قلعه سب سراوان؛ دیدنی بی مثال در سیستان و بلوچستان

قلعه و دژهای قدیمی دارای کارکردهای متفاوتی بوده اند اما، غالب آنها برای دفاع از شهر یا منطقه ای خاص ساخته می شدند. البته، در بیشتر این دژها جایگاه ویژه ای برای زندگی خاندان سلطنتی یا حکام محلی در نظر گرفته می شد. در تاریخ قلعه های فراوانی هم ساخته شده اند که نمادی از شکوه و عظمت یک سلسله پادشاهی بودند. سیستان و بلوچستان دارای تاریخی کهن بوده و حکام و پادشاهان فراوانی را به خود دیده است. روستایی به نام سب در دل خود، قلعه ای دارد که با نام قلعه سب سراوان یا به عبارت دیگر قلعه سیب سراوان مشهور است. برای آشنایی بیشتر با قلعه تاریخی سب با ما همراه باشید.

چگونه به قلعه سب برویم و در کجا اقامت کنیم؟

این قلعه در سیستان و بلوچستان و شهرستان سیب و سوران قرار دارد. بنابراین، باید خود را به این شهرستان برسانید و راهی بخش جنوب شرق آن شوید. روستای سب مردم خونگرم و میهمان نوازی دارد که پذیرای توریست و گردشگرانی هستند که برای دیدن قلعه سب سراوان سفر می کنند. اقامتگاه های بومگردی فراوانی در این روستا قرار داشته که می توانید اقامتی لذت بخش را در آنان تجربه کنید. خانه های بومی و آماده مانند پسکوه، کنت و دهستان های سب قطعا خاطره ای خوش برایتان می سازند.

معماری قلعه

قلعه سیب سراوان، قلعه ای دو طبقه از جنس خشت و کاهگل بوده که یکی از مصالح بومی سیب و سوران در ساختمان سازی است. قاعده قلعه سب 25 متر در 36 متر بوده که تا ارتفاع 27 متر بالا رفته است. دسترسی به آب چاه حتی در طبقه دوم با لوله های سفالی هدایت دهنده آب امکانپذیر بوده است. اتاق های مشهور به میرمحمود خان و محمد عمر خان در طبقه دوم با راه های مخفی، از دیگر جذابیت های قلعه سیب سراوان در این منطقه پر مهر هستند.

وجود درز انبساط در معماری این بنای تاریخی و استفاده از مصالح بومی همانند خشت و کاه و گل و چوب درخت خرما از دیگر جاذبه های گردشگری قلعه سب سراوان محسوب می گردند. حصار 3 متری اطراف قلعه با 4 برج که محل استقرار نگهبان و تیرانداز بوده، از فضاهایی هستند که برای محافظت از این قلعه ساخته شده اند. اصطبل، آشپزخانه، زندان، دستشویی زنانه و مردانه، اتاق اقوام نزدیک، اتاق خدمه، زندان و چاهی در وسط حیاط از بخشهای این بنای باستانی هستند.

وجه تسمیه نام قلعه

بدون هیچ تردیدی، نام قلعه تاریخی سب از روستایی گرفته شد که در آن هست. اما، سب به چه معنایی است؟ در برخی متون، نام این دژ سیب و کلا سب هم آمد که البته، کلا همان معنای قلعه را می دهد. سب که به برخی طایفه های قدیمی سراوان در سیستان بلوچستان هم اطلاق می شود، معنی چشمه ساران بیشمار می دهد و به حتم، روزگاری نامی در خور برای این منطقه بوده است.

فوت کوزه گری، هنر معمار قلعه

هنر معماری در ساخت و مصالح باعث شد تا این دژ خشتی و گلی طی مدتی مدید در سلامت کامل باقی بماند. قلعه تاریخی سب با بیشتر شدن ارتفاع، حجم کمتری می گیرد و یکی از دلایل بقایش، ایستایی این معماری خشت و گلی است. دیوارهایی با قطر 1 متر و استفاده از چوب نخل در سقف، ماندگاری قلعه را دو چندان کرده اند. اما، هنوز فوت کوزه گری معماری جای دیگری است. سیستان و بلوچستان با باران های شدید فصلی و رگبارهای ناگهانی خود فرصت چندانی برای سلامت و ماندگاری به بناهای خشتی و گلی نمی دهد اما، در مصالح قلعه گیاهی بومی به نام توتری به کار رفته که باعث چسبندگی بیشتر ملاط شده و دیواره با رگبارهای سریع شسته نمی شوند.

تاریخ قلعه سب و حکامی که در آن زیسته اند

قدمت این قلعه به دوره صفویان می رسد. فرمانروایان فراوانی در میان دیوارهای خشت و گلی این قلعه زیسته اند که بر مناطقی چون پسکوه، کنت، زابلی، سوران و هیدوچ حکم رانده اند. غلام رسول خان و حاکمان قرن 12 هجری قمری، از مشهورترین حکام ساکن در قلعه سب بوده اند. البته، به نظر می رسد یکی از نوادگان عارف نامی، شاه نعمت اله ولی هم مدتی به عنوان حاکم در این دژ خشت و گلی سیب و سوران زندگی کرده است که نامش محمدشاه بود و از قضا، در زمان حکمرانی او قلعه 9 شبانه روز به تصرف دشمن درآمده و بخشهایی تخریب شدند که سید غلام رسول در سنوات بعد به بازسازیشان پرداخت.