گشت و گذار در همدان؛ شهر سه هزار ساله ایران

هگمتانه- به معنای «جای گرد آمدگان»- زمانی پایتخت ایران بوده، آن هم اولین پایتخت در اولین شاهنشاهی ایرانی، یعنی زمان مادها و این یعنی هگمتانه کنونی، که با نام همدان شناخته می شود، حدود سه هزار سال قدمت دارد. مهر تایید این قدمت نیز در محوطه باستانی هگمتانه قابل مشاهده است. شهرت همدان اما در جاذبه های طبیعی هم کمتر از جاذبه های تاریخی نیست، چرا که نام غار علیصدر، این طولانی ترین غار آبی جهان هم نامی جهانی دارد. درخشش دیگر همدان به وجود مقبره و آرامگاه بزرگان تصوف و عرفان مربوط می شود که می تواند به تنهایی مقصد گردشگران این حوزه باشد. گشت و گذار در همدان، بعد از خواندن این مطلب، نتیجه سفر به همدان تغییر خواهد کرد.

دیدنی های همدان؛ از تور تصوف و عرفان تا تالار هزار قندیل

«مکن کاری که بر پا سنگت آیو/ جهان با این فراخی تنگت آیو/ چو فردا نامه خوانان نامه خوانند/ تو را از نامه خواندن ننگت آیو» این تنها یکی از دوبیتی های باباطاهر است که در مقبره او با اصلاح «آیو» به «آید» نقش بسته و شده یکی از 24 دوبیتی این آرامگاه. آرامگاه باباطاهر در همدان با گنبد فیروزه ای منشوری شکل، بر قاعده ای هشت ضلعی و سقف کاشی کاری معرق در شمال شهر همدان به یکی از جاذبه های گردشگری و عرفانی این شهر تبدیل شده است. تعداد جاذبه های تاریخی همدان آن قدری هست که در سفر به همدان بتوان به طور جداگانه توری با موضوع تصوف و عرفان برگزار کرد.

نام ابوعلی سینا با تصویر جوانی های امین تارخ، وقتی سریال زندگی این فیلسوف، دانشمند و طبیب مشهور ایرانی را بازی می کرد گره خورده، اما بنای آرامگاه او می تواند تصویری بدون پیش فرض و احتمالا بیشتر مرتبط با عصر و سده او بدهد. چرا که هوشنگ سیحون، معمار، طراح، نقاش و تندیس ساز سرشناس ایرانی که طراحی آرامگاه ابن سینا را به عهده داشته، این بنا را به سبک معماری دوره و سده ای که بوعلی سینا در آن می زیسته طراحی کرده، بنایی که از روی قدیمی ترین بنای تاریخ دار اسلامی، یعنی برج گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس اقتباس شده است.

اما برخلاف دقت و همتی که ساخت آرامگاه بوعلی سینا به کار رفته، مقبره صوفی بزرگ عین القضات همدانی که یکی دیگر از جاذبه های تاریخی شهر همدان است، بدون توجه لازم به زمینه های فرهنگی و تاریخی در لایه های طراحی معماری و ساختش، به اثری سطحی و بی هویت تبدیل شده، حال آنکه نام عین القضات با عناوینی مثل حکیم، نویسنده، شاعر، مفسر قرآن، محدث و فقیه ایرانی همنشین است. عین القضات در رساله ای که در روزهای پایانی عمر خود در زندان بغداد و در دفاع از خود در برابر اتهاماتی مثل دعوی نبوت، صوفی گری و اعتقاد به اتحاد خالق و مخلوق، نوشت و برای علمای مسلمان فرستاد، اشاره ای به محل زندگی خود کرده، آن را وطن خوانده و نوشته: «ای همدان! باران از میان شهرها تو را زنده دارد... چگونه برادرانم را فراموش کنم و برای وطنم ننالم؟ در حالیکه رسول خدا فرمود، حب الوطن من الایمان (وطن دوستی از ایمان است)».

ابتدای خیابان شریعتی و در مرکز شهر همدان، بنای تاریخی دیگری وجود دارد، مقبره استر و مردخای مهم ترین بنای مقدس یهودیان است که هم عامل مهمی در شکل گیری و تداوم حضور جامعه یهودی در همدان بوده و هم جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده. بنای سنگی و آجری مقبره استر و مردخای به سبک اسلامی و معماری قرن هفتم هجری ساخته شده، اما در همان شکل ظاهری شواهدی هست که می گوید این بنا روی ساختمان قدیمی تری متعلق به قرن سوم هجری ساخته شده. «استر» به معنی ستاره نام دختری از یهود بوده که خشایار شاه با او ازدواج می کند و «مردخای» نام دایی و سرپرست این دختر است که یکی از درباریان یا وزرای خشایارشاه بود.

تالار هزار قندیل

قدمت غار علیصدر بر می گردد به عصر ژوراسیک، یعنی وقتی دایناسورها زنده بودند و همین دور و اطراف زندگی می کردند. البته توی غار به دلیل وجود گازهای مختلف، هیچ موجود زنده ای زندگی نمی کند. این غار نه تنها طولانی ترین غار آبی جهان است، بلکه تنها غاری است که می شود مسیری طولانی را با قایق در آن طی کرد. مسیری که شکل و شمایل مریخی دارد که انگار نه انگار که بخشی از زمین است.

در سفر به همدان همسایه با اروپای دوره رنسانس باشید

در فاصله 20 کلیومتری با شهر همدان روستای ورکانه قرار دارد. روستایی که همه بافت آن از سنگ و چوب است. در روستای ورکانه، تصاویری که از اروپا در دوره رنسانس در فیلم ها دیده شده، زنده می شوند. روستای ورکانه به لحاظ بصری آنقدر مورد توجه بوده که چشم کارگردان های سینما و تلویزیون را هم بگیرد. «پرواز مرغابی ها» ساخته علی شاه حاتمی، «شیر تو شیر» ساخته ابراهیم فروزش و سریال «علی البدل» ساخته سیروس مقدم در این روستا فیلمبرداری شده اند. برای رسیدن به روستای ورکانه که از دیدنی های همدان است؛ بعد از وارد شدن به جاده همدان- ملایر، با استفاده از تابلوهای راهنما باید جاده سد اکباتان را پیدا کرد و بعد از عبور از سد سد اکباتان و روستاهای یلفان، شمس آباد و علی آباد، دسترسی به جاده ورکانه دسترسی امکانپذیر می شود.

مسافرانی که برای اقامت در همدان، اجاره آپارتمان یا هتل آپارتمان در همدان را ترجیح می دهند، به راحتی و با استفاده از سایت رزرواسیون مکانچی، امکان رزرو اقامتگاه در همدان را دارند. اما اجاره اتاق های بومگردی ورکانه نزدیک همدان می تواند انتخاب مناسبی برای کسانی باشد که می خواهند با اقامت خارج از شهر و در محیط روستایی با یک تیر دو نشان بزنند و علاوه بر اقامت نزدیک همدان، گشت و گذار در اطراف همدان را با اقامت در بومگردی ورکانه تجربه کنند.