اثرات شربت سیاه دانه عسل بر دستگاه گوارش

سیناپرس/ سیاه دانه، دانه های ریز، سیاهرنگ، گرد یا سه وجهی بوده و سطحی ناصاف دارد. دانه ها در ماه های تیر و مرداد جمع آوری می شوند. سیاه دانه، دانه های خشک شده گیاه Nigella sativa از خانواده آلاله (Ranunculaceae) است. سیاه دانه گیاهی است علفی، با ساقه افراشته منشعب با یا بدون کرک یا حاوی کرک های چسبناک، به ارتفاع 15 تا 30 سانتی متر، یکساله با برگ هایی به طول 2 تا3 سانتی متر به صورت 2 تا 3 عدد در اطراف دمبرگ است. دانه ها بخش دارویی این گیاه را تشکیل می دهند. آنها ریز، سیاهرنگ، گرد یا سه وجهی بوده و سطحی ناصاف دارند. له شده شان بوی لیمو دارد. پس از کنده شده پوسته رویی دانه شان، مغز سفیدرنگ و روغنی آنها نمایان می شود که بسیار خوشبو است.

دانه ها در ماه های تیر و مرداد جمع آوری می شوند.سیاه دانه در منطقه مدیترانه ای، هند و خاورمیانه به عمل می آید. در مناطق مختلف جنوب غرب آسیا، اروپا و شمال آفریقا بومی شده و کشت می شود. در ایران نیز در اراک و اصفهان می روید و در سایر نواحی هم پرورش می یابد. دانه گیاه حاوی 30-40% روغن و 5/0 تا 5/1% اسانس است.

ترکیب شیمیایی روغن سیاهدانه به طور عمده اسید های لینولئیک و اولئیک است.تیمو کینون نیز در سیاه دانه درصد بالایی دارد و هم در اسانس گیری و هم در روغن کشی وارد می شود.

مطالعه بالینی فرمولاسیون سیاه دانه (Nigella sativa) بر پایه عسل در طب سنتی ایران در درمان مشکلات دستگاه گوارش فوقانی کاربرد فراوان داشته است. با توجه به مصرف این روغن در طب سنتی هنوز اثر بخشی و ایمنی این روغن در در درمان مشکلات دستگاه گوارش فوقانی گزارش نشده است.

در این راستا پروژه ای با عنوان بررسی اثر ترکیب سیاه دانه و عسل بر بهبود علائم بیماران مبتلا به سوء هاضمه مراجعه کننده به درمانگاه گوارش بیمارستان بقیه الله (عج) در سال 88 الی 89 انجام گرفت. در این پژوهش هدف بررسی اثرات فارماکولوژیکی، اثربخشی و ایمنی روغن سیاه دانه مخلوط با عسل در درمان اختلالات عملکردی بود.

در این مطالعه هفتاد بیمار مبتلا به اختلال عملکردی دستکاه گوارش به عنوان کاندید دریافت روغن سیاه دانه بر پایه عسل طبیعی (روزانه 5 میلی لیتر روغن به صورت خوراکی) یا دارونما به مدت هشت هفته در یک مطالعه بالینی دوسوکور به نسبت مساوی قرار گرفتند. بیماران قبل و بعد از مطالعه از نظر دیس پپسی، وجود هلیکوباکتر پیلوری با تست اوره آز مورد بررسی قرار گرفته و درجه بندی شدند.

در پایان مطالعه مشخص شد که گروه دریافت کننده عسل-سیاه دانه در مقایسه با دارونما، میانگین درجات شدت زخم دیس پپسی با معیار هنگ کنگ و نرخ عفونت با هلیکوباکترپیلوری بسیار پایین تر بود. هیچگونه اثرات جانبی مضری مشاهده نگردید. این پژوهش نشان داد که استفاده از روغن گیاه سیاه دانه بر پایه عسل موجب بهبود علائم بیماری گوارشی عملکردی بیمارانی که داروهای استاندارد ضد ترشح دریافت می کنند، می شود.

مکانیسم اثر شربت سیاهدانه عسل تیموکینون موجود در سیاه دانه اثرات مهاری در پمپ پروتون و ترشح اسید معده دارند ضمن اینکه ترشح موسین را افزایش می دهد. علاوه بر این سیاه دانه خاصیت ضد میکروبی بر باکتری هلیکوباکتر پیلوری دارد. تیموکینون و سایر ترکیبات موجود در سیاه دانه خاصیت ضد التهابی دارند و فاکتور های التهابی مثل اینترلوکین 1 و 6 را مهار می کند و بدین صورت در التهابات گوارشی نیز موثر است. ضمن اینکه در این فرآورده عسل نیز به عنوان یک ترکیب فنولیک و فلاونوئیدی خاصیت ضد التهابی خود را با مهار نیتریک اکساید و پروستاگلاندین E2 اعمال می کند. عسل به عنوان پوششی بر غشای موکوسی گوارشی آن را از اکسیداتیو و اسید و سایر عوامل آسیب رسان محافظت می کند.

تداخلات دارویی ضد انعقاد ها(وارفارین)

سیاه دانه اثر ضد انعقادی دارد و پیش بینی می شود با داروهای ضد انعقاد مثل وارفارین در تداخل بوده و بهتر است در زمان مصرف هم زمان وارفارین با سیاه دانه، INR بیمار مانیتور شود.

ضد دیابت ها

سیاه دانه اثرات پایین آورنده در قند خون دارد و ممکن است اثرات داروهای ضد دیابت(متفورمین، انسولین و..) را تقویت کند.

داروهای پایین آورنده فشار خون

سیاه دانه اثر پایین آورندگی در فشار خون دارد و ممکن است اثرات داروهای این دسته را تقویت کند.

داروهای سرکوب کننده و تحریک کننده سیتم ایمنی

سیاه دانه یک ترکیب ایمونومدولاتور است و با اثر این داروها در تداخل است. مصرف در بارداری و شیردهی در مورد مصرف این دارو در دوران شیردهی و بارداری اطلاعات کافی در دسترس نمی باشد. نحوه مصرف 5 میلی لیتر از شربت برای سه نوبت در روز مصرف شود.