جنگل های هیرکانی با 1.9 میلیون هکتار وسعت، از آستارا در شمال استان گیلان تا گلی داغ در شرق استان گلستان، در گستره ای به طول تقریبی 800 کیلومتر و عرض 20 تا 70 کیلومتر پراکنش دارد. در زمان حاضر جنگل های هیرکانی، زیست بوم 296 گونه پرنده و 98 گونه پستاندار است. همچنین 150 گیاه بومی درختی و بوته ای (مانند شمشاد و انجیلی) نیز در آن یافت می شود.

چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) از دوشنبه 10 تیر با حضور 180 کشور از جمله ایران در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان آغاز به کار کرده و جمعه 14 تیر پرونده ایران در این اجلاس بررسی شد.

ایران پیش از این دارای 23 اثر تاریخی و طبیعی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است که شامل 22 اثر تاریخی و یک اثر طبیعی (بیابان لوت) بود که با ثبت این پرونده تعداد آثار جهانی ایران به عدد 24 رسید.

محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور در این باره گفت: «ثبت جهانی این اثر افتخاری دیگر برای جمهوری اسلامی ایران و حوزه میراث فرهنگی به حساب می آید، پرونده ای که دومین پرونده بزرگ طبیعی ایران است.»

طالبیان افزود: «جنگل های هیرکانی در پنج استان سمنان، گلستان، گیلان، مازندران و خراسان شمالی گسترده است و این ثبت جهانی، این پنج استان را به مقاصد مهم گردشگری جهانی بدل می کند.»

آشنایی با جنگل های هیرکانی

جنگل های هیرکانی که در زبان عامیانه به آن جنگل های شمال گفته می شود، نوار باریکی است که تمرکز آن در خزر بوده و درختان دیر زیست حدود 3 هزارساله با منبع غنی ژن در آن وجود دارد.

در حال حاضر جنگل های هیرکانی زیست بوم 296 گونه پرنده و 98 گونه پستاندار است. همچنین 150 گیاه بومی درختی و بوته ای (مانند شمشاد و انجیلی) نیز در آن یافت می شود.

جنگل های هیرکانی بازمانده دوران سوم زمین شناسی و عصر یخبندان و غنی از نظر گونه های بومی و باستانی، پوشش گیاهی و تنوع زیستی با نادرترین گونه های جنگلی جهان شامل 80 گونه درختی، 50 گونه درختچه ای، گونه های بومی (اندمیک) درختی و گونه های جانوری، چون پلنگ، خرس، کل و بز، مرال است.

این نوع جنگل ها در حالی که در اکثر نقاط اروپا و سیبری به دلیل سرما و یخبندان قادر به بقا نبوده و در حال حاضر فسیل هایی از آن ها به جا مانده به دلیل اقلیم معتدل تر حاشیه دریای خزر به حیات خود ادامه داده اند.

15 نقطه از این جنگل شامل پارک ملی گلستان، جنگل ابر، جهان نما، بولا، جنگل الیمستان، جنگل واز، حوزه کجور نوشهر، چهارباغ چالوس، جنگل خشک داران، گشت رودخان، سیاه رودبار گیلان و منطقه حفاظت شده لیسار سایت های انتخابی برای ثبت در فهرست میراث جهانی است.

عزم جدی برای ثبت جهانی هیرکانی

با توجه به اهمیت این جنگل ها از اولین روز های تهیه این پرونده به نام ایران، مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تمام توان خود را برای ثبت این اثر مهم جهانی به کار بستند. اظهار نظرها و برنامه ریزی های مسئولان این سازمان نشان از عزم جدی جمهوری اسلامی ایران برای ثبت جهانی جنگل های هیرکانی دارد.

علی اصغر مونسان، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سال گذشته با بیان اینکه هر کشور سالانه یک سهمیه برای ثبت جهانی آثار تاریخی خود دارد، درباره تلاش های کشورمان برای ثبت جهانی این اثر مهم طبیعی و تاریخی گفته بود: «تلاش کردیم با اقدامات ابداعی آثار بیشتری در قالب یک پرونده به ثبت جهانی برسانیم. پرونده جنگل های هیرکانی، تیر سال آینده در اجلاس میراث جهانی یونسکو مطرح می شود و امیدواریم با دفاع کارشناسان سازمان این پرونده امسال در فهرست میراث جهانی به ثبت برسد. پرونده جنگل های هیرکانی به عنوان دومین اثر طبیعی با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و بنیاد سوکو آلمان برای ثبت در فهرست جهانی برای سال 2019 آماده شده است.»

دست پر ایران

150 هزار هکتار مساحت حیات وحش برای حفاظت از تنوع زیستی، در 12 نقطه با ارتفاع و پوشش گیاهی مناسب در جنگل های هیرکانی برای ثبت انتخاب شد.

این نقاط شامل پارک ملی گلستان، جنگل ابر افراتخته، جهان نما، بولای دودانگه و چهاردانگه، جنگل الیمستان هراز در آمل، جنگل واز حوزه کجور، چهارباغ چالوس، جنگل خشک داران، گچ رودخان، سیاه رودبار گیلان و منطقه حفاظت شده لیسار است.

ایران فارغ برای تمام جهان مهم محسوب می شود و این منابع طبیعی را در یونسکو می توان ثبت کرد.

از آنجایی که ایران در نقاط مختلف بارندگی و دمایش متفاوت است کشوری مهم محسوب می شود و زمین شناسی متفاوت آن موجب ایجاد نژاد و پوشش گیاهی مختلف شده که تمامی آن ها ارزش ثبت دارد.

جنگل هیرکانی با نوار 850 کیلومتر طول مربوط به دوره تریاس است، حدود 6 هزار متر از دامنه شمالی البرز اختلاف ارتفاع دارد که سه هزار متر آن پوشیده از جنگل و از نظر زمین شناسی بی نظیر است.

حالا پرونده این اثر با ارزش جهانی، به همت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مستقلا به نام ایران در چهل و سومین کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه و با نظر موافق اعضای این کمیته ثبت جهانی شد و افتخاری دیگر برای میهن عزیزمان ایران رقم خورد.

همچنین احمد جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در سازمان یونسکو در حاشیه چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو گفت: ثبت جنگل های هیرکانی در فهرست میراث جهانی این سازمان یک رویداد بسیار بزرگ و باشکوه است.

ثبت جنگل های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به آن معنی است که این میراث طبیعی، ارزشی منحصر به فرد دارد و نمونه آن در جای دیگری وجود ندارد.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در یونسکو، تهیه پرونده جنگل های هیرکانی برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو را نتیجه تلاش های چند ساله متخصصان حوزه های جنگل، محیط زیست، میراث طبیعی و فرهنگی، کارشناسان و اساتید دانشگاه ها و دستگاه های مربوطه ایران جهت آماده سازی آن بر اساس ملاک های کنوانسیون بین المللی سال 1972 میلادی دانست.

جلالی گفت: ما متأسفانه بعد از انقلاب به علت وقوع جنگ و مسائل بعد از جنگ تا حدود 20 سال غفلت کردیم از اینکه پرونده های میراث فرهنگی خود را برای ثبت جهانی آماده کنیم.

وی آماده سازی پرونده میراث فرهنگی برای معرفی میراث جهانی را یک کار تخصصی عنوان کرد و گفت: این مهم نیاز به یک تیم بزرگ دارد تا پرونده مورد نظر، آماده برای ارائه به کمیته میراث جهانی یونسکو شود.

جلالی پرونده جنگل های هیرکانی را پرونده بسیار بزرگ و چند هزار صفحه ای عنوان کرد و گفت: در پی بحث و بررسی های مشروح این پرونده از سوی کارشناسان بین المللی و بازدید آن ها از این جنگل ها، گزارشی تهیه شده در این زمینه به کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه و در آن بررسی می شود؛ کمیته ای که متشکل از نمایندگان 21 کشور است و هر چهار سال یک بار انتخاب می شوند.

منبع: باشگاه خبرنگاران