تصور اشتباه «واکسن آنفلوآنزا بزنیم که کرونا نگیریم»!

اخیرا این تصور در مردم ایجاد شده که "واکسن آنفلوآنزا بزنیم که کرونا نگیریم" ! این تصور نادرست موجب افزایش "دورهمی های کرونایی" شده و به اعتقاد محققان موجب شده رفتار مردم در برخورد با اپیدمی کرونا همانند اپیدمی 1906 باشد و همان رفتار را در هزاره سوم شاهد باشیم. آنها تاکید می کنند که تاکنون برای این بیماری واکسن اختصاصی ارائه نشده و با توجه به اینکه رو به فصول سرد سال می رویم، باید در خصوص میزان فاصله اجتماعی ما برای کاهش ابتلا به این ویروس "سرما دوست" تجدید نظر صورت گیرد.

تعداد زیادی از ویروس های کرونا که تاکنون شناخته شده اند، موجب ابتلا به طیفی از عفونت های دستگاه تنفسی در انسان ها شده که از سرماخوردگی تا ابتلا به بیماری های شدیدتری مثل سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس-MERS) و سندروم تنفسی حاد (سارس-SARS) متغیر هستند. ویروس کرونایی که به تازگی کشف شده است، عامل ابتلا به بیماری کووید-19 است. این ویروس نوظهور که کره زمین را وطن خود کرده است، تاکنون برای آن درمان و یا واکسن اختصاصی ارائه نشده است، هر چند که دانشمندان جهان در حال مطالعه و ارائه راهکاری برای این ویروس مهارنشدنی هستند.

در ایران نیز اپیدمی کرونا موجب ابتلای بسیاری از مردم و مرگ و میر آنها شده، ولی آنچه که این روزها نگرانی ها را تشدید کرده است، شروع فصول سرد و پاییز است که علاوه بر ادامه دار بودن اپیدمی کرونا، شاهد بروز بیماری آنفلوآنزا نیز هستیم. در این میان برخی معتقدند که واکسن آنفلوآنزا علاوه بر آنکه از بروز این بیماری جلوگیری می کند، مانع از ابتلای فرد به کرونا خواهد شد.

این در حالی است که به اعتقاد پروفسور قاسم آهنگری، متخصص ایمونوژنتیک و استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری این تصور اشتباه است و ما برای مقابله با این ویروس قبل از هر چیز باید در رفتارمان با این ویروس تجدید نظر کنیم.

متن زیر مصاحبه با پروفسور قاسم آهنگری، متخصص ایمونوژنتیک و استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری است که در ادامه می خوانید:

- قبل از ورود به بحث در سال گذشته، جنابعالی مطالبی را در ارتباط با کرونا ارائه و در خصوص خطرات این ویروس، شیوع، ساختار، نبود واکسن و درمان خاص و تنوع آن هشدار دادید. امروز پس از حدود 8 ماه از آن زمان، در چه وضعیتی قرار داریم؟

پروفسور آهنگری: در حال حاضر می بایست به دنبال راهکارهایی باشیم تا از بروز مرگ و میر و قدرت کشندگی این ویروس جلوگیری کند و این نکات را می توان در چند بخش توضیح داد:

بخش اول حمله بعدی ویروس به زیر ساخت های بهداشتی و درمانی است؛ اصولا در علم ایمنی شناسی بیماری های عفونی واگیردار بعد از شناسایی کانون شروع بیماری و عامل آن، می بایست سریعا وارد عمل شد و شیوع آن را در زمان طلایی (Golden Time) کنترل و محدود کرد.

حال بنا به دلایل مختلف که خارج از زمان و مکان بررسی آن در حال حاضر است، مطابق نقشه ترسیمی و اعلامی از سوی مراکز رسمی، بیماری کووید-19 در تمام استان ها شیوع پیدا کرده و وضعیت "درجه قرمز" در اغلب استان های کشور قابل مشاهده و کمتر استانی است که در این حالت نباشد. پس بنابراین دیگر بحث شیوع مطرح نیست و این ویروس در سراسر کشور پخش شده است؛ از این رو در این گونه موارد مخصوصا که در شروع فصل پاییز هستیم و رو به زمستان می رویم، راهکار خاصی وجود دارد.

متاسفانه در این حالت آن چیزی که در این بحران نادیده گرفته می شود و توجه خاص را لازم دارد، بحران کادر درمان است نه بررسی شیوع؛ لحظه ای که از آن عبور کرده ایم. این یک بحران جدی در این گونه موارد است که کادر و سیستم بهداشتی و درمانی را تهدید می کند و نیاز به برنامه ریزی و توجه ویژه دارد تا به دلیل ابتلا و مراجعات فراوان و سنگین مبتلایان، واحدها کارایی خود را از دست ندهند و پرسنل دچار تلفات و سیستم فرسوده نشود.

این در حالی است که در مواقع شیوع فراگیر چون تمام کادر درمانی استان ها درگیر این موضوع هستند، استان معین کمکی وجود ندارد تا جبران شود، در نتیجه موجب خسران سنگین و تشدید Fatality و یا مرگ و میر سنگین می شود.

دوم: رفتارهای مردم

از نظر کرونولوژی بیماری های عفونی واگیردار در ایران متاسفانه در مقایسه با اپیدمی جهانی آنفلوآنزا در سال 1918 صورت می گیرد، ولی بنده معتقدم ما می بایست اپیدمی سال 1906 در کشور خودمان را با وضع کنونی مقایسه کنیم که متاسفانه باید بگویم از نظر رفتاری زیاد با آن سال ها تفاوت قابل مشاهده ای در خصوص بیماری های واگیردار نکرده ایم و همان "الگوهای رفتاری" که در سال 1906 موجب مرگ و میر سنگین در کشور شد را شاهد خواهیم بود.

امروز چنانچه توجه نکنیم، به علت طولانی شدن بیماری و عدم کنترل آن، دقیقا رفتار مردم را می توان با اپیدمی بیماری عفونی سال 1906 در ایران مقایسه کرد؛ چرا که در آن سال افرادی که به نکات بهداشتی و بیماری عفونی قابل سرایت توجه نکردند و آن را به سخره گرفتند، ولی روزهای بعد بدن بی جان خود و خانواده و نزدیکان آنها به مراکز درمانی آورده می شد.

پس بنابراین خواهش بنده این است که به مرور تاریخ رفتارشناسی خود بپردازیم و از عزیزان کارشناس روانشناس، روانپزشک و رفتارشناسان و جامعه شناسان دعوت به عمل آید تا در خصوص رفتار خاص ما با این گونه از اپیدمی بیماری های عفونی و واگیردار کمک کنند تا این معضل حل شود.

با رجوع به اسناد تاریخی و گزارشات کادر درمانی بین المللی مشاهده می کنیم که در آن سال ها مرگ و میر سنگین را بیشتر ماحصل رفتار مردم نسبت به بیماری واگیردار می دانند و متاسفانه این الگوی رفتاری سال 1906 را در هزاره سوم شاهد هستیم.

سوم: دوران Past Corona و حوزه سلامت

نکته سوم که بسیار مهم بوده، این است که ویروس کرونا یک ویروس نوپدید به شمار می رود، ولی با توجه به فرم های ویروسی مشابه آن، کشورهای پیشرفته از تجربیات گذشته خود استفاده می کنند و همین طور با گذر چندین ماهه در این دنیای ناشناخته ها، این کشورها اطلاعات علمی اعم از ساختار ویروس، نحوه انتقال و پاتولوژی آن و از همه مهمتر اطلاعاتی را از روی مطالعات انسانی در بیماران و اجساد آنها به دست آورده اند.

بنابر گفته همکارم پروفسور "میکا پایوویک"، رتروویرولوژیست مشهور دنیا و یکی از بنیانگذاران انستیتو ویروس شناسی آمریکا، رترویروس ها یک عوارض در زمان ابتدایی و یک عوارض مزمن و طولانی مدت دارند. بیمار پس از گذر از مرحله حاد وارد مرحله طولانی و مزمن می شود.

- آقای دکتر در دوران پسا کرونا یعنی زمانی که فرد مبتلا بهبود یافت توجه به چه موضوعی مهم است؟

مطالعات اخیر نشان می دهد افرادی که به بیماری کووید-19 مبتلا می شوند، بالطبع عفونت و حمله ویروس به بافت های مختلف بدن آنها موجب بروز عوارض خاصی از قبیل گوارشی، عصبی، قلبی و عروقی و کلیوی و غیره خواهد شد و پس از بهبودی از مرحله حاد بیماری، فرد می تواند مشکلات بیماری های مزمن در بافت هایش را پیدا کند که نیاز به مراقبت، پیگیری و درمان ویژه دارند. یعنی اینکه در حال حاضر با گذشت زمان می بایست تمرکز مسؤولین بهداشتی و درمانی کشور بر روی موضوع Post-Corona متمرکز شود تا با توجه به ضایعات مزمن ایجاد شده، فرد با مشکلات کمتری مواجه شود، ضمن آنکه بخش درمان نیز پیش بینی مالی و لجستیکی را برای سال های بعد داشته باشند.

- با توجه به افزایش آلایندگی هوا در فصول پاییز و زمستان، این آلودگی ها آیا اثراتی بر روی افزایش تعداد مبتلایان به کووید-19 دارد؟

در بحث اصلی آلودگی هوا موضوع مهم این است که ریه سالم می تواند مقاومت بیشتری نسبت به یک ریه بیمار داشته باشد و این جمله به این معنی است که شما نیاز به مهمترین فاکتور که همان هوای پاک است، دارید. متاسفانه در نقشه ارائه شده، در تمام کلانشهرهای کشور ذرات کمتر از 2.5 میکرون که عامل مهم اختلال و آسیب به سطوح مخاطی ریه است، مشاهده می شود.

این ذرات کمتر از 2.5 میکرون که کاملا توکسیک و سمی هستند، در خون سلول های ایمنی که عامل حذف و مقابله با ویروس کرونا است، نفوذ کرده و آن را دچار خستگی مزمن و یا Exhousted می کند.

پس آلودگی هوا از یک طرف مخاط را آسیب پذیر و آماده اتصال و تکثیر ویروس می کند و از طرف دیگر موجب عدم کارایی سلول های ایمنی خواهد شد و فردِ در معرض آلودگی هوا را مستعد ابتلا به این بیماری و آسیب زایی بیشتر می کند و مرگ و میر را بالا خواهد برد.

- درباره اثرات برودت هوا بر روی زیست ویروس کرونا توضیحاتی ارائه دهید.

در خصوص برودت هوا باید گفت که این ویروس "سرمادوست" است، ضمن اینکه باید توجه داشته باشیم که هر چه رو به فصول پاییز و زمستان می رویم، شیوع بیماری های ویروسی تنفسی بیشتر می شود. از طرفی نیز تمایل مردم به تجمع در فضاهای سر بسته بیشتر می شود که این امر نه تنها موجب فعال شدن کانون های عفونی کلاسیک و شایع همانند سال های گذشته می شود، بلکه موجب بروز بیشتر ویروس نوپدید کووید-19 نیز خواهد شد.

نکته قابل اهمیت در فصل سرما فاصله اجتماعی است که در فصل سرما این فاصله دو متر است.

مطابق مطالعه ای که در آلمان با توجه به کانون جدید کرونا صورت گرفته است، این ویروس موجب آلودگی در فضای سردخانه کشتارگاه تا 8 متر شد و این زنگ خطری است که می بایست در فاصله گذاری اجتماعی در فصل و هوای سرد تجدید نظر صورت گیرد.

- ما می توانیم برای درمان این بیماری منتظر واکسن و یا داروی اختصاصی باشیم؟

این ویروس نوپدید نه واکسن دارد و نه درمان اختصاصی. واکسن های جدید نظیر "آکسفورد" و غیره بیشتر به صورت Boaster سیستم ایمنی هستند و ایمنی غیر اختصاصی گذرا ایجاد می کنند، نه ایمنی پایدار شبیه واکسن های کلاسیک.

- برخی بر این باور هستند که واکسن آنفلوآنزا مانع از بروز بیماری کووید 19 در افراد می شود، این تصور درستی است؟

متاسفانه با توجه به عدم آگاهی، مرسوم شده است که واکسن آنفلوآنزا موجب کاهش اپیدمی کرونا و مصونیت پس از تزریق واکسن نسبت به کرونا می شود. به عبارتی واکسن آنفلوآنزا تزریق کنیم که کرونا نگیریم! این تصور کاملا اشتباه است؛ زیرا سیستم ایمنی بدن انسان آن چنان اختصاصی و مدبرانه عمل می کند که هر واکسن ویژگی خاص خود را دارد و ایمنی در مقابل سایر عوامل عفونی نظیر ویروس کرونا ایجاد نمی کند.

این عدم آگاهی و اطمینان کاذب موجب تجمع های غیر ضروری و دورهمی های کرونایی شده است.

از این رو مجددا تاکید می کنم که تغییر رفتارهای ما در مواجهه با عوامل عفونی واگیردار نظیر کرونا می بایست نسبت به سال 1906 تغییر جدی یابد و استفاده از پروتکل های بهداشتی در جهت پایین آوردن مرگ و میرها سرلوحه رفتارمان قرار گیرد.