مسجد جامع زنجان؛ تلفیقی بی نظیر از تاریخ، مذهب و هنر

در ادوار مختلف مسجد جامع زنجان را با نام مسجد دارا، مسجد سید، مسجد سلطانی و مسجد جمعه نیز می خواندند، اما شهرت بیشترش مسجد سید است. این مسجد یکی از مساجد با قدمت بالا و از ارزشمندترین بناهای دیدنی و تاریخی زنجان بوده که براساس طرح مساجد چهار ایوانی ساخته شد. با ما در این مقاله خواندنی همراه باشید تا بدانید مسجد جامع زنجان کجاست و با زیبایی های معماری مسجد جامع زنجان آشنا شوید.

آشنایی

این مسجد از ضلع غربی با بازار قیصریه، از ضلع شرقی با کوچه مسجد سید و از طرف شمال با خیابان امام و سبزه میدان در ارتباط بوده و در قرن سیزدهم هجری قمری توسط یکی از فرزندان ذکور فتحعلیشاه قاجار با نام عبدالله میرزا دارا ساخته شد تا به محلی برای تدریس، برپایی نماز جماعت و مراجعات مردم برای سوالات شرعی و رفع ابهامات مذهبی بدل شود. طبق مطالعات انجام گرفته بر روی معماری مسجد جامع زنجان، هیچگونه الحاقی یا گسترشی در دوره های بعدی بر رویش صورت نگرفته و تا به امروز، شکل ابتدایی خود را حفظ کرده است.

معماری

صحن مسجد همانند سایر مساجد در این سبک، مستطیل شکل بوده و دارای طولی برابر 48 متر و عرضی به اندازه 36 متر است. براساس مقاله مسجد جامع زنجان کجاست باید بدانید که در میانه صحن یک واحد حوض بوده که دور تا دورش را باغچه هایی پر گل و گیاه پوشانده بوده و تنها قسمت هایی که مربوط به آستانه شبستان ها و حجرات می شدند، از این قاعده مستثنی بوده اند. پس از ورود به صحن، با چهار ایوان قرینه هم مواجهه می شویم که در ایوان های شرقی و غربی مسجد 16 حجره خودنمایی می کنند.

به علاوه، 6 حجره نیز در قسمت شمالی مسجد برای اقامت طلاب علوم دینی تعبیه شده اند. اما، چیزی که منجر به خاص و بی بدیل شدن این بنای تاریخی شده، وجود تزییناتی مانند خط بنایی، کاشیکاری و نگاره های گیاهی است که با تبحری والا و کمک گیری از تکنیک کاشی هفت رنگ شکل گرفته اند. در ضلع جنوبی شبستانی طراحی شده که به شبستان گنبد دار معروف گشته و متراژی برابر 90/7 متر طول و 5/8 متر عرض دارد.

یکی از دیدنی های شناخته شده شهر

گنبد مسجد که زینت و زیبایی آن را بیشتر می کند، از معدود گنبدهایی بوده که بدون گوشواره و ترمپه بر روی ایوان های چهارگانه نشسته، جرزهای سنگینی به ضخامت 30/20 متر دارد، از نوع دو جداره بوده، پوشش از کاشی های فیروزه ای رنگ است و سوره مبارکه الدهر با خط ثلث بر رویش نقش بست. همچنین، در نوک بنای گنبد علامتی از برنز به شکل گوی جلوه گری می کند. علاوه بر خاص بودن مسجد از نظر معماری، داخل طاق نماها با کلمات الله، محمد (ص) و علی (ع) در زمینه نارنجی مزین شده اند. چندین دهه است که تولیت مسجد جامع بر عهده خاندان حسینی زنجانی بوده و مسائل مربوط به مسجد را آنان حل و فصل می کنند.

داستان این روزهای بنا

با توجه به اینکه در گذر زمان عمارات تاریخی دچار فرسودگی و تخریب می شوند، باید مقوله مرمت و بازسازی این اماکن برای حفظ و رساندن به نسل های بعد به شدت مورد توجه قرار گیرد. در سالهای اخیر، سر درب شمالی مسجد جامع مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت، اما روند کلی مرمت این مسجد بسیار کند پیش می رود و با بی توجهی مسئولین، پروژه بازسازی چندین سال است که به سرانجام نرسید. مسجد جامع زنجان با شماره 1056 در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد و علیرغم همه بی مهری های مسئولین ذی ربط، چون نگینی بر سینه شهر می درخشد.