پاسخ به پرسش های پرتکرار درباره استفاده از ماسک برای پیشگیری از کرونا

در اواخر سال 98 و همزمان با شیوع گسترده کرونا ویروس در ایران، توصیه های مختلفی مبنی بر اجرای اقدامات پیشگیرانه از ابتلاء به بیماری کووید19 در محیط های عمومی و شغلی رواج یافت. در ابتدا تمرکز بیشتر بر پیشگیری از راه انتقال تماسی(و لمسی) با سطوح و افراد بود ولی با تکمیل مطالعات مختلف، نقش راه انتقال هوابرد (آئروسل) در ابتلاء به بیماری، بیشتر نمایان شد به طوری که هم اکنون در بین محققان مختلف، مهمترین راه انتقال ویروس، راه هوابرد شناخته شده لذا امروزه اهمیت استفاده از ماسک تنفسی و بهداشت تنفسی بر همگام کاملا مشخص شده است.

در همان ابتدا برای اجرای این اقدام کنترلی، نه تنها در بین مراجع معتبر جهانی (در برخی موارد) نظرات یکسان و پایداری وجود نداشت، بلکه بعضاً در بین عموم مردم، کارکنان و حتی کارشناسان ایمنی و بهداشت حرفه ای؛ سوالات و رفتارهای اشتباهی در خصوص انتخاب و استفاده از ماسک های تنفسی وجود داشت. در همین راستا گروه بهداشت حرفه ای و ایمنی کار، دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از طریق انتشار فایل تصویری(کلیپ)و الکترونیکی(PDF) با عنوان "پاسخ به پرسش های پرتکرار در خصوص استفاده از ماسک های تنفسی برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری کووید19(کروناویروس)"گامی مهم در جهت افزایش اطلاعات و رفع ابهامات داشته اند که در طول یک سال اخیر، شش مرتبه ویرایش و به روز رسانی شده است.

تعدادی از این سوالات به همراه پاسخ های آنها که مربوط به آخرین ویرایش این فایل، -منتشر شده در اسفندماه- در ادامه آمده است:

*چه کسانی باید برای حفاظت در برابرویروس کرونا از ماسک تنفسی استفاده کنند؟

پاسخ: مطابق توصیۀ سازمان بهداشت جهانی (WHO)t افراد زیر باید از ماسک تنفسی استفاده کنند:

-کارکنان خدمات بهداشتی درمانی و افرادی که همراه بیمار هستند یا از بیمار مراقبت میکنند؛

-افرادی که بیمارند یا علائم بیماری نظیر تب، سرفه یا عطسه را دارند.

*آیا افراد عادی و عموم مردم هم باید از ماسک تنفسی استفاده کنند؟

پاسخ: بررسیها نشان داده است حدود 40 درصد از مبتلایان به بیماری کرونا هیچگونه علامت تنفسی ندارند و از طرفی در اوایل ابتلا به بیماری نیز افراد مبتلا معمولا بدون علامت هستند، بنابراین در اثر قطرات تنفسی که در اثر صحبت کردن، سرفه و عطسه به اطراف منتشر می شود، می توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند. بررسی ها نشان داده است در اثر صحبت کردن حدود 10000، سرفه 30000 و عطسه حدود 40000 قطره، که ممکن است حاوی ویروس باشند به اطراف منتشر می شوند. با توجه به موارد فوق برای جلوگیری از انتشار قطرات تنفسی، لازم است همه مردم به ویژه در فضاهای سرپوشیده مثل اتوبوس، مترو، فروشگاه ها و جاهایی که امکان رعایت فاصله حداقل دو متری وجود ندارد، ماسک بزنند. استفاده از ماسک برای فرد بیمار و ناقل بیماری اهمیت بیشتری دارد لکن از آنجایی که در مورد بیماری کووید19، افراد ناقل ممکن است بدون علامت باشند، استفاده از ماسک برای همه افراد در شرایطی که رعایت فاصله اجتماعی امکان پذیر نیست و فضا فاقد تهویه کافی است در کاهش انتشار قطرات تنفسی و سرایت بیماری اهمیت زیادی دارد.

*ماسک مناسب برای حفاظت در برابر کروناویروس چیست؟

پاسخ: در حال حاضر، حداقل ماسکی که برای حفاظت در برابر ویروس ها توصیه شده در استاندارد آمریکایی ماسک N95 است. حرف “N” بدین معنی است که این فیلتر برای ذرات روغنی حفاظتی فراهم نمی کند(Not Oil Resistant.) به عبارت دیگر، چون چربی و روغن ویروس ها کم است، این ماسک ها به شرط استفادۀ صحیح، حفاظت مناسبی در برابر ویروس کرونا دارند .

-عدد 95نیز بدین معناست که این ماسک قادر است دستکم 95 درصد ذرات با اندازۀ 0/3 میکرون را حذف کند. البته ماسک های با درجۀ حفاظتی بالاتر مثل N99 و N100 و نیز ماسک های سریR (R95-R99-R100 )و P(P95-P99-P100) کارایی حذف بالاتری دارند؛ ولی هزینۀبیشتری داشته و دسترسی به آنها هم مشکل است.

-در استانداردهای اروپایی (EN) معادل ماسک N95 ،FFP2 است که دستکم 94 درصد ذرات معلق را حذف میکند. بنابراین کارایی ماسک N95وFFP2 تقریباً مشابه است و ماسک FFP2نیز برای حفاظت در برابر کرونا مناسب است.

توجه: این ماسک روی صورت کودکان و افرادی که ریش دارند، منطبق نمی شود و حفاظت کافی فراهم نمی کند.

*آیا با توجه به اینکه اندازۀ ویروس کرونا 69 تا 140 نانومتر (میانگین 125 نانومتر) گزارش شده است، ماسک های N95و FFP2، قادر به حذف آنها هستند؟

پاسخ: ماسک های N95 و FFP2 بر اساس اندازۀ ذره 300 نانومتر یا 0/3 میکرون طبقه بندی می شوند؛ چون این اندازه بیشترین نفوذ را دارد؛ ولی این بدین معنی نیست که این ماسک ها ذرات کوچکتراز 0/3 میکرون را حذف نمی کنند.

برخی تحقیقات نشان داده این است که این ماسک ها حتی اندازۀ 0/007 میکرون (7 نانومتر) را هم به میزان 96 درصد فیلتر می کنند که کوچک تر از اندازۀ ویروس کروناست.

*چه تفاوتی بین ماسک N95 با ماسک جراحی وجود دارد؟

پاسخ: در زبان انگلیسی، دو کلمۀ Respiratorو Maskوجود دارد که در زبان فارسی هر دو، ماسک ترجمه میشوند. ماسکهای N95،به عنوان Respirator،ولی ماسک جراحی با عنوان Maskشناخته می شود.

*آیا میتوان به جای ماسک های N95/FFP2 از ماسکهای جراحی به منظور حفاظت در برابر ویروسها استفاده کرد؟

پاسخ: ماسک های جراحی به منظور استفاده به عنوان ماسک های ذرات (و ویروسها) طراحی نشده اند و قادر به تأمین حفاظت کافی، همانند ماسک های N95 نیستند. با این حال، این ماسک برای حفاظت در برابر ترشحات ناشی از عطسه، سرفه و نیز برای بیمارانی که این علائم را دارند، مناسب است.

ماسک های جراحی به طور اثربخش، ذرات کوچک موجود در هوا را فیلتر نکرده و از نشتی ناشی از لبه های ماسک، هنگام نفس کشیدن کاربران جلوگیری نمی کند.

ماسک های جراحی، به عنوان آخرین گزینه، برای کارکنان بهداشتی درمانی ای که در مواجهه با بیماران هستند و به هر دلیل به ماسک های N95(FFP2) دسترسی ندارد، استفاده می شود.

*منظور از ماسک های فیلتردار یا سوپاپدار چیست؟

پاسخ: عموم مردم، به اشتباه ماسک های سوپاپ دار را ماسک فیلتردار می نامند و بعضاً تصور می کنند که سوپاپ همان فیلتر است. سوپاپ در واقع شیر بازدمی است که هنگام دم بسته و هنگام بازدم باز می شود. کار سوپاپ در واقع خروج راحت تر هوای بازدمی است که سبب تجمع کمتر هوای بازدمی و رطوبت در هوای ناحیه تنفسی کاربر می شود.

-اگر از ماسک های سوپاپ دار استفاده می کنید، همیشه دقت کنید که لایه ژلاتینی یا لاستیکی سوپاپ سالم باشد و به اصطلاح سالم مانده باشد.

-در صورت نقص سوپاپ، آلودگی بدون عبور از فیلتر ماسک وارد ناحیه تنفسی فرد شده و سلامت او را در معرض خطر قرار می دهد.

ویرایش هفتم فایل پاسخ به پرسش های پرتکرار در خصوص استفاده از ماسک های تنفسی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید 19 (کروناویروس) در اسفند 1399 منتشر شد که در آن دکتر مهدی جهانگیری، عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت حرفهای و ایمنی کار دانشکدۀ بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شیراز به پرسشهای پرتکرار در خصوص استفاده از ماسکهای تنفسی برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری کووید19 (کروناویروس) پاسخ گفته است.