قبرستان دانسفهان؛ گورستانی با سنگ قبرهایی بی مثال

قبرستان دانسفهان بویین زهرا، یک گورستان تاریخی است که ارزشمندترین سنگ مزارهای ساخته شده براساس معماری و هنر خاص دوره اسلامی در آن وجود دارند. به نظر می رسد که اینجا یکی از مهمترین کانونهای تمدن بشری بوده و در همین مقیاس مساحتی کم اندازه، تعداد بالایی از آثار و میراث فرهنگی به ثبت رسیده اند! نشانه ای از قدمت و تاریخ در گورستان دانسفهان قرار دارد که معماری و زیبایی هایش، حرفهای زیادی برای گفتن دارد. لازم هست بدانید که بخشی از بوئین زهرا به تمدن کهن سگزآباد برمی گردد و باید آن را قدیمی ترین مناطق مسکونی و یکجانشینی بحساب آورد. با ما در این مقاله جذاب و خواندنی همراه شوید تا شما را با بخشهای مختلف قبرستان دانسفهان آشنا کنیم.

تاریخچه

این گورستان تاریخی را باید یکی از شاهکارهای معماری باستانی و کهن در دوره اسلامی بحساب آورد. سنگ قبرهای منقش و خطاطی شده زیبایی که در گورستان دانسفهان وجود دارند، به شیوه های مختلف خطاطی شده اند و قدمت هر کدام، حداقل به سه قرن پیش باز می گردد.

معماری

نقشهایی که در طراحی و تراشیدن سنگ قبرهای قبرستان دانسفهان بویین زهرا بکار رفته اند، از نمادهای اسلامی و تاریخی هستند؛ نقشهایی مانند تسبیح، انگشتر، گلابدان، کوزه، سوزن، دوک نخ ریسی، قیچی، مناره، گلدسته، رحل قرآن و نقشهایی مشابه که به زیبایی تراشیده شده اند. قدمت سنگها با تعداد نقشهایی که روی آنها حکاکی شده اند، تا حدی معلوم است. سنگ قبرهایی که نقوش بیشتری دارند، احتمالا قدیمی تر نیز هستند. این نقشها البته بدون مصداق هم نبوده و معمولا با توجه به احترام بازماندگان به مردگانشان طراحی می شده اند. نشانه های اسلامی از جمله تسبیح و مناره احتمالا به مومن بودن فرد در طول زندگی اشاره دارند و نقوش مرتبط با جنسیت و شغل هم احتمالا دوک نخ ریسی و قیچی بوده اند.

نویسنده کتاب «تاریخ اسلام در قفقاز و آسیای میانه» اعتقاد دارد، درست است که قدمت بیشتر این نقشها به سه قرن پیش برمی گردد، اما نباید قدمت تاریخی و نخستین آیین های بشری را در گورستان دانسفهان فراموش کنیم، زیرا به نظر می رسد که ساخت این سنگ قبرها و نقوش روی آنها، ریشه در باورهای کهن شمنیستی و توتم گرایانه مردم این منطقه داشته است. در این کتاب شمنیسم به معنای «دانایی گرایی» بوده که عمیق ترین و کهن ترین تفکر و اندیشه در بین انسانهای باستانی بوده است. سندی که برای این مسئله آورده شد، استفاده از نمادهایی که نشانه ای از نوع زندگی فرد، جنسیت و شغل او در طراحی نقوش سنگ قبر مردگان هست.

دیگر نکات

این گورستان تاریخی بخاطر داشتن تنوع و کیفیت خطوط حکاکی شده روی سنگ قبرها هم مورد توجه قرار گرفته است؛ به خصوص که نوع خطوطی که در قبرستان دانسفهان به کار رفته، تنوع رنگ، زیبایی و حاشیه نگاری زیادی دارند. در حاشیه سنگها از توقیع استفاده شده و سطح میانی سنگها هم با اشعاری به خط نسخ، ریحان و حتی خط شکسته مزین شده اند. این قبرها بطور خاص بعد از اسلام طراحی شده اند، اما نشانه هایی که در اطراف آن دیده می شوند، قدمت دیرینه این گورستان تاریخی را به خوبی نشان می دهند. قبرستان دانسفهان با وجود قدمت و هنری که در آن نهفته است، محل شناخته شده ای نیست.