نقش موزه های تعطیل در زمان شیوع کرونا چه خواهد بود؟

ایسنا/ شعار سال 2018 شورای بین المللی موزه ها با مضمون «موزه های ترا پیوسته، رویکردهای نو و مردمان تازه» با نقش موزه های تعطیل در زمان شیوع کرونا در بوته آزمایش جدی قرار گرفت.

داستان چیست؟

هر چند بعد از گذشت حدود 20 روز از آغاز شیوع کرونا در کشور و با مطرح شدن درخواست های متعدد از سوی موزه داران و برخی مسئولان موزه ای، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در 20 اسفند در نامه ای با قید «آنی – حائز اهمیت» دستور «تعطیلی موزه ها، کاخ موزه ها و اماکن تاریخی و فرهنگی در تعطیلات نوروز 99» را صادر کرد. اما قطعا در این شرایط و براساس آنچه که موزه داران در روزهای نخست آغاز بحران پیشنهاد داده بودند، نمی توان تعطیلی موزه ها را عاملی برای بی توجهی به علاقمندان این حوزه دانست.

نقش پررنگ موزه ها در تعطیلی فضاهای تاریخی

گلناز گل صباحی، یک عضو هیات اجرایی در شورای بین المللی موزه ها پیرامون نقش موزه های تعطیل در زمان شیوع کرونا می گوید: شورای بین المللی موزه ها در شرایط این روزهای جهان، با فراگیری ویروس کرونا، دستورالعمل های جالب توجه و ساده ای را توصیه می کند که علاوه بر کاربردی بودن، به فراخور نحوه اجرا، جذاب و خلاقانه نیز هست. او نمایش آنلاین مجموعه های موزه ای را یکی از پیشنهادات شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) می داند و بیان می کند: در این راستا نیاز است تا موزه ها با سازماندهی بازدیدهای آنلاین، از امکانات فضاهای مجازی مانند توئیتر، فیسبوک و از سایت های بومی در داخل کشورها استفاده کنند، پادکست تولید کنند و داستان های موزه های خود را با هشتگ (#) به اشتراک بگذارند و مخاطبان را به نشر آن ها با استفاده از هشتگ ترغیب کنند. به گفته وی، تلاش موزه ها برای تامین سلامت نیروی انسانی خود، بازدیدکنندگان، آثار و اشیای مجموعه هایشان در مواقع بحران در کشورها، همیشه مورد تاکید بوده است. گل صباحی با تاکید بر اینکه امکانات جدید در اختیار موزه ها کمک می کند تا حتی در شرایط کنونی بتوانند خلاقانه و با روش های مختلف مانند استفاده های مختلف از فضای مجازی، همچنان به فعال و پویا بودن موزه خود کمک کنند، اظهار می کند: امروز و در شرایط کنونی خوشبختانه پایگاه های اجتماعی بسیاری از موزه های سرتاسر دنیا و در کشورمان، از طریق صفحات مجازی خود در شبکه های اجتماعی و دنیای دیجیتال، هر روز با مطالب تازه، اطلاعات مفید، تصویر، فیلم های بلند و کوتاه یا نوشته و متن، مشغول تولید محتوا هستند و حتی به این روش مخاطبان جدید نیز پیدا می کنند.

مسئولان موزه ای نقش فضای مجازی را جدی بگیرند

این عضو هیات اجرایی ایکوم جهانی این شرایط اجباری کنونی در دنیا را عاملی می داند که باعث شده تا موزه های زیادی در اقصی نقاط دنیا، شعار سال 2018 شورای بین المللی موزه ها را با مضمونِ «موزه های ترا پیوسته، رویکردهای نو و مردمان تازه» به اجرای واقعی دربیاورند. در واقع به نظر می رسد که این شعار در زمانی که همه مردم دنیا مشغول دست و پنجه نرم کردن با این معضل فراگیر هستند، در بوته آزمایش جدی قرار گرفته است. او با اشاره به فعالیت های موزه داران ایرانی از زمان تعطیلی فضاهای موزه ای به دلیل شرایط حاد کنونی که با استفاده از امکاناتِ موزه ای و فعالیت های خلاقانه ی خود، برای سرپا نگه داشتن موزه هایشان تلاش می کنند، بیان می کند: مسئولان بالادستی موزه ها در این شرایط و حتی بعد از آن، باید فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و دنیای دیجیتال را جدی بگیرند. وی با بیان اینکه هر نوع خبر، مطلب و اطلاعاتی که در شرایط کنونی تولید شده و در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته می شود، مخاطب جذب می کند، ادامه می دهد: اگر آن مطالب در زمان و موقعیت مناسبِ خود تولید و به اشتراک گذاشته نشود، تاثیرات کافی خود را نخواهد داشت. بنابراین باید نخست به امکانات این دنیای موازی اعتماد کرده و از آن به موقع استفاده کنند و با جدی تلقی کردن موقعیت و شرایط، قابلیت بهره برداری فرهنگی، جذب مخاطب و ارائه اطلاعات مفید و قابل استفاده از طریق این امکانات نوین در زمان کنونی را ایجاد کنند.

می توان شرایط سنتی بازدید از موزه را تغییر داد

او با اشاره به شعار 2019 ایکوم جهانی یعنی «موزه ها، به مثابه کانون های فرهنگی آینده سنت ها» تاکید می کند: در این شرایط، موزه ها دقیقا در موقعیتی هستند که یکی از فعالیت های اصلیشان، یعنی پذیرش مخاطبان را به شیوه ای جدید انجام می دهند، شیوه ای که شرایط سنتی بازدید از موزه را تغییر داده است. به گفته این موزه دار، این شرایط باز ناخواسته، تجربه و فراگیر شده، تا الزاما موزه - این مراکز عمومی/فرهنگی - مجبور نباشند بازدید عمومی داشته و در عوض خود را تطبیق دهند تا بخشی از فعالیت هایشان را از طریق فضای مجازی عرضه کنند. گل صباحی این نکته را آنقدر حائز اهمیت می داند که بعدها بتوانند با تجزیه و تحلیل این تجربه جهانی، نتایج آن را بیشتر مورد بررسی قرار دهند و می گوید: از یک سو شعار سال 2020 شورا یعنی «موزه ها برای برابری: تنوع و فراگیر شدن» مطرح است و از سوی دیگر بر اساس وضعیت کنونی، موزه ها دوره ای جدید و حائز اهمیت را سپری می کنند که قطعا این شرایط در آینده ی موزه ها و نحوه ی برقراری ارتباط آنها با مخاطبان، تاثیرات بیشتر و جدیدتری خواهد داشت.