی، فرهنگی و تاریخی موجود در بافت، طرح ویژه ارائه شده، گامی مورد تأیید در فرآیند بازنگری بنیادین اقدامات در بافت پیرامون حرم مطهر بوده و ضروری است، اقدامات در راستای اعاده هویت معنوی، فرهنگی و تاریخی بافت پیرامون حرم مطهر و استیفای حقوق عمومی ادامه یابد.

پهنه بندی حرایم زیارت و هم پیوندی حرم با شهر بر اساس الگوی ساختاری تار و پود، تسهیل و ترغیب استمرار سکونت پایدار مجاوران در محدوده از طریق ارتقای کیفیت اجتماعی فضا، ارتقای خدمات عمومی و ارائه ضوابط و مقررات متناسب به منظور نوسازی بافت توسط ساکنان؛ تقویت زمینه های حضور و اقامت طیف متنوع اقتصادی، اجتماعی زائران در محدوده پیرامون حرم؛ دسترس پذیری و تحرک مناسب و کنترل شده برای بافت با اولویت پیاده مداری و توجه به مراتب تشرف از جمله اصول و سیاست های بنیادین طرح ویژه به مثابه خطوط هدایت کننده این طرح است که در تمام فرآیند تدوین تا اجرا، باید مورد توجه همه نهادهای ذی ربط قرار گیرد.»

هر چند نباید فراموش کرد که داستان طرح تفصیلی و طرح جامع شهر مشهد و حفاظت از بافت تاریخی اطراف حرم از سالها قبل تر از تصویب نخستین مصوبه ها در بین مدیریت شهری مشهد مطرح بوده است؛ 27 مرداد 1394 وفا ثابتی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) در یادداشتی به این نکته اشاره داشت؛ پس از گذشت 6 سال از تصویب آخرین تغییرات و اصلاحات طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران 29 تیر سال گذشته توسط پیروز حناچی، دبیر شورا و معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی به علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی ابلاغ شد. مصوبه ای که نشان دهنده نگرانی و دغدغه ای اساسی درباره ی بافت مرکزی مشهد به ویژه محدوده ی پیرامون حرم مطهر حضرت رضا (ع) است.

با توجه به تصویب طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم رضوی، به نظر می رسد تصویب و اجرای طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) پاسخ مناسب و قابل قبولی برای این محدوده نبوده است، چون نه تنها مشکلات و نیازهای اساسی زائران و مجاوران بارگاه ثامن الحجج (ع) برطرف نشد، بلکه حیات فرهنگی و اجتماعی مرکز شهر مشهد به مخاطره جدی افتاده است.»