تداوم پژوهش های باستان شناسی محوطه تاریخی ریوی تا 1404

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای واصله، پروژه بین المللی پژوهش های باستان شناسی محوطه تاریخی ریوی در دشت سملقان تا پایان سال 1403 ادامه خواهد داشت.

جریان چیست؟

طی پژوهش های باستان شناسی محوطه تاریخی ریوی از سال 91، باستان شناسان این اداره کل طی دو فصل کاری در سال های 1391 و 1393 به بقایای یک شهر تاریخی از دوران هخامنشی در دشت سملقان دست یافتند. با توجه به اهمیت این کشف و گشایش هایی که در عرصه روابط خارجی و مطالعات بین المللی علمی با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید حاصل شده بود، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی طرح پژوهش های بین المللی مشترک را در خصوص ادامه فعالیت های باستان شناسی در محوطه ریوی در دستور کار قرار داد و با پیگیری های هدفمند این اداره کل، موسسه باستان شناسی کشور آلمان با پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور تفاهم نامه همکاری مشترک در خصوص پژوهش های باستان شناسی در محوطه ریوی منعقد کرد. فرآیند انعقاد تفاهم نامه و ارائه طرح پیشنهادی و صدور مجوزها از شهریورماه 1394 آغاز شد و بازدیدها و جلسات مختلفی در خصوص نحوه این همکاری های بین المللی برگزار شد و در نهایت، در اردیبهشت ماه سال 1395 با حمایت و صدور مجوز پژوهشکده باستان شناسی کشور، این پژوهش ها آغاز شد.

ریوی، یکی از مهمترین محوطه های دوران تاریخی شمال شرق کشور

با توجه به شواهد باستان شناختی، محوطه ریوی یکی از مهمترین محوطه های دوران تاریخی شمال شرق کشور است که پژوهش های باستان شناسی محوطه تاریخی ریوی می توانند موجب ارتقای شناخت ما از هویت تاریخی منطقه و رشد صنعت گردشگری در استان خراسان شمالی شوند. در روند کاوش های باستان شناسی که در محوطه تاریخی ریوی تاکنون انجام شده، نتایج چشمگیری از وجود یک محوطه تاریخی بزرگ بدست آمد که از حدود 1700 سال پیش از میلاد تا اواخر دوران ساسانی، حدود 2300 سال تداوم استقراری داشت. اهمیت محوطه ریوی در این است که وسعت آن در دوران هخامنشی به بیش از 110 هکتار رسیده و به نظر می رسد و یکی از شهرهای مهم دوران هخامنشی در شمال شرق کشور بود، براساس این پژوهش ها، از دوران اشکانی و ساسانی نیز شواهد معماری و باستان شناسی مختلفی از محوطه ریوی بدست آمده که نشان از توالی استقراری پس از دوران هخامنشی در محوطه ریوی بوده است.

تداوم پژوهش های بین المللی در محوطه تاریخی ریوی تا پایان سال 1403

با آغاز پژوهش ها در ریوی، با توجه به اهمیت علمی و گردشگری این اثر تاریخی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی با همکاری موسسه باستان شناسی آلمان، برنامه منظمی را تحت عنوان پروژه باستان شناسی ریوی جهت کاوش و پژوهش های باستان شناسی به مدت 5 سال برنامه ریزی کرد. موسسه باستان شناسی آلمان یکی از مهمترین تشکیلات علمی باستان شناسی در سطح جهانی است که 12 شعبه در مهم ترین مناطق فرهنگی و تاریخی سراسر دنیا دارد یکی از این شعبات موسسه باستان شناسی آلمان در ایران است که حدود 55 سال در ایران فعالیت علمی دارد. پیش از شروع پژوهش های باستان شناسی در محوطه تاریخی ریوی بیشترین فعالیت این موسسه در مناطق مرکزی و شمال غربی ایران بود، اما اهمیت علمی و فرهنگی محوطه تاریخی ریوی موجب شد تا این موسسه برای اولین بار در منطقه شمال شرقی ایران پژوهش های باستان شناسی مشترک را آغاز کند. از سال 1394 تاکنون پژوهش های مشترک ایرانی- آلمانی در محوطه ریوی و دشت سملقان هرساله در شهریور و مهرماه انجام شده و در این روند متخصصان مختلف علوم باستان شناسی، جغرافیا، ژئوفیزیک، ژئومورفولوژی و زیست محیط از دانشگاه مونیخ، دانشگاه برلین، دانشگاه تهران و دانشگاه شهید بهشتی تهران فعالیت های پژوهشی متعددی انجام داده اند که مقرر شده این فعالیت ها به مدت 5 سال دیگر ادامه یابد. همچنین با توجه به اهمیت ها و پتانسیل های گردشگری و اشتغالزایی این محوطه تاریخی، با حمایت های استانداری خراسان شمالی طرح ایجاد سایت موزه گردشگری محوطه تاریخی ریوی در کارگروه گردشگری و شورای برنامه ریزی استان مصوب شد و انتظار می رود همگام با فعالیت های پژوهشی، بستر و زمینه لازم جهت جذب گردشگر و اشتغالزایی پایدار در محوطه تاریخی ریوی فراهم شود. تاکنون هفت فصل فعالیت های باستان شناسی و مرمتی در محوطه تاریخی ریوی انجام شده که دو فصل آن توسط کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان بود و پنج فصل آن به صورت مشترک با همکاری موسسه باستان شناسی آلمان انجام شد.

دستاوردهای هفت فصل فعالیت های باستان شناسی در ریوی

فصل اول مطالعات باستان شناسی محوطه تاریخی ریوی در اردیبهشت ماه سال 1391 انجام شد و در این فصل علاوه بر کاوش لایه نگاری در تپه ریوی الف، محدوده عرصه و حریم محوطه مشخص و میله کوبی شد. فصل دوم کاوش باستان شناسی محوطه ریوی در خرداد 1393 انجام و طی این فصل دو گمانه لایه نگاری در تپه ریوی ب و تپه ریوی ث ایجاد شد. با توجه به شناختی که از محوطه طی کاوش های فصل اول و دوم حاصل شد فصل سوم مطالعات باستان شناسی محوطه تاریخی ریوی در اردیبهشت سال 1395 با همکاری موسسه باستان شناسی آلمان به صورت مشترک انجام گشت و این همکاری سرآغاز پنج سال همکاری مشترک باستان شناسی بین اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی و موسسه باستان شناسی آلمان بود. فصل چهارم این مطالعات نیز به صورت مشترک ایرانی- آلمانی در آبان ماه سال 1395 انجام شد که طی این فصل پژوهشگران مختلفی از دانشگاه مونیخ، دانشگاه برلین، دانشگاه شهید بهشتی تهران و دانشگاه تهران این گروه مشترک را همراهی کردند. انجام بررسی ژئوفیزیک، انجام بررسی ژئومورفولوژی و ایجاد ترانشه های گسترده باستان شناسی از مهم ترین فعالیت های این فصل بود. فصل پنجم در مهر و آبان ماه سال 1396 به انجام رسید، دستاوردهای این فصل بسیار ارزشمند و متفاوت با فصل های گذشته بود. در بخش جنوبی محوطه بخش هایی از یک بنای خشتی بزرگ با یک تالار، ایوان ستون دار کشف شد و در بخش شمالی محوطه گورستانی از اوایل دوره آهن شناسایی شد. در این فصل، گروه ژئومورفولوژی دانشگاه برلین فاز دوم مطالعات ژئومورفولژی منطقه را انجام داد و گروه محیط زیست دانشگاه یزد انجام پژوهش های باستان محیط زیست در دشت سملقان را آغاز کرد. فصل ششم در مهر و آبان ماه سال 1397 به انجام رسید. با توجه به کشف یک تالار ستون دار و ساختمان خشتی بزرگ در بخش جنوبی محوطه ریوی و همچنین با توجه به اهمیت گورستان کشف شده، در فصل ششم نیز تمرکز مطالعات بر روی آن ها بود. بنابراین طی این فصل بخش های بیشتری از این آثار مورد پیگردی و کاوش قرار گرفت. طی همین فصل فعالیت های مرمتی و حفاظتی از بناهای کشف شده، با کمک پژوهشکده مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور آغاز شد. بنابراین علاوه بر ایجاد سقف فلزی بر روی گمانه های کاوش شده آثار معماری خشتی نیز مرمت و ساماندهی شدند. فصل هفتم در مهر و آبان سال 98 به انجام رسید. در روند این فصل نیز تمرکز کاوش بر روی ساختمان تالار ستون دار، ساختمان خشتی G و گورستان عصر مفرغ ریوی بود. همچنین در این فصل به همت معاونت میراث فرهنگی استان سه پروژه مرمتی و ساماندهی نیز در محوطه ریوی طراحی و اجرا شد. پروژه ایجاد دیوار حفاظتی در محل تپه ریوی D، تهیه طرح سایت پلان گردشگری محوطه تاریخی ریوی و ایجاد سقف حفاظتی بر روی آثار معماری کشف شده، فعالیت هایی بودند که همگام با مطالعات باستان شناسی در فصل هفتم به انجام رسید.

شناخت فرهنگ های تاریخی منطقه شمال شرق کشور یکی از اهداف طرح

علی مستوفیان، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی نیز شناسایی و معرفی فرهنگ های تاریخی منطقه شمال شرق کشور را یکی از اهداف پژوهش های باستان شناسی در محوطه ریوی دانست. مستوفیان افزود: ایجاد سایت موزه گردشگری در محوطه تاریخی ریوی در راستای رشد صنعت گردشگری استان، فراهم آوردن بستر مناسب جهت تعاملات علمی و فرهنگی بین المللی، اشتغال زایی و ایجاد بستر مناسب به منظور فعالیت های خدمات رسانی توریستی برای مردم منطقه و راه اندازی مجدد پایگاه میراث فرهنگی دشت سملقان و ساماندهی آثار تاریخی این دشت از دیگر اهدافی است که با اجرای این طرح به دنبال تحقق آن هستیم. وی گفت: در همین راستا از سال گذشته برای نخستین بار فعالیت های پژوهشی به منظور مطالعات ساماندهی و طراحی سایت موزه با دانشگاه بجنورد آغاز و این همکاری های مشترک پژوهشی تا رسیدن به نتیجه و اهداف طرح ادامه خواهد داشت. وی ادامه داد: ازآنجاکه امروزه یکی از معیارهای گردشگران فرهنگی برای انتخاب مقصد سفر، وجود جاذبه های تاریخی است، ایجاد سایت موزه تاریخی گردشگری ریوی می تواند نقش مهمی در توسعه گردشگری، ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی منطقه به همراه داشته باشد. مستوفیان تصریح کرد: حرکت منطقی در این طرح می تواند منجر به تقویت هویت فرهنگی و به ایجاد یک سرمایه اجتماعی منجر شود که لزوم دستیابی به این مهم، تدوین برنامه های درازمدت و راهبردی با محوریت توجه به حفاظت و معرفی تاریخی طرح و توسعه گردشگری فرهنگی است.