موذی ترین دردی که مانع راه رفتنتان می شود

باشگاه خبرنگاران/ خار پاشنه رسوب کلسیمی است که موجب ایجاد برآمدگی استخوانی روی قسمت زیرین استخوان پاشنه پا می شود. خار پاشنه می تواند تیز و نوک دار، قلابی شکل یا طاقچه مانند و صاف باشد. برآمدگی خار پاشنه از زیر پاشنه تا قوس پا (قسمت وسط پا) کشیده می شود.

در بررسی با اشعه ایکس مشاهده شده است که خار پاشنه می تواند تا نیم اینچ طول داشته باشد. اگر ابتلای بیمار به خار پاشنه با اشعه ی ایکس تأیید نشود، وضعیت او «سندرم خار پاشنه» نامیده می شود.

خارپاشنه در بیشتر مواقع بدون درد است، اما گاهی با درد هم همراه می شود که درمان آن با ورزش، ارتوپد های سفارشی، دارو های ضدالتهابی و تزریق کورتیزون است، اما که اگر با این درمان ها مشکل حل نشود، عمل جراحی ضروری می شود.

گاهی خار پاشنه به طور مستقل ایجاد می شود و گاهی نیز با مشکل سلامتی دیگری مرتبط است. بیشتر مردم تصور می کنند که خار پاشنه علت تمام درد های پاشنه است، ولی عوامل دیگری نیز وجود دارد که موجب درد در پاشنه ی پا می شود. گرچه خار پاشنه به طور معمول بدون درد است، ولی گاهی موجب بروز درد نیز می شود.

معمولا خار پاشنه با پلانتار فاشیاتیس (plantar fasciitis) ارتباط داده می شود. پلانتار فاشیاتیس التهاب دردناک غلاف کف پا یا فاشیای پلانتار (plantar fascia) است. فاشیای پلانتار نواری فیبری و بافت همبندی است که در کف پا قرار دارد و استخوان پاشنه را به پنجه ی پا متصل می کند.

علائم خار پاشنه چیست؟

معمولا خار پاشنه علامتی ندارد، ولی اگر در قسمت تشکیل خار پاشنه التهاب ایجاد شود، موجب بروز درد متناوب یا مزمن (به ویژه در هنگام راه رفتن یا دویدن) می شود. به طور کلی علت ایجاد درد خود خار پاشنه نیست، بلکه آسیب بافت نرم مرتبط با آن است.

بسیاری از افراد در توصیف درد خار پاشنه و پلانتار فاشیاتیس می گویند این درد طوری است که انگار چاقو یا سوزن در ته پایشان فرو می رود. این درد هنگامی که صبح و پس از بیدار شدن روی پای خود می ایستند، ایجاد می شود و سپس به درد خفیفی تبدیل می شود. به گفته آنها، وقتی پس از نشستن برای مدتی طولانی، روی پای خود می ایستند نیز این درد شدید دوباره باز می گردد.

به طور کلی می توان علائم خار پاشنه را به صورت زیر بیان کرد:

درد شدیدی مانند درد فرو کردن چاقویی در پاشنه ی پا، هنگام صبح و پس از ایستادن روی پای خود.

دردی خفیف در پاشنه ی پا در باقی ساعات روز.

التهاب و تورم در جلوی پاشنه ی پا.

ایجاد حرارت در قسمت درگیر و آسیب دیده.

برآمدگی استخوانی شکل کوچک و قابل مشاهده ای زیر پاشنه ی پا.

حساسیت در کف پاشنه ی پا که موجب سخت شدن راه رفتن در حالت پابرهنه می شود.

اگر فردی این علائم را داشته باشد، پزشک برای تشخیص مشکل او از اشعه ایکس استفاده می کند. مشاهده برآمدگی با استفاده از اشعه ی ایکس، تنها راه اطمینان یافتن از وجود مشکل خار پاشنه در فرد است.

خار پاشنه زمانی ایجاد می شود که روی قسمت زیرین استخوان پاشنه پا رسوب کلسیم تشکیل شود.

عواملی که موجب خار پاشنه می شوند، عبارتند از:

ناهنجاری های مربوط به راه رفتن: راه رفتن به شکلی نادرست موجب وارد شدن فشار زیادی روی استخوان پاشنه، رباط ها و اعصاب نزدیک پاشنه پا می شود.

فعالیت های ورزشی: دویدن و پریدن می تواند موجب فرسودگی پاشنه و قوس کف پا شود.

فعالیت روی سطوح سخت: راه رفتن، دویدن یا پریدن مکرر روی سطوح سخت می تواند موجب فرسودگی پاشنه ی پا شود.

ضربه به پاشنه ی پا: آسیب و ضربه به پاشنه ی پا و پارگی غشایی که آن را می پوشاند می تواند موجب خار پاشنه شود.

افزایش سن: مطالعه ای در سال 2008 نشان داد که خار پاشنه در زنان و مردان مسن شایع تر است.

جنسیت: مطالعه ای در سال 2014 نشان داد که خار پاشنه در زنان بیشتر از مردان شایع است.

اضافه وزن: پژوهشگران دریافته اند که خار پاشنه با چاقی نیز مرتبط است.

کفش نامناسب: پوشیدن مکرر کفش هایی که مناسب و اندازه ی پا نیستند، به خوبی از قوس کف پا محافظت نمی کنند، کفی آن ها ازبین رفته است یا اصلا کفی ندارند (مانند دمپایی های لاانگشتی) موجب خار پاشنه می شود.

پیشگیری از خارپاشنه

با پوشیدن کفش های مناسب و اندازه با زیره ای که شوک ها و ضربه های وارده را خنثی می کند، کفی محکم و پشتی کفشِ (قسمتی از کفش که پشت پاشنه ی پا قرار می گیرد) مناسب و انتخاب کفش متناسب با هر فعالیت فیزیکی، گرم کردن و انجام حرکات کششی پیش از فعالیت ورزشی و آهسته قدم زدن در بین فعالیت های ورزشی می توانید از خار پاشنه جلوگیری کنید.

از پوشیدن کفش هایی که قسمت پاشنه و زیره ی آنها ساییده و فرسوده شده، پرهیز کنید. اگر اضافه وزن دارید کاهش وزن نیز می تواند به پیشگیری از ابتلا به خار پاشنه کمک کند.

درمان خار پاشنه

اگر دچار درد پاشنه ای شده اید که بیش از یک ماه ادامه یافته است، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند درمان های ساده ی زیر را به شما توصیه کند:

بستن پا با نوار های مخصوص برای استراحت دادن عضلات و تاندون های تحت فشار.

استراحت کافی و برداشتن فشار از روی پا ها به کاهش درد و تورم در منطقه ی آسیب دیده کمک می کند.

استفاده از یخ به کاهش درد و تورم کمک می کند.

استفاده از کفی های طبی مخصوص (کفی داخل کفش): این کفی ها که داخل کفش قرار می گیرند، باعث کاهش فشار به پاشنه پا می شوند.

استفاده از دستگاه های اُرتوتیک (orthotic devices، ضمائمی که پزشک برای قرار دادن در کفش تجویز می کند تا بدشکلی ها یا سایر مشکلات پا را برطرف کند).

استفاده از اسپلینت های شبانه.

پوشیدن کفش های ورزشی با زیره دارای بالشتک (cushioned) و نرم: پوشیدن این کفش ها نیز در کاهش فشار و درد مؤثر است.

دارو های ضدالتهابی: این دارو ها موجب کاهش تورم می شوند.

تزریق کورتیزون: تزریق کورتیزون موجب کاهش تورم و درد در ناحیه درگیر می شود. البته کورتیزون گزینه قوی تری نسبت به دارو های ضدالتهابی بدون نیاز به نسخه است و در صورت مؤثر نبودن این دارو ها می توان از کورتیزون استفاده کرد.

گاهی درد پاشنه پا با درمان به وسیله دارو های بدون نیاز به نسخه پزشک مانند استامینوفن (تیلنول)، ایبوپروفن (Advil) یا ناپروکسن (Aleve) برطرف می شود. در بسیاری از موارد استفاده از دستگاه ارتوتیک کاربردی عامل درد پاشنه یا قوس پا (مانند عدم تعادل های بیومکانیکی) را برطرف می کند. در بعضی موارد، تزریق کورتیکواستروئید ها تورم ایجادشده در پا را بهبود می دهد.

اگر خار پاشنه ناشی از نوع التهابی آرتروز باشد، درمان مشکل اصلی یعنی آرتروز نیز می تواند به بهبود علائم خار پاشنه کمک کند.

عمل جراحی برای درمان خار پاشنه

بیش از 90 درصد افراد با درمان های غیرجراحی بهتر می شوند. اگر پس از دوره ای 9 تا 12 ماهه درمان های غیرجراحی نتواند علائم خار پاشنه را بهبود دهد، شاید لازم باشد که برای برطرف کردن درد و بازگرداندن تحرک از روش های جراحی استفاده کنیم. با استفاده از آزمایش های پیش از جراحی می توان تشخیص داد که آیا شرایط بیمار برای انجام عمل جراحی مناسب است. رعایت کردن توصیه های پس از جراحی شامل استراحت کردن، استفاده از یخ، کمپرس کردن (compression)، بالا بردن پا و وارد نکردن فشار و وزن روی پای جراحی شده تا زمان مناسب، بسیار مهم است.

در بعضی از موارد لازم است که بیمار پس از جراحی از باند، اسپلینت، گچ گیری، کفش های جراحی، چوب زیر بغل یا عصا استفاده کند. عوارض احتمالی پس از جراحی پاشنه ی پا شامل درد اعصاب، درد عودکننده ی پاشنه، بی حسی همیشگی قسمت جراحی شده، عفونت و باقی ماندن جای زخم است. به علاوه در تکنیک جراحی رهاسازی فاشیای پلانتار، احتمال بی ثباتی، گرفتگی عضلات پا، شکستگی تنشی استخوان (stress fracture) و تاندونیت (tendinitis) وجود دارد.