مشکلاتی که در حال حاضر اصفهان با آنها درگیر است

ایسنا/ این خبر پیرامون مشکلاتی که در حال حاضر اصفهان با آنها درگیر است، برای شما مخاطبان گرامی نگارش شد.

قصه پر غصه بافت شهری اصفهان

بنیان بافت شهری منحصر بفرد اصفهان در دوران صفویه ریخته شده و همچنان توانسته با وجود تیغ تیز تخریبها سرپا بایستد، اما یکی از معضلات کنونی اصفهان، احداث خیابان در بافتهای تاریخی است که با برچسب حل معضل ترافیک توسط مسئولان شهری انجام شده و تخریب بسیاری از خانه های با ارزش تاریخی، تهی شدن بافت از ساکنین بومی، دو تکه کردن بافت، ساخت مجتمع های تجاری پرتراکم و ایجاد غشایی نفوذ ناپذیر را به همراه داشته است.

در آذر سال 1395 فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان از تعیین حریم میدان نقش جهان با 116 اثر تاریخی پیرامون آن خبر داد و پیرامون مشکلاتی که در حال حاضر اصفهان با آنها درگیر است، گفت: «با وجود اینکه 85 سال است میدان نقش جهان در لیست آثار ملی اصفهان ثبت شده، هنوز حریم مشخصی نداشت و تا امروز بصورت موردی و سلیقه ای در مورد آن تصمیم گیری می شود و تا زمانیکه حریم تعیین شده از سوی سازمان میراث فرهنگی به سازمان ها و دستگاههای دیگر ابلاغ نشود، هر سازمان و نهادی از جمله شهرداری می تواند بصورت سلیقه ای و موردی تصمیم گیری کند.» جالب اینکه اکنون که در میانه های سال 99 هستیم نیز هنوز ضوابط این حریم تعیین نشده است!

یکی از آسیب هایی که تعیین نشدن ضوابط حریم میدان نقش جهان داشت، خیز شهرداری برای احداث گذر آقانجفی بود؛ گذری که به بهانه تأمین دسترسی محلی، با توجه به مسدود کردن حرکت سواره روها به میدان نقش جهان از سمت خیابان حافظ و بی توجه به احیا و باززنده سازی بافت فرسوده در محدوده شرق میدان نقش جهان، بدون داشتن نگرش جامع به بافت قدیم شهری، ارزش های معنوی و اجتماعی نهفته در این بافت، انجام پژوهش و مطالعات منظم، تدوین طرح مرمتی و روان بخشی بافت، ارائه آلترناتیوها و مشورت با صاحب نظران در زمینه مرمت شهری اجرایی شد و تیغ تیز لودرها را به جان بناهای پرارزش این بافت کهن انداخت تا هر چه سر راهش بود خراب کند و خیابانی بسازد که شعارش ارتقای بافت و زندگی ساکنین آن است!

«طرح گذر آقانجفی با اسناد بالادستی مغایرت اساسی دارد و علاوه بر تذکر به مسئولان شهری و استانی، دستور توقف عملیات عمرانی در منطقه صادر شده تا بررسی های لازم و بیشتری در این مورد انجام شود». این بخشی از سخنان محمدسعید ایزدی، معاون سابق وزیر راه شهرسازی است که سال 1397 درباره گذر آقا نجفی بیان شد. همچنین طبق مصوبه کمیسیون ماده پنج در تاریخ 30 دی 1397، مقرر می شود که شهرداری اصفهان طرح ساماندهی در قالب طراحی شهری را با تأکید بر رویکرد مداخله حداقلی در بافت و انطباق با گذرهای موجود تهیه و پس از تائید اداره کل میراث فرهنگی، جهت طی مراحل قانونی به شورای عالی معماری و شهرسازی ارسال کند.

براساس گزارشی که در تاریخ یکم خرداد سال 1398 در رسانه ها منتشر شد، با وجود دستور توقف پروژه آقا نجفی تا تعیین تکلیف آن در شورای عالی معماری و شهرسازی، شهرداری منطقه سه اصفهان، در روزهای پایانی اردیبهشت دوباره برای ساکنان به منظور آزادسازی پلاک های موجود در منطقه دعوت نامه کمیسیون معوض ارسال کرده و در آن قید می کند: «این طرح از اولویت اجرایی برخوردار است. با توجه به ضرورت اجرایی طرح بدیهی است در صورت عدم حضور شما در جلسه، وفق مقررات اقدام خواهد شد.» و معاون میراث فرهنگی استان اصفهان نیز در جواب هجوم دستگاه های خاکبرداری به گذر آقا نجفی قبل از تعیین تکلیف آن اظهار می کند: «امید می رود تا تمام مسئولان مدیریت شهری، در انتظار رأی نهایی شورای عالی معماری و شهرسازی کشور شکیبایی کرده و از انجام هرگونه فعالیت پراکنده در این منطقه که عملا تأثیرات مستقیمی در روند رسیدگی به پرونده قضائی این مجموعه نیز خواهد داشت، اکیدا خودداری کنند.»

اما آیا دعوت به شکیبایی از طرف اداره کل میراث فرهنگی اصفهان که صیانت از آثار تاریخی و بافت های تاریخی شهر را بر عهده داشته و دارد، کافیست؟

قدرت الله نوروزی، شهردار اصفهان نیز سال 1398 اظهار می کند: «منتظریم این طرح تعیین تکلیف شود، اما بدلیل حساسیتهای میراثی، درصدد هستیم بعد از رفع مسائل، خواسته مردمی در خصوص ساماندهی این گذر هم پیگیری شود.»

اکنون که شورای عالی شهرسازی و معماری کشور در سال 1399 با ادامه ساخت گذرآقانجفی مخالفت کرده، علیرضا نصراصفهانی، رئیس شورای شهر اصفهان این رأی را غیرمنصفانه خوانده و گفت: «چهار رکن تصمیم گیری در این خصوص استانداری، مدیریت شهری و ادارات کل راه شهرسازی و میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری اصفهان هستند که در خصوص صیانت از این میراث به اندازه مسئولان کشوری و فعالان میراث فرهنگی دلواپسی دارند. آنچه پیش از این در گذر موسوم به آقانورالله نجفی رخ داده، زندگی و رفت و آمد ساکنان را مختل کرده و ابلاغیه وزارت راه و شهرسازی این مشکلات را افزایش خواهد داد، بنابراین باید این وزارتخانه به مسئولان اصفهان در این خصوص پاسخ داده و استاندار نیز دستور پیگیری جدی این موضوع را دهد. دوستداران میراث فرهنگی نیز در این خصوص نگرانی نداشته باشند و مدیریت شهری را برای حفاظت از میراث فرهنگی اصفهان در کنار خود ببینند.»

و این سوالاتی است که اکنون باید از مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، شهردار و رئیس شورای شهر اصفهان، پرسیده شوند:

چند سال زمان برای تعیین ضوابط حریم میدان نقش جهان لازم است؟ آیا از زمان روی کار آمدن شما زمان کافی برای تعیین حریم میدان نقش جهان پدید نیامد؟

چرا طبق مصوبه کمیسیون ماده پنج سال 1397، طرح ساماندهی را برای ارسال به شورای عالی معماری و شهرسازی نه تنها تهیه نکردید بلکه به آزادسازی و خاکبرداری ادامه داده و در جواب مطبوعات و افکار عمومی اظهار کردید منتظر نظر شورای عالی معماری و شهرسازی هستیم؟ مگر نگفته بودید خواسته های مردم در ساخت گذر پیگیری می شوند؟

اگر طبق گفته خودتان چهار رکن تصمیم گیری در این خصوص استانداری، مدیریت شهری و ادارات کل راه شهرسازی و میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری اصفهان هستند، پس چرا تاکنون منتظر تعیین تکلیف شورای عالی بوده اید؟

بگویید چرا معتقدید ابلاغیه وزارت راه و شهرسازی در خصوص توقف گذر مشکلات مردم ساکن در بافت را افزایش خواهد داد؟ وقتی ابلاغیه می گوید به سرعت طرح ساماندهی را تهیه و نسبت به مرمت و ساماندهی بافت اقدام کنید و هرگونه تخریب جدید ممنوع است.

مسئولان اصفهان کافی است کمی از وقت خود را به جستجوی کوتاهی در اینترنت در خصوص مواجهه سایر کشورهای دارای بافتهای پرارزش تاریخی اختصاص دهند تا متوجه شوند که رفتار آن کشورها در خصوص برخورد با آثار و بافتهای تاریخی شهرهایشان چگونه است. به عنوان مثال، شهر پراگ که از لحاظ قدمت و ارزش بافت با شهرهایی مانند اصفهان و شیراز قابل مقایسه است، دارای قوانین بسیار سختی در صیانت از آثار تاریخی است: رعایت اصل یکپارچگی و مصالح در ساخت و سازهای جدید و تنها در صورت داشتن ظاهری شبیه سایر بناهای قدیمی، محدودیت شدید ارتفاع، جلوگیری از هرگونه تخریب، تردد محدود و کنترل شده اتومبیل ها به جز امداد رسان ها و ایجاد بهترین موزه ها و محل های برگزاری کنسرت متناسب با بافت تاریخی ...

مسئولانی که می گویند دلواپس اصفهان هستند، اما اینجا بافت های تاریخی را به تیغ لودرها می سپارند و برای ساخت مجتمع های تجاری، هتل های مرتفع، ایجاد خیابان و گذر و ... در دل بافتهای بی نظیر تاریخی مجوز می دهند و شعارشان هم این است که در پی جذب گردشگرند!

تصاویر بافت پرارزش تاریخی اطراف میدان نقش جهان را مقایسه کنید با شهر پراگ، پاریس، رم، میلان و یا در همسایگی ایران استانبول، گرجستان و ... و بگویید گردشگر رغبت به حضور در کدام شهر و کشور را دارد؟ ما جز چند خیابان زشت و مجتمع تجاری بی حاصل برای نسل آینده چه چیزی باقی گذاشته ایم؟

دلیل پافشاری مدیریت شهری اصفهان بر ساخت خیابان آقا نورالله نجفی و سهل انگاری اداره کل میراث فرهنگی استان طی تمام این سالها باعث تاسف است و شوربختانه هیچگونه پیگیری برای مجازات متخلفان و جبران تخریبهای گذشته دیده نمی شود. اکنون که شورای عالی شهرسازی و معماری دستور رسیدگی فوری داد، هیچگونه فراخوانی برای بررسی نظر کارشناسان منتشر نشده و بیم آن می رود که این گذر همچنان در لجبازی و عدم هماهنگی بین نهادها بلاتکلیف بماند. این قصه پرغصه بافت شهری اصفهان است؛ شهری که نیمه جهانش می خوانند!

بی تعارف باید گفت که اگر نتوانیم بین نیازهای امروز شهری و بافت تاریخی و ارزش و یادگارهای کهن ارتباط ایجاد کنیم نه گذشته ای وجود خواهد داشت و نه حال و آینده ای، چراکه مداخله در مراکز شهرهای تاریخی در حقیقت به معنای مداخله در هسته های اولیه شهر است و منجر نمی شود مگر به از هم گسیختگی بافت تاریخی.