آرامگاه استر و مردخای همدان؛ مهمترین زیارتگاه یهودیان در ایران

استر یک زن جوان از جامعه یهودیان بوده که در حدود 5 قرن پیش از میلاد مسیح، به همسری شاه هخامنشی یعنی خشایارشا انتخاب می شود و با صحبت و پیگیری های خود، اجازه حضور مردمان یهود در خاک امپراطوری ایران را کسب می نماید. یکی از دیدنی ترین جاذبه های گردشگری همدان، آرامگاه استر و مردخای همدان هست و ما در این مقاله جذاب و خواندنی قصد داریم تا شما را آرامگاه استر و مردخای در همدان آشنا کنیم. پس، همراه ما باشید.

یکی از زیارتگاه یهودیان در ایران

آرامگاه استر و مردخای در همدان، یکی از زیارتگاه یهودیان در ایران و جزیی از میراث فرهنگی بحساب می آید. آرامگاه استر و مردخای همدان در مرکز شهر و در ابتدای خیابان دکتر شریعتی واقع شده و وجود این زیارتگاه مهم و با ارزش سبب این شده است تا جامعه یهودی در ایران و بخصوص در این استان شکل و تداوم مناسبی به خود بگیرد! این آرامگاه از یک ساختمان چهارگوش آجری شکل گرفته که به دست ارغون شاه مغول در قرن 8 ساخته شد.

معماری

آرامگاه استر و مردخای از مصالحی چون سنگ و آجر ساخته شده و سبک و سیاقی کاملا اسلامی دارد. در حال حاضر، شکل و ظاهر این بنای تاریخی بگونه ای است که می توان اینگونه استنباط کرد که ساختمان کنونی آن متعلق به قرن 7 یا 8 هجری بوده و بر روی ساختمانی قدیمی تر که به گواهی تاریخ در قرن 3 هجری ساخته شده بود، پایه گذاری شده است. این مقبره که یکی از زیارتگاه های یهودیان در ایران هست، از بخشهای مختلفی نظیر مدخل، ورودی، دهلیز، مقبره و ایوان و شاه نشین برخوردار است. ورودی این بنا دربی کم ارتفاع و سنگی داشته که به وسیله کلون باز و بسته می شود و به سبب ارتفاع کم، باید تا حد زیادی خم شد تا بتوان از آن عبور نمود!

در خصوص آثار حفظ شده متعلق به این بنا، باید به یک جلد کتاب آسمانی تورات نفیس که از قدمت بالایی نیز بهره می برد و بر روی پوست آهو نوشته شده است، اشاره نماییم. این کتاب تاریخی در یک محفظه شیشه ای در سازمان میراث فرهنگی همدان حفظ و نگهداری می شود!

قدری آشنایی با محیط مقبره

به محض وارد شدن به محیط این مقبره که یکی از زیارتگاه یهودیان در ایران هست، با دو محیط مربعی شکل که مقبره ها در آنها قرار گرفته اند، رو به رو می شوید. در قسمتهای بالای هر دو مقبره، صندوقهای منبت کاری شده چشم نوازی را مشاهده می کنید که بنا به روایات تاریخی، صندوق بالای قبر جنوبی، متعلق است به استر که قدمت آن بیشتر از صندوقی است که بر روی مزار مردخای واقع شد. البته، ناگفته نماند که شباهت بسیاری با صندوق اولی نیز دارد. صندوق دوم در حدود سال 1300 هجری توسط استاد عنایت الله بن حضرت قلی تویسرکانی ساخته و پرداخته شد. استاد تویسرکانی از منبت کاران نامدار و برجسته در زمان خود بود.

کتیبه و دست نوشته های عبری زیارتگاه یهودیان

با توجه خطوط عبری حک شده بر روی صندوق اول متوجه خواهید شد که اشاره به بنیانگذار صندوق دارد و می فرماید: دستور داد به ساخت این صندوق، بانوی عفیفه صادقه، جمال الدوله یوحرقیا و جمال الدوله یشوعا و یشعلکه هر سه نامبرده، برادر زن جمال ستام بوده اند. علاوه بر خطوط عبری نوشته شده بر روی صندوق، بر بالای دیوار مقبره نیز کتیبه ای به همین زبان و بصورت برجسته گچبری شده است. تمام این خطوط و گچبری های برجسته درون مقبره تعلق می گیرند به قرن 8 و 9 هجری.

پیرامون آشکار کردن هویت افرادی که در این مقبره به خاک سپرده شده اند، نظرات و روایات مختلفی وجود دارند ولی، معروف ترین آنها که با گفته های تاریخ شناسان یونانی و روایت تورات بسیار مطابقت دارد، به این شرح هست: استر یک زن یهودی و خواهرزاده یکی از اعضای دربار خشایارشا به نام مردخای بود که پس از مدتی با این شاه هخامنشی ازدواج می کند. با وصلت خشایارشا و استر، نفوذ و قدرت یهودیان در دربار خشایارشا بسیار زیاد می شود تا جایی که هامان که از اعضای دربار پادشاهی بود، از این شدت قدرت و نفوذ یهودیان می هراسد و با پافشاری های بسیار، دستور قتل یهودیان را از خشایارشا می گیرد که با فهمیدن این موضوع از سوی مردخای، او جلوی این حکم را گرفته و منجی مردمان یهود می شود!

در مورد نام استر باید بگوییم که نام اصلی این زن یهودی در ابتدا هدسه بوده که به سبب زیبایی بی حد و حصر، نام استر یعنی ستاره شد. استر فرزند ابی حایل بود و در حدود 500 سال پیش از میلاد مسیح در سرزمین پارس بدنیا آمد. پس از فوت والدینش، دایی او یعنی مردخای سرپرستی و حضانت او را بر عهده گرفت و هم اکنون مقبره ایشان یکی از جاهای دیدنی همدان هست.