چگونه از پیر شدن سیستم ایمنی جلوگیری کنیم؟

با بالا رفتن سن، واکنش بدن نسبت به بیماری هایی که دچارشان می شود کم تأثیرتر خواهد شد. بنابراین سالخوردگی سیستم ایمنی، ریسک ابتلا به بیماری ها را بیشتر می کند. اما این پروسه تا حدودی قابل پیشگیری است. عادت های خوب و سبک زندگی سالم به افراد کمک می کند عملکرد سیستم ایمنی خود را تا سنین بالا حفظ کنند.

در این مطلب به شما می گوییم سیستم ایمنی چگونه پیر می شود و عواقب آن چیست و از همه مهم تر، برای پیشگیری از این اتفاق چه می توانید بکنید.

پیری سیستم ایمنی چیست؟

سیستم ایمنی بدن کمک می کند تا بدن در برابر عوامل بیماری زا که مضرند و باعث بیماری می شوند مصون بماند. منظور از عوامل بیماری زا، میکروب ها، باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، انگل ها، سلول های ناهنجار خود بدن و آلرژن ها هستند. با این هدف، سیستم ایمنی آنتی بادی هایی تولید می کند. آنتی بادی ها عواملی هستند که مواد مضر را تخریب یا خنثی می کنند. بنابراین سیستم ایمنی در واقع دفاع ما در برابر هرگونه تهاجم یا تهدید است.

اما سیستم ایمنی همیشه هم یک جور نمی ماند، بلکه در طول زندگی تغییر می کند. مثلاً در مورد نوزادان و کودکان، سیستم ایمنی هنوز کامل نشده است. بچه های خردسال تنها مقداری آنتی بادی دارند که از مادر خود گرفته اند. آن ها این آنتی بادی ها را طی دوران جنینی و از طریق جفت و سپس از راه شیر مادر دریافت کرده اند. اما زمانی که بچه ها در معرض عوامل بیماری زایی که گفتیم قرار می گیرند، کم کم مکانیسم دفاعی خود را تکمیل می کنند.

عملکرد سیستم ایمنی بعد از بلوغ شروع به افت می کند

مهم ترین تغییرات در این زمینه به سلول های بنیادین مربوط می شوند. سالخوردگی سیستم ایمنی بر دسترس پذیری سلول های معروف T نیز اثر می گذارد.

در این زمان یک تغییر اساسی رخ می دهد، یعنی چیزی معکوس آنچه در دوران کودکی رخ داده است، با این تفاوت که این تغییر به سمت بهتر شدن نیست. به طور کلی، ما می توانیم پیری سیستم ایمنی را این طور تعریف کنیم: تأثیر پیری بر سلول های سیستم ایمنی که باعث می شود عملکردشان افت کند.

پیر شدن سیستم ایمنی چگونه است؟

سیستم ایمنی با افزایش سن کم تأثیرتر می شود که نتیجه ی آن از دست رفتن عملکردهای گوناگون است. مثلاً:

. کاهش توانایی تفاوت قائل شدن میان عوامل خارجی و سلول های خود بدن: بنابراین سیستم ایمنی نمی تواند عوامل خارجی و مهاجم را شناسایی کند یا اینکه سلول های خودش را دشمن تلقی می کند.

. کاهش لکوسیت ها: سلول های لکوسیت نه تنها از نظر تعداد کاهش می یابند بلکه توانایی شان در واکنش نشان دادن به عفونت ها نیز افت می کند.

. کُند شدن عملکرد ماکروفاژها: ماکروفاژهای سالخورده به زمان بیشتری برای تخریب سلول های سرطانی و باکتری ها نیاز دارند.

. از دست دادن عملکرد آنتی بادی ها: آنتی بادی ها نمی توانند به طور مؤثر واکنش نشان بدهند.

پیامدهای پیری سیستم ایمنی

تغییراتی که با افزایش سن روی می دهند بر فعالیت سیستم ایمنی اثر می گذارند. بنابراین افراد سنین بالاتر بیشتر در معرض عفونت ها، ابتلا به سرطان و مبتلا شدن به انواع بیماری های ویروسی مانند آنفلوانزا، ذات الریه یا کرونا هستند.

از طرفی، خیلی از بیماری های خودایمنی در نیمه دوم بزرگسالی بیشتر روی می دهند.

همچنین، در سنین بالا، بدن معمولاً با سرعت کمتری ترمیم می شود؛ زیرا سلول های کمتری برای پروسه ی التیام و ترمیم وجود دارند. این اتفاق می تواند تبدیل به یک چرخه معیوب شود. از آنجایی که ریکاوری کُند است، اگر بدن در معرض بیماری قرار بگیرد می تواند دوباره بیمار شود.

به یاد داشته باشید پیری، تنها چیزی نیست که واکنش سیستم ایمنی را ضعیف می کند. بلکه سیستم ایمنی از دو جنبه دچار عدم تعادل می شود: ایمنی ذاتی و ایمنی تطبیقی.

ایمنی ذاتی، اولین خط دفاعی بدن در برابر عفونت است. ایمنی تطبیقی نیز به بدن اجازه می دهد پاتوژن های خاصی را به حافظه بسپارد و به آن ها حمله کند.

با از دست رفتن ایمنی تطبیقی بدن، پاتوژن های غیرفعال که بدن قبلاً آن ها را سرکوب کرده می توانند مجدداً فعال شوند. زونا و سل نمونه هایی کلاسیک از این دسته اند.

نکاتی برای مبارزه با پیری سیستم ایمنی

با وجود تمام چیزهایی که گفتیم، این امکان وجود دارد که خطرات مرتبط با سالخوردگی سیستم ایمنی را به حداقل برسانیم. حتی این امکان وجود دارد که شروع این پروسه را به تأخیر بیندازیم.

از این جهت، عواملی در سبک زندگی وجود دارند که باید به آن ها بیشتر توجه کنیم. مانند ورزش، تغذیه، عادت های روزمره و کنترل استرس و هیجانات.

فعالیت بدنی منظم

طبق تحقیقات اخیر، ورزش تأثیر قابل توجهی بر حفظ عملکرد سیستم ایمنی دارد. از نقطه نظر روانشناسی، این ارتباط را می توان به این واقعیت مربوط دانست که بافت عضله مقداری پروتئین تولید می کند که مایوسین (میوزین) نام دارد. این مایوسین ها التهاب را کاهش داده و به حفظ عملکرد سیستم ایمنی کمک می کنند.

مطالعات دیگری نیز دریافته اند افراد فعال، در واکنش به واکسیناسیون آنتی بادی های بیشتری نسبت به افراد غیرفعال تولید می نمایند. ورزش در محافظت در برابر عفونت ها و دیگر بیماری های مزمن که می توانند منجر به ضعف سیستم ایمنی شوند مؤثر است.

ضمناً ورزش با بالا بردن سطح هورمون های شادی (سروتونین و دوپامین و اوکسی توسین)، استرس و نگرانی را کاهش می دهد. بدین ترتیب، ورزش کمک می کند حالتان خوب باشد و حال خوب هم در بهبود بیماری و پیشگیری از ابتلا به بیماری مهم است.

رژیم غذایی سالم معادل سیستم ایمنی سالم است

شواهد مستقیمی وجود ندارد که یک رژیم غذایی سالم جلوی پیر شدن سیستم ایمنی را بگیرد؛ اما شواهد و مدارک زیادی وجود دارد که نشان می دهد رژیم غذایی ناسالم به سیستم ایمنی آسیب می زند. به عبارتی دیگر، مصرف زیاد چربی های ترانس، قندها و آرد تصفیه شده منجر به بروز بیماری ها می شود و شما هر چه بیشتر بیمار شوید، بدنتان خسته تر شده و در بهبود بیماری ها ناتوان تر خواهد شد.

در مقابل، یک رژیم غذایی سالم شامل سبزی ها و میوه های فراوان، روغن زیتون، ماهی و ماکیان بیشتر نسبت به گوشت قرمز، لبنیات، قند اندک و آرد کمتر می شود. چنین رژیم غذایی سبب کاهش احتمال چاقی، بیماری های قلبی، دیابت و انواع سرطان ها می شود.

همچنین یک رژیم غذایی متعادل و سالم کمک می کند وزنتان ایده آل بماند. در افراد سنین بالاتر، چربی جمع شده در بدن می تواند بر التهاب مزمن تأثیر منفی بگذارد. این فاکتوری است که تقریباً با همه ی بیماری ها در سنین بالا مرتبط است؛ از دیابت نوع دوم گرفته تا بیماری های قلبی و عروقی و سرطان. التهاب مزمن در بیماری های خودایمنی در افراد سالمند نیز نقش دارد.

عادت های سالم و هیجانات

وقتی درباره ی عادت های سالم حرف می زنیم، علاوه بر ورزش که گفتیم، باید به خواب و استراحت نیز اهمیت بدهیم. خواب خوب و کافی بدن را بازیابی کرده و سیستم ایمنی را فعال نگه می دارد. ضمناً باید از مصرف موادی که بدن را تغییر می دهند خودداری کنید، مانند الکل، سیگار و مواد مخدر. حتی کافئین زیاد هم مضر است. البته زیاد کار کردن، نگرانی های مداوم و استرس های پیوسته و هیجانات منفی هم سیستم ایمنی را تضعیف می کنند.

هر چیزی که سبب عدم تعادل شود و ما را بیمار کند، توانایی بدن در بهبود و التیام را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. به عبارتی دیگر، این به هم خوردن تعادل بر طول عمر مفید سیستم ایمنی اثر می گذارد.

از سالخوردگی سیستم ایمنی قبل از اینکه روی بدهد، پیشگیری کنید

ما نباید صبر کنیم تا سنمان بالا برود و آن وقت برای پیشگیری از خطرات پیری سیستم ایمنی دست به کار شویم. حتی اگر هنوز جوان هستید یا در اوایل بزرگسالی به سر می برید، می توانید مراقبت از سیستم ایمنی بدن خود را فوراً شروع کنید.

محافظت از سیستم ایمنی نه کار چندان سختی است و نه نیاز به هزینه زیادی دارد. ورزش کنید، تغذیه سالم داشته باشید، سیگار نکشید، الکل مصرف نکنید، استرستان را کنترل کنید و خوب بخوابید. فواید این عادت های سالم در بلندمدت خودشان را نشان می دهند و خواهید دید چقدر ارزشمندند.