با بخش های کاخ موزه نیاوران آشنا شویم

شهر تهران، یکی از بزرگترین شهرهای قاره آسیا بوده که در کنار تمام شلوغی، آلودگی و همچنین پتانسیل های سیاسی و اقتصادی خود از بی نهایت فرصت گردشگری و همچنین ایستگاه های تفریحی نیز برخوردار است. کاخ موزه نیاوران یکی از همین دیدنی های بی مثال ایران بوده که در محدوده شمال شهر تهران قرار داشته و یک جاذبه دیدنی برای تمام تهرانی ها و همچنین مردمان اقصی نقاط ایران بشمار می رود که علاقمند بازدید از اماکن تاریخی در کنار تماشای سبک های مختلف معماری در یک مکان سراسر طبیعی با انواع و اقسام پوشش های گیاهی و جانوری هستند. پس، بیش از این وقت را تلف نمی کنیم و از شما می خواهیم همراه با ما قدم به محدوده مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران بزنید و در آن به گردشگر و بازدید بپردازید و از بخش های مختلف کاخ نیاوران تهران بهره ها کسب نمایید.

پیشینه تاریخی کاخ موزه نیاوران تهران

مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران که اکنون از مساحتی نزدیک به یازده هکتار برخوردار بوده و در منطقه شمال شهر تهران نیز استقرار یافته است، در حقیقت بدست شاهان قاجار ساخته شده و سپس با آغاز دوران خاندان پهلوی دارای بناهایی شگرف با معماری های مدرن و امکاناتی نوین شد. داستان پیدایش نیاوران به آنجا برمی گردد که فتحعلی شاه قاجار برای گذراندن اوقات فراغت خود در فصل تابستان دستور به ساخت تفرجگاهی خارج از محدوده شهر تهران را صادر کرد و مردان وی نیز به دنبال یک مکان خوش آب و هوا در حوالی شهر تهران می گشتند تا اینکه بالاخره در نزدیکی روستایی به اسم گُرده به یا گُرده وی مکان مورد نظرشان را که نیزاری بیش نبود، پیدا کردند و در آن شروع به ساخت باغی زیبا و باصفا نمودند و از آنجایی که این باغ در زمین نیزارها ساخته شده بود تا مدت ها به آن باغ نی آوران گفته می شد تا اینکه در گذر زمان کلمه نیاوران بر سر زبان اهالی قدیم تهران افتاد و آنان این مکان را با این نام خطاب کردند. کاخ موزه نیاوران تهران که در آن زمان از وسعت و شکوه فعلیش برخوردار نبود، پس از روی کار آمدن شاه بعدی قاجار یعنی محمدشاه دستخوش تغییرات زیادی نشد و تنها در آن یک بنای ساده و کوچک ساخته شد. با به سلطنت رسیدن ناصرالدین شاه، کاخ نیاوران تهران دارای یکی از دیدنی ترین و مدرن ترین عمارت های ایران یعنی کاخ صاحبقرانیه شد و پس آن نیز تا روزهای پایانی حکومت قاجار در ایران یک بنای دیگر تحت عنوان کوشک احمدشاهی نیز در آن ساخته شد و بعد از آنان نوبت به خاندان پهلوی رسید که به تخت پادشاهی تکیه زنند. پهلوی اول یعنی رضاخان خیلی به باغ نیاوران علاقه ای نشان نداد و در دوران حکومت خود نیز حرمسرایی که شاهان قجر برای خود در این باغ ایجاد کرده بودند را از بین برد و تنها قصد استفاده از باغ نیاوران که دیگر تقریبا دارای بناها و فضای سبز چشم نوازی نیز شده بود، جهت برگزاری مراسم عروسی ولیعهد خود یعنی محمدرضا شاه با همسرش فوزیه را داشت که آن هم بدلیل سردی بیش از حد هوا کنسل و در مکان دیگری برگزار شد. پس از پهلوی اول نوبت به پهلوی دوم رسید که برعکس پدرش علاقه وافری به کاخ نیاوران تهران داشت و خیلی زود تصمیم گرفت با تخریب بخش های کم وسعت و ساخت یک عمارت بزرگ و باشکوه از این باغ به عنوان محل سکونت و زندگی خود استفاده نمایند. لازم به ذکر است وی تا آخرین روزهای حضور خود در ایران در کاخ نیاوران سکونت داشت. با سقوط پهلوی و پیروزی انقلاب ایران، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران در سال 1357 از سوی نیروهای انقلابی تصاحب گشت و سپس با گذشت سه سال یعنی در سال 1360 مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد و سرانجام برای نخستین بار در سال 1365 نیز با کاربری موزه درب های آن جهت بازدید عموم مردم گشوده شدند. با فرا رسیدن سال 1368 و احساس نیاز به آموزش های بیشتر و تحقیقات گسترده تر در حوزه های فرهنگی تهران و ایران، مدرسه آموزش عالی میراث فرهنگی بجای مدرسه اختصاصی کاخ نیاوران ساخته شد و پس از گذشت حدودا یکسال، جهت اقامت محصلان این مدرسه یک فضای جانبی به عنوان خوابگاه پسران در همین محدوده در نظر گرفته شد. با گذشت زمان، بخش های دیگری از مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران نیز جهت بازدید و استقبال مردم آماده شدند که از جمله این بخش ها می توان به موزه جهان نما در سال 1376، کاخ صاحبقرانیه در سال 1377 و همچنین کوشک احمدشاهی در سال 1379 اشاره داشت. کاخ موزه نیاوران با تمام محتویات جذاب و ارزشمند خود در تاریخ ششم خردادماه سال 1377 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آشنایی با بخش های مختلف مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

کاخ نیاوران

اولین و مهمترین بنای موجود در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، کاخ اختصاصی نیاوران است که به فرمان محمدرضا شاه عملیات ساخت آن در سال 1337 خورشیدی آغاز شد و هدف از ساختش، ایجاد عمارتی باشکوه جهت اسکان شاه ایران به همراه خانواده اش بود. این کاخ اختصاصی دارای 2 طبقه است که طبقه اول آن جهت پذیرایی از میهمانان، طبقه دوم آن برای اتاق خواب و بخش های خصوصی و در بین دو طبقه نیز یک فضای نیم طبقه ای جهت استفاده کاری در نظر گرفته شد. طراح کاخ نیاوران مهندس محسن فروغی بوده و مسئولیت ساخت آن را نیز شرکت ماپ عهده دار بود. ناگفته نماند که از سال 1391 موزه لباس های خاندان سلطنتی پهلوی نیز در قسمتی از کاخ نیاوران تهران برگزار شد.

کاخ صاحبقرانیه

پس از بازدید از کاخ اختصاصی نیاوران، بهتر است وقتتان را تلف نکنید و فورا به سراغ پربازدیدترین بنای این مجموعه یعنی کاخ صاحبقرانیه بروید که در طول حکومت محمدرضاشاه پهلوی به عنوان دفتر کار وی مورد استفاده قرار می گرفت. عمارت صاحبقرانیه در حقیقت بنای مورد علاقه و اسکان شاه ناصری در کنار تعداد زیادی از زنان حرمسرایش بود که با سقوط حکومت قاجار و آغاز حکومت پهلوی توسط رضاخان، کاخ صاحبقرانیه نیز مورد بی توجهی فراوان قرار گرفت و رفته رفته در حال تخریب و ویرانی بود که نوبت به عروسی ولیعهد رضاخان یعنی محمدرضاشاه رسید و جهت برگزاری مراسم او با بانو فوزیه، تصمیم برآن شد تا با مبلغی هنگفت کاخ صاحبقرانیه مجددا آماده سازی و مرمت شود که البته این عروسی در آن به دلیل سرمای طاقت فرسای هوا برگزار نشد و محل دیگری برای این منظور تدارک دیده شد. شایان ذکر است که از دلایل پرطرفدار بودن این بخش در کاخ نیاوران تهران، وجود تالار جهان نما یا بهتر است بگوییم تالار آینه بوده که با هنر خاصی طراحی شده است. از قلم نیفتد کاخ صاحبقرانیه شاهد رویدادهای مهم تاریخی در بستر خود نیز بوده که از جمله آن ها بایستی به صادر شدن فرمان مشروطیت اشاره نمود. این کاخ نیز در تاریخ 11 بهمن 1334 ثبت گردید.

موزه جهان نما

موزه جهان نما در قسمت غربی کاخ صاحبقرانیه قرار داشته و بایستی آن را جزیی از این عمارت دیدنی قلمداد نمود که دارای در ورودی جداگانه ای است. در این موزه شما می توانید با آثار هنری فراوانی مواجه شوید که بی تعارف بر روی تعداد زیادی از آنان نمی توان هیچ ارزش مادی منظور کرد. این آثار هنری اغلب یا بصورت اهدا شده از دیگر ملت ها به ما هستند یا اینکه در گذر تاریخ با پرداخت مبالغ قابل توجهی از دیگر ملل مختلف جهان خریداری و در این موزه گردهم آورده شده اند. موزه جهان نما از 4 سالن مجلل برخوردار بوده و از تاریخ بهمن 1376 نیز درهایش جهت بازدید عموم گشوده شده است.

کوشک احمدشاهی

از دیگر بناهای دیدنی و جذاب موجود در کاخ نیاوران تهران باید به کوشک احمدشاهی اشاره کرد که عمارتی دو بخشی با سقف شیروانی و ظاهری آجرکاری شده است. این بنا دارای مساحتی نزدیک به 800 مترمربع بوده و درست در مرکز مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران استقرار یافت. کوشک احمدشاهی که درست در اواخر دوران حکومت قاجاریان بر ایران ساخته شده، در طبقه دوم خود دارای یک ایوان سراسری با نمایی کامل نسبت به مناظر پیرامون و چشم اندازهای اطراف خود است. این بنا در زمان پهلوی دوم دستخوش مرمت و بازسازی جهت اسکان و انجام امور کاری رضا پهلوی گشته و اکنون نیز می توان با اشیا و آثار نفیسی همچون کره ماه مواجه شد.

موزه خودرو

موزه خودروی نیاوران در انبار اسبق کاخ موزه نیاوران تهران واقع شده و در آن می توان با تعدادی از خودروهای مورد استفاده خاندان سلطنتی، موتورسیکلت فرزندان خردسال پهلوی و همچنین تعدادی ماکت اتومبیل مواجه شد. موزه خودرو در بخش شمال غربی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران قرار داشته و درهای آن جهت بازدید عموم مردم در تیرماه سال 1391 گشوده شد. شایان ذکر است که موزه خودروی نیاوران دارای مساحتی حدودا 200 مترمربع هست.

باغ موزه کتیبه های نیاوران

قسمت موزه کتیبه ها در حقیقت یک بخش نوین و جداگانه در محدوده کاخ موزه نیاوران تهران بوده که در سمت شرقی این مجموعه از اردیبهشت ماه سال 1387 با مودت پژوهشکده گویش و زبان میراث فرهنگی و گردشگری راه اندازی شد و در آن حدودا 43 مولاژ کتیبه ای یعنی نمونه مشابه و بزرگتر شده از کتیبه های کشورمان جهت بازدید گردشگران قرار گرفتند. از جمله آثار موجود در این موزه بایستی به کتیبه کرتیر و شاپور یکم از نقش رجب و همچنین کتیبه های اردشیر و شاپور از نقش رستم اشاره کرد.

کتابخانه سلطنتی

در ضلع شمال شرقی مجموعه تاریخی نیاوران، ساختمانی قدیمی با عمر 43 ساله جای گرفته که زیربنای آن 770 مترمربع بوده و در آن نزدیک به 23 هزار جلد کتاب در شانزده هزار عنوان نوشته شدند که برترین آنان، قرآن نفیسی است که به تفسیر فارسی نگارش گشت. لازم به ذکر است کتابخانه سلطنتی نیاوران توسط شرکت فرمانفرماییان احداث شده و در طول روز از سیستم روشنایی طبیعی شگفت انگیزی نیز برخوردار است.

حوضخانه نیاوران

از دیگر قسمت های جذابی که در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران می توانید از آن بازدید بعمل آورید، حوضخانه نیاوران بوده که درست در طبقه پایین کاخ صاحبقرانیه قرار گرفته و دلیل نامگذاری آن نیز به سبب وجود حوضچه ای است که در زمان های گذشته آب قنات حفر شده برای باغ از آن عبور می کرد و سبب خنکی هوا در محدوده کاخ موزه نیاوران تهران می گشت. جالب است بدانید از دو سوی حوضخانه راهروهایی به سمت تعدادی اتاق کشیده شده که به گواهی مورخان در طول تاریخ از این اتاق ها استفاده های مختلفی شده است. در همین قسمت از مجموعه نیاوران شما می توانید با میر مخصوص جشن های 2500 ساله شاهنشاهی و همچنین کجاوه و کالسکه مخصوص ناصرالدین شاه نیز مواجه شوید و از آثار هنری نصب شده بر روی در و دیوار این قسمت نیز حسابی بازدید نمایید. ناگفته نماند در حال حاضر جریان آب متصل به حوضخانه نیاوران بطور کامل قطع شده تا از بروز خرابی و نم زدگی جلوگیری بعمل آورده شود.

کلام آخر

کاخ نیاوران تهران تداعی گر سبک معماری، مباحث تاریخی و همچنین موارد فرهنگی متعددی است که مربوط به 3 دوره حکومت مختلف قاجاریان، پهلوی و همچنین جمهوری اسلامی در ایران بوده و به همین خاطر قطعا خالی از لطف نخواهد بود اگر شما در اولین فرصت فراغت در کنار دیگر اعضای خانواده و دوستانتان سری به این مجموعه جذاب و دیدنی بزنید. گردشگران عزیز توجه داشته باشید که برای ورود به محوطه اصلی کاخ نیاوران باید هزینه ورودی را پرداخت نمایید و بعد از ورود در صورت تمایل به بازدید از هر کدام از بخش های این مجموعه، بلیت مورد نیاز را تهیه فرمائید. همچنین، بد نیست بدانید مسئولان این مجموعه جهت رفاه حال بیشتر شما گردشگران عزیز امکاناتی همچون سرویس های بهداشتی، نیمکت های خیابانی در فواصل میان عمارت ها، نمازخانه، آب سردکن و همچنین کافه رستوران در حوالی کوشک احمدشاهی را برایتان در نظر گرفته اند تا در کنار سیر و سیاحت، از شرایط رفاهی مطلوبی نیز برخوردار باشید. آدرس مجموعه تاریخی نیاوران عبارت است از: تهران - میدان باهنر (میدان نیاوران) - کاخ موزه نیاوران که شما می توانید خود را با اتومبیل خود یا با وسایل حمل و نقل عمومی به این مکان برسانید. لازم به ذکر است که زمان بازدید از این جاذبه در نیمه نخست سال از ساعت 9 صبح لغایت 19 و در نیمه دوم سال نیز از ساعت 8 صبح الی 17 هست.