چگونه چسبندگی بزاق دهان را درمان کنیم؟

فرادید/ با افزایش سن، تولید بزاق به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. اغلب اوقات دهان افراد مسن خشک است، و احساس می کنند زبان شان حالت "چسبندگی" دارد. اما این پدیده ممکن است با استفاده از برخی دارو ها (آنتی هیستامین ها، ضد افسردگی ها، آرام بخش ها، مسکن ها، دارو های فشار خون بالا، دارو های شیمی درمانی و...) تشدید شود، دارو هایی که ممکن است برخی سالمندان هم زمان تعدادی از آن ها را مصرف کنند؛ علاوه بر این باید برخی بیماری ها (سندروم دهان خشک، بیماری های خود ایمنی، بیماری پارکینسون، صدمات قلبی عروقی، بیماری آلزایمر، افسردگی، اضطراب و...) را نیز به عوامل خشکی دهان اضافه کرد.

درمان خشکی دهان اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا دهان خشک باعث می شود که فرد توانایی احساس عطرها، طعم ها و بو های خوش را در دوره ای از زندگی که در آن احتمال سوءتغذیه بسیار زیاد است، از دست بدهد.

بزاق غلیظ ازجمله عوامل احتمالی برای برخی از بیماری های مختلف است. وضعیت این بیماری ها می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در ادامه به بعضی از این عوامل اشاره شده است.

1. اشعه

گاهی افرادی که در ناحیه گردن و سرشان پرتو درمانی می شوند، درجات مختلفی از غلظت بزاق پیدا می کنند. پرتودرمانی می تواند با تحریک غدد بزاقی روند تولید بزاق را کم کند؛ درنتیجه، بزاق فرد چسبنده و غلیظ می شود.

2. سندرم خشکی دهان

زمانی که غدد بزاقی موجود در دهان بزاق کافی تولید نکنند، در دهان تان احساس تشنگی یا خشکی می کنید. یکی از نشانه های سندرم خشکی دهان، قوام یا غلظت بزاق است؛ زیرا دهان رطوبت کافی برای رقیق کردن بزاق ندارد.

3. کم آبی

اگر میزان ازدست رفتن مایعات بدن بیشتر از میزان دریافت شده باشد، دچار کم آبی می شوید. خشکی دهان یکی از علائم کم آبی بدن است و بزاق شما در پاسخ به کمبود مایعات غلیظ می شود.

4. آب ریزش از قسمت عقب بینی و سینوس ها

گلو و بینی شما برای تصفیه مواد خارجی، حفظ رطوبت غشای بینی و مبارزه با عفونت، مخاط تولید می کنند. اما گاهی اوقات، به ویژه در زمان سرماخوردگی یا ابتلا به حساسیت فصلی، بدن مخاط اضافی تولید می کند.

مخاط پشت بینی یا گرفتگی بینی باعث می شود که از راه دهان نفس بکشید. این کار سبب خشک شدن دهان و غلیظ شدن بزاق می شود.

5. عوارض جانبی داروها

بعضی از داروها سبب غلیظ شدن بزاق می شوند. به بعضی از آنها در ادامه اشاره شده است:

داروی های ضداحتقان؛

آنتی هیستامین ها؛

داروهای ضدافسردگی و داروهای ضداضطراب؛

داروهای فشارخون؛

داروهای ضددرد؛

شل کننده عضلات؛

داروهای شیمی درمانی.

6. بارداری

تغییرات هورمونی در بارداری می تواند سبب غلیظ تر شدن بزاق شود. حتی بعضی افراد به ترشح بیش ازحد بزاق یا سیالوره دچار می شوند.

7. سنگ مجرای بزاقی

گاهی اوقات توده ای از مواد معدنی کریستاله شده در غدد بزاقی ایجاد می شود. این مشکل از تولید بزاق جلوگیری می کند و بزاق تولیدشده غلیظ می شود.

8. بیماری اعصاب حرکتی

بیماری های اعصاب حرکتی انتهایی پیش رونده مانند ای ال اس (ALS یا بیماری لوگهریگ) می توانند موجب مشکلاتی در غلظت بزاق و افزایش مخاط شوند. گاهی افراد مبتلا به این بیماری ها این دو نشانه را پیدا می کنند: دشواری در بلع؛ مشکل در پاک سازی مجرای تنفسی خود از مخاط یا بزاقی که در نتیجۀ بیماری ایجاد شده است.

اگر فرد مبتلا به بیماری اعصاب حرکتی دچار کم آبی شود، از دهان نفس می کشد یا تمایل دارد دهان خود را باز نگه دارد. این کار می تواند شرایط را بدتر کند. بیماری اعصاب حرکتی یکی از علل نادر غلیظ شدن بزاق است.

9. اختلالات غدد بزاقی

بیماری هایی مانند سرطان یا سندرم شوگرن (jogren syndrome) می توانند روی غدد بزاقی تأثیر بگذارند و موجب خشکی دهان یا انسداد مجرای بزاقی شوند. درنتیجه، بزاق غلیظ می شود.

10. سیستیک فیبروزیس

سیستیک فیبروزیس نوعی بیماری ژنتیکی است که در نتیجۀ آن تولید مخاط، عرق و هضم آنزیمی داخل سلول تغییر می کند.

مایعاتی مانند بزاق به طور طبیعی باید رقیق و یکدست باشند. باوجوداین، درنتیجۀ نقص ژنتیکی، غلیظ و چسبنده می شوند و مسیر خروجی آن ها در بدن مسدود می شود.

روش درمان براق غلیظ

روش های متفاوتی برای درمان غلظت بزاق وجود دارد. روش درمان به عامل ایجاد آن وابسته است. برای بعضی از افراد، تشخیص و درمان زیرنظر پزشک متخصص به سادگی انجام می شود.

درمان های رایج خشکی دهان شامل موارد زیر است:

داروی خود را عوض کنید (ممکن است خشکی دهان شما اثر جانبی استفاده از یک دارو باشد. در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید)؛

روزانه 2 بار از مسواک و نخ دندان استفاده کنید؛

با توصیه پزشک یا دندان پزشک خود از داروهای جایگزین بزاق استفاده کنید؛

از مصرف تنباکو، کافئین، دهان شویه های صیقلی کننده، الکل، نوشابه، غذاهای تند، آب پرتقال و قهوه خودداری کنید؛

همه یا بخشی از دندان مصنوعی خود را قبل از رفتن به رخت خواب از دهان خارج کنید؛

از درمان های بدون نسخه برای خشکی دهان استفاده کنید (مانند شوینده ها، ژل ها و خمیردندان)؛

از داروهای (آزاد یا بدون نسخۀ) جایگزین بزاق استفاده کنید؛

غذاهای جویدنی بخورید، آب نبات بدون قند بمکید یا آدامس بجوید تا عملکرد غدد بزاقی تحریک شود؛

روزانه 8 تا 10 لیوان مایعات بنوشید (اما آهسته قورت دهید تا همۀ بزاق تولیدشده شسته نشود)؛

یخ هایی با اندازه های کوچک بمکید؛

هنگام خواب از دستگاه بخور در کنار تخت خواب خود استفاده کنید؛

از مصرف غذاهای سفت یا تُرد که می تواند فضای داخلی دهان تان را خشک کند یا به آن آسیب بزند خودداری کنید؛

غذا را قبل از بلع به خوبی بجوید؛

میزان مصرف شکر و نمک را کاهش دهید؛

با پزشک خود درمورد نوع رژیم غذایی مناسب مشورت کنید و درباره نوشیدنی ها و غذاهایی که شرایط شما را بدتر می کند، اطلاعاتی به دست آورید؛

در نهایت، غدد بزاقی مسدودشده باید جراحی شوند.

توصیه هایی برای درمان غلیظ شدن بزاق براثر پرتودرمانی یا شیمی درمانی

تا حد امکان، از غذاهای نرم و پوره شده استفاده کنید و از مصرف غذاهای چسبناکی مانند کرۀ بادام زمینی (یا هر غذای دیگری که به دندان یا سقف دهان می چسبد) خودداری کنید؛

قبل و بعد از هر وعده غذایی، دهان خود را با دهان شویه یا آب تمیز کنید؛

با پزشک خود درباره مایعات جایگزین مشورت کنید. برخی مایعات از خشکی دهان جلوگیری می کنند و برای تغذیه مناسب اند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

افرادی که غلظت بزاق دارند، برای پیداکردن دلیل اصلی باید با پزشک عمومی خود مشورت کنند.

اگر بزاق شما غلیظ است و علت آن را می دانید، باید زنگ خطر ها را بشناسید:

علائم زیر نشان دهندۀ عفونت در غدد بزاقی است:

طعم غیرمعمول یا بد در دهان؛

تب بالا؛

خشکی بیش ازحد دهان؛

احساس دردی که بیش از 4 ساعت طول بکشد؛

سختی در بازکردن دهان؛

درد یا فشار هنگام غذاخوردن؛

تورم یا قرمزی صورت یا گردن.

اگر ترشحات پشت بینی همراه با بزاق غلیظ دارید، درصورت وجود علائم زیر با پزشک خود مشورت کنید:

تب؛

خس خس سینه؛

مخاط سبز، زرد یا خونی؛

مخاط با بوی تند.

اگر دچار کم آبیِ شدید هستید، احتمالا به درمان های سریع و اورژانسی نیاز داشته باشید. علائم کم آبی شامل موارد زیر است:

تولیدنشدن عرق؛

تشنگی بیش ازحد؛

تنفس سریع؛

ضربان قلب تند؛

افت فشار خون؛

تب؛

ادرار تیره رنگ؛

گود رفتن چشم؛

چروک پوست