ویروس تغییریافته سرماخوردگی به ساختن واکسن کرونا کمک می کند

همشهری آنلاین/ ویروس سرماخوردگی تغییریافته ای که اساس ساخت واکسن های شرکت کان سینو بایولوجیکز چین و انستیتو گامالیای روسیه برای کروناویروس جدید است، برای دهه ها در دست بررسی بوده است، اما تابه حال استفاده چندانی از آن نشده بود.

ویروس به کاررفته در این واکسن های برای کروناویروس جدید یک آدنوویروس نوع5 (Ad5) تغییریافته است که به وسیله دکتر فرانک گراهام، پژوهشگر کانادایی در ده 1970 در یک آزمایشگاه در هلند ساخته شد.

گراهام قصد داشت که از این ویروس برای بررسی سازوکارهای زمینه ای سرطان استفاده کند و دودمان سلولی کلیه انسانی به نام HEK293 را که این ویروس در آن تکثیر می شود، بین پژوهشگران در سراسر دنیا پخش کرد.

گراهام که اکنون دوران بازنشستگی اش را در ایتالیا می گذراند، می گوید: «این سلول ها بسیار محبوب شدند و در بسیاری از آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار گرفتند.»

وکتورها یا حامل های ویروسی

این آدنوویروس درواقع یک «وکتور» یا «حامل» که به عنوان سازوکاری برای انتقال اطلاعات ژنتیکی به درون سلول های انسان به کار می روند. ویروس های تغییریافته ای را که نمی توانند به خودی خود تکثیر کنند و بنابراین عفونت ایجاد نمی کنند، می توان به عنوان وکتور برای انتقال ژن های ویروس هدف به درون سلول های انسانی به کار برد تا درنهایت این ژن ها با تولید پروتئین های ویروس در بدن انسان باعث تحریک دستگاه ایمنی شود.

وکتورهای Ad5 در مراحل مقدماتی ژن درمانی برای وارد کردن یک ژن مفقودشده یا برای جایگزین کردن یک ژن جهش یافته یا آسیب دیده به کاررفته اند. این وکتور ویروسی در سال 1999 پس ازآنکه یک بیمار 18 ساله پس از دریافت کردن دوز بالا در جریان آزمایش یک شیوه ژن درمانی به علت واکنش شدید دستگاه ایمنی درگذشت، کنار گذاشته شد.

برخی از پژوهشگران اعتقاد دارند که پاسخ ایمنی شدیدی که باعث مشکلات در ژن درمانی با استفاده از وکتور شده بود، برای ساخت واکسن کاملاً مناسب است، چرا برای واکسن ها دوز بسیار کمتری از وکتور به کار می رود و ایجاد پاسخ ایمنی محافظت کننده هدف اصلی است.

سابقه استفاده از وکتورهای ویروسی برای واکسن ها

گراهام در دانشگاه مک مستر کانادا و همکارانش نوعی وکتورهای Ad5 تولید کردند که ازجمله برای ساخت یک واکسن هاری به کاررفته در راکون های وحشی در ایالت اونتاریوی کانادا به کار رفتند.

او و پژوهشگران دیگر همچنین در سال 2003 شروع به ساخت واکسن بر اساس Ad5 بر ضد کروناویروس عامل «نشانگان شدید حاد تنفسی» (سارس) کردند و داده های بررسی های پیش بالینی شان را منتشر کردند. اما هنگامی که پاندمی سارس فروکش کرد، این پژوهش متوقف شد.

شرکت کان سینو در سال 2011 مجوز ساخت یک واکسن تجربی ضد سل بر اساس Ad5 را از دانشگاه مک مستر گرفت.

این شرکت چینی بعداً به تقاضای ارتش چین توجهش را به ساختن واکسنی برای ویروس ابولا معطوف کرد. واکسن تولیدی این شرکت برای ابولا در سال 2017 برای مصرف نظامی تائید شد.

انستیتوی گامالیای روسیه نیز بر اساس همین وکتور ویروسی Ad5 واکسنی برای ویروس ابولا ساخت که در 2100 نفر تلقیح شد.

استفاده های دیگر از آدنوویروس به عنوان وکتور

علاوه بر واکسن کووید-19 بر اساس Ad5، یک گونه استنشاقی از یک واکسن تجربی ضد سل با استفاده از این وکتور ویروسی در دانشگاه مک مستر در حال ساخت است. همچنین مراحل اولیه ساخت واکسن استنشاقی کووید-19 با استفاده از Ad5 و یک وکتور ویروسی دیگر بر اساس یک آدنوویروس عامل سرماخوردگی در شامپانزه ها در دست ساخت است.