کاخ کرملین مسکو، قلب شهری تاریخی در سرزمین تزارها

کاخ های سلطنتی در دورانی که پادشاهان و سلاطین در آن ها مشغول حکمرانی و کشورگشایی بوده اند، همواره یکی از اسرارآمیزترین مکان هایی محسوب می شدند که مردم عادی دوست داشتند بتوانند میان آن ها قدمی بزنند و به اتاق های افسانه ای آن ها سرک بکشند. اما با تغییر حکومت های پادشاهان در بیشتر نقاط دنیا، این کاخ ها درهایشان به روی عموم گشوده شده و بسیاری از آن ها تبدیل به موزه هایی شدند که گردشگران و توریست های فراوانی از سراسر دنیا برای دیدن آن ها به شهرها و کشورهای مختلف سفر می کنند. کشور روسیه با داشتن تاریخی کهن و فرمانروایی سلاطین مشهور و تزارهایی بعضا مخوف یکی از کشور هایی بوده که کاخ ها و مجموعه های سلطنتی فراوانی برای بازدید عموم دارد. شهر مسکو به عنوان پایتخت این کشور و نقش مهمش در تاریخ کشور روسیه، دارای یکی از مهمترین، زیباترین، باشکوه ترین و بزرگترین کاخ های سلطنتی روسیه است به نام کاخ کرملین مسکو. در ادامه قصد داریم با قصر کرملین روسیه بیشتر آشنا شویم.

معماری و ساختار کاخ زیبای کرملین

در حوالی سال های هزار و چهارصد و هشتاد و پنج میلادی تا هزار و چهارصد و نود و پنج میلادی استادان معماری و هنر ایتالیایی برج ها و دیوارهای کاخ کرملین مسکو را ساختند. این معماری هنرمندانه دارای زاویه های مثلثی شکل بود که به طور ناهموار دیوار کاخ کرملین مسکو را تشکیل می دهد. مساحت این محوطه بالغ بر دویست و هفتاد و پنج هزار متر مربع بوده و این دیوارهای باشکوه و دیدنی دارای دو هزار و دویست و سی و پنج متر طول و ارتفاع های مختلف هستند. بسیته به نوع زمین ارتفاع این دیوارهای بین پنج تا نوزده متر متغیر بوده و این دیوارها با ضخامتی در حدود پنج و سه دهم تا پنج و شش دهم متر بنا شده اند. قصر کرملین روسیه در ابتدا با هجده برج بنا گردید، اما در قرن هفدهم تعداد این برج ها به بیست عدد رسید. سه برج چهار گوش و هفده برج گرد با تاج هایی از خیمه های چوبی باعث شکوه دو چندان قصر کرملین روسیه شده اند. البته در حوالی سال هزار و ششصد و هشتاد میلادی بقایایی از تاج های رنگین سفالی هم به دست آمدند. «اسپاسکایا» نام بلندترین برج کاخ زیبا و باشکوه کرملین در شهر مسکو بوده که با هفتاد و یک متر ارتفاع در سال هزار و ششصد و بیست پنج میلادی ساخته شد. اما قلب کاخ کرملین مسکو جایی است که در آن میدان کلیسای اعظم قرار دارد، میدانی که به نظر می رسد تحت محافظت شش ساختمانی بوده که شامل سه کلیسا است. اصلی ترین کلیسای شهر مسکو که تزارهای روسیه در آن تاجگذاری می کردند، یکی از همین کلیساها بوده به نام کلیسای اعظم دورمیشن که زمان ساخت آن به سال هزار و چهارصد و هفتاد و نه میلادی می رسد. ارسطو فیوراوانتی طراح بنام، کار طراحی سر در عظیم این کلیسا را انجام داده که یک سنگ آهک با پنج قبه طلایی است که نقش سرپوش را دارد. کلیسای دیگری که در جنوب شرقی قرار دارد و در سال هزار و پانصد و هشت میلادی ساخته شده، کلیسای بزرگ و زیبای آرچانل میخائیل بوده که محل دفن پادشاهان بسیاری از کشور روسیه است. این بخش از شهر مسکو در دل خود اجساد ایوان کالیتا تا ایوان پنجم را جای داد. کلیسای دیگری که در بازسازی تبدیل به یک کلیسای نه گنبدی شد، کلیسای اعظم بشارت است که در سال هزار و نهصد و هشتاد و نه به شکل سه گنبده بنا شد. البته در قصر کرملین روسیه دو کلیسای داخلی و یک کلیسای تک گنبدی نیز وجود دارند. صنعتکاران چیره دست در سال های هزار و چهارصد و هشتاد و چهار میلادی تا هزار و چهارصد و هشتاد و هشت میلادی این کلیسای تک گنبدی بسیار زیبا و هنرمندانه را بنا کردند و نام آن را استشهاد ردای بکارت گذاشتند. دو کلیسای داخلی که مربوط به سال هزار و سیصد و پنجاه و سه تا پنجاه و شش میلادی هستند نیز با نام های پدر سالاران مسکو و متروپلتین ها شهرت دارند.

برج زنگ ایوان کبیر و قصر مرصع در کاخ کرملین

قصر مرصع در حقیقت کهن ترین ساختار غیر مذهبی ایوان سوم بوده که در سال هزار و چهارصد و نود و یک بنا شده و تخت پادشاهی در آن قرار دارد. اولین منزل خاندان سلطنتی این کشور که به فرمان ایوان سوم بنا شد و نام قصر تررم را بر خود دید، بعد از قصر مرصع قدیمی ترین بنای یافت شده در کاخ کرملین مسکو است. این دو بنا قدیمی توسط قصر کرملین کبیر به یکدیگر متصل شده اند. قصر کرملین در سال هزار و هشتصد و سی و هشت میلادی و به دستور نیکلاس اول ساخته شد که تنها هزینه بازسازی آن در دهه نود میلادی یک میلیارد دلار هست. از بخش های مشهور قصر کرملین می توان به آپارتمان های خصوصی تزار روسیه، راه پله قرمز مخصوص مراسم و تالارهای زیبا و شکوهمند اشاره کرد. در میان این مجموعه، قدیمی ترین بنای مسکو نیز قرار دارد که کلیسای رستاخیز لازاروس است. ساخت این بنا به سال هزار و سیصد و نود و سه میلادی باز می گردد، اما برج زنگ ایوان کبیر که با ارتفاع هشتاد و یک متر در سال هزار و ششصد میلادی بنا شد، نشان دهنده مرکز دقیق شهر مسکو بود. این برج که شبیه یک شمع در حال سوختن است تا انقلاب روسیه بلندترین برج کشور روسیه بوده، چون هیچکس اجازه ساخت برجی بلندتر از این را در روسیه نداشت. در کنار این بخش های زیبای قصر کرملین روسیه یک بخش زرادخانه نیز وجود داشته که در ضلع شمال شرقی کاخ کرملین شهر مسکو قرار دارد. پطر کبیر این بنا را در سال هزار و هفتصد و یک میلادی برای استفاده خود بنا کرد. بخشی که در شمال غرب کاخ زیبای کرملین بوده و هم اکنون موزه نشان های دولتی و گنج الماس است، در حقیقت در سال هزار و هشتصد و پنجاه و یک میلادی در راستای طرح احیای دوره رنسانس بنا شد و به نام زره پوش شناخته می شود.

کاخ کرملین شهر مسکو

کاخ کرملین مسکو به زبان روسی به شکل Московский Кремль نوشته می شود و به قلب مسکو شهرت دارد. این مجموعه تاریخی زیبا و بی نظیر از غرب به باغ الکساندر می رسد و از شرق به میدان سرخ. جنوب آن هم به رودخانه مسکوا مشرف بوده و دارای تعداد زیادی کاخ، کلیسا و بناهای زیباست. دژ مشهور کشور روسیه یا همان کاخ کرملین معروف در حقیقت از دیوار کرملین و برج هایش تشکیل شد به همراه چهار قصر و چهار کلیسا. قصر کرملین روسیه در حال حاضر نیز محل سکونت رئیس جمهور روسیه است. تزارهای حاکم بر کشور روسیه در کلیسای جامع اوسپنسکی تاجگذاری می کردند، کلیسایی که بزرگترین کلیسای کاخ کرملین شهر مسکو بوده و بین سال های هزار و چهارصد و هفتاد و پنج میلادی تا هزار و چهارصد و هفتاد و نه میلادی ساخته شد. دلیل احداث دیوار آجری دژ کرملین در کنار رودخانه مسکو هم مراقبت از شهر در برابر هجوم تاتارها بود. شاید جالب باشد بدانید که کرملین قدیم با سنگ سفید ساخته شده که طی عملیاتی ده ساله کرملین جدید بر روی همان بنا شد و در سال هزار و هشتصد و چهل و نه میلادی به شکل کنونی درآمد. البته دیوارهای قبلی مورد استفاده قرار گرفته و محکمتر و ضخیم تر گردیدند. کاخ کرملین مسکو دارای هفتصد اتاق، آپارتمان های شخصی نفر اول کشور روسیه بوده که طولی معادل صد و بیست و پنج متر دارد. کاخ کنگره ها در سال هزار و نهصد و شصت و یک میلادی به کرملین افزوده شد که محلی است برای اجرای نمایش و جشن و تئاتر. سالن بزرگ این مجموعه گنجایش شش هزار نفر را داشته و وسایل صوتی مستقر در آن قابیلت ترجمه به بیست و نه زبان دنیا را دارند. جایزه لنین به طراحان و معماران سازنده این کاخ هشتصد اتاقی تعلق گرفت که ساخت آن را در شش ماه به پایان رساندند. با این توصیفات از قصر کرملین روسیه شاید کمی دچار سردرگمی شده باشید، چرا که از کرملین قدیم و جدید و بناهایی که افزوده شده، صحبت شد. برای بیشتر شدن اطلاعات باید سراغ تاریخچه قصر کرملین روسیه رفت که طی حکومت و سلطنت های مختلف کشور روسیه، دوران پر فراز و نشیبی را از سر گذرانده است.

تپه کرملین، هزار دوم پیش از میلاد

در جایی که رودخانه های مسکوا و نگلین نایا به هم می پیوستند، تپه ای به نام کرملین یا تپه برو ویتسکی وجود داشت که از هزاره دوم پیش از میلاد محل سکونت بشر بود. مردمان ساکن در این محل که از اقوام ویاتیچ بوده اند، بر فراز این تپه استحکامات خود را بنا کرده بودند. با توجه به حفاری های باستان شناسی در این منطقه و اسناد تاریخی موجود در اوایل قرن یازدهم اسلاوها جنوب و جنوب غربی تپه کرملین را تصرف کردند تا پایتخت خود را مستحکم تر و مشخص تر نمایند. به نظر می رسد واژه کرملین در قرن چهاردهم بر این محل به کار رفت، چرا که این ناحیه به گراد مسکو مشهور گردید. مغول ها در سال هزار و دویست و سی و هفت میلادی منطقه گراد را که پرنس یوری دولگروکی گسترش داده بود، ویران کردند تا اینکه شهر در سال هزار و سیصد و سی و نه مجددا بازسازی شد.

اولین بناهای سنگی کرملین

به نظر می رسد اولین سنگ بنای کاخ کرملین مسکو را ایوان کالیتا در بین سال های هزار و سیصد و بیست میلادی تا هزار و سیصد و سی میلادی بنیان نهاد. در این دوران پایتخت کشور روسیه از کیف به شهر مسکو انتقال یافت و نیازمند ساخت کلیساهایی دائمی بود. ساخت کلیساهایی زیبا، خوش آب و رنگ و باشکوه در این دوران آغاز گشت. کلیسای اعظم فرشته مقرب با سنگ آهک در هزار و سیصد و سی و سه میلادی، کلیسای اعظم دورمیشن در هزار و سیصد و بیست و هفت میلادی، صومعه کلیسای ناجی تجلی در سال هزار و سیصد و سی میلادی، کلیسای کوچک در هزار و سیصد و بیست و نه میلادی و برج زنگ کلیسای سنت جان کلیماکوس در هزار و سیصد و بیست و نه میلادی مجموعه ای کلیساهایی بودند که در شهر مسکو پایتخت تازه کشور روسیه بنا شدند. تنها صومعه کلیسای ناجی تجلی بود که با بازسازی های متناوب تا قرن بیستم در مسکو وجود داشت که در سال هزار و نهصد و سی و سه میلادی به دستور استالین از بین رفت. از اتفاق های مهم دیگری که در این قرن رخ داد، رنگ آمیزی بی نظیر کلیسای اعظم بشارت در سال هزار و چهارصد و پنج میلادی بود که تئوفان های یونانی، چروخور و اندری بلف آن را انجام دادند. در سال هزار و سیصد و نود هفت میلادی صومعه معراج توسط اودوکسیا و صومعه چادوف توسط استاد دیمیتری ساخته شدند. در ضمن در بین سال های هزار و سیصد و شصت و شش تا شصت و هشت میلادی هم دیمیتری دونسکی برای مقابله با تاتارهای مهاجم دیوارهای ساخته شده از چوب بلوط را استحکامی دو چندان بخشید و جای آن چوب ها، سنگ سفید گذاشت.

جاه طلبی های تزاری، قرن پانزدهم میلادی

پرنس کبیر تمام راگ ها لقبی بود که پرنس کبیر، ایوان سوم به خود اختصاص داده و در ادامه همین جاه طلبی و خیال پردازی ها مسکو را جانشین شهرهای مهمی چون رم و قسطنطنیه می دانست. به همین منظور شروع به بازسازی کاخ کرملین نمود و برای این امر آنتونیو سولاری، مارکو رافو و بسیاری از معماران به نام و هنرمند دوران رنسانس ایتالیا را به کشور روسیه فرا خواند. در همین دوران بود که کاخ زیبای کرملین کشور روسیه صاحب کلیسای استشهاد، کلیسای اعظم کرملین و کلیسای سولاری شد و در بین سال های هزار و پانصد و پنج تا هشت میلادی برج زنگ ایوان کبیر که درباره اش صحبت شد، به آن اضافه گردید. البته مشخص نیست که ارتفاع کنونی آن در آن دوران نیز به همین مقدار بوده باشد. در سال هزار و پانصد و شانزده میلادی و پس از اتمام ساخت کلیساهای جدید و دیوارهای نو، ساخت و ساز در مجاورت کرملین شهر مسکو ممنوع اعلام شد. از دیگر سازنده های کرملین شهر مسکو، ایوان مشهور کشور روسیه، ایوان مخوف بود. او بر روی خندق های سی متری دور تا دور کاخ کرملین کلیسایی بنا نهاد که نام با مسمای کلیسای واسطه را گرفت. او بازسازی های فراوانی بر روی قصرهای به جا مانده انجام داد و کلیسا و قصری جدید برای پسران خود ساخت. در ضمن او ثبت کننده عمل تثلیث متوچییون در کاخ کرملین مسکو نیز بود.

دوران مصائب، قرن شانزدهم

از بیست و یکم اکتبر سال هزار و ششصد و ده میلادی تا بیست و ششم اکتبر سال هزار و ششصد و دوازده میلادی کاخ زیبای کرملین در شهر مسکو به دست نیرو های لهستانی – لیتوانیایی درآمد و دوران مصیبت باری را طی کرد. این نماد و سمبل کشور روسیه وقتی به تصرف نیروهای مهاجم درآمد، انگار تمام کشور روسیه زیر سلطه رفت. ارتش داوطلب کوزما مینین و دیمیتری پورازسکی با آزاد کردن کرملین میخائیل رومانف را تزار جدید کشور روسیه کردند. او و پسرش در سال های حکونت خود بر کشور روسیه بناهای متعددی به کاخ کرملین شهر مسکو در کشور روسیه افزودند، اما پس از مرگ الکسیس، پسر رومانف در سال هزار و ششصد و هشتاد و دو، مسکو به آشوب کشیده شد و تزار پیتر از معدود اشخاصی بود که از این شورش جان سالم به در برد. این حادثه کاخ کرملین را در نظر تزار جدید منفور کرد و او تصمیم گرفت تا پایتخت کشور روسیه را از شهر مسکو به سن پترزبورگ منتقل کند. این انتقال اقامتگاه اجدادی و نیاکان روسیه، کاخ کرملین را خالی از سکنه های مشهور نمود. البته مراسم تاجگذاری همچنان طبق سنت در کاخ زیبای کرملین مسکو انجام می گرفت، اما برای سکونت تبدیل به مکانی نفرت زده شده بود.

رونق دوباره، اواخر قرن هفدهم

رونق دوباره قصر کرملین روسیه با کاترین کبیر، واسلی بازنف صورت گرفت. او در سال هزار و هفتصد و هفتاد و سه میلادی به مجموعه زیبا ولی متروک شده کرملین بازگشت و با طرحی نئوکلاسیک تصمیم به بازسازی گرفت، طرحی که باعث تخریب های گسترده ای بر روی کلیساها و قصرها شد. حتی دیوار مشهور کرملین هم از این تخریب در امان نماند، اما بودجه ته کشید و ساخت و ساز متوقف گردید. ووی کازاکف چندین سال بعد به بازسازی بخش هایی از دیوار پرداخت و صومعه ناجی و چادوف را بازسازی کرد. او بخش بزرگی را هم به کرملین زیبا افزود که آن را محلی برای مجلس سنا نامید و تبدیل به دفتر کار اصلی رئیس جمهور کشور روسیه شد. اما این رونق رو به رشد با حمله ناپلئون در سال هزار و هشتصد و دوزارده میلادی متوقف گردید. نیروهای ناپلئون از دوم سپتامبر تا یازده اکتبر کرملین شهر مسکو را تحت تصرف داشتند و وقتی مجبور به فرار شدند، دستور ویرانی کامل کاخ کرملین مسکو توسط ناپلئون صادر گردید. کرملین زیبا و باشکوه به آتش کشیده شد و طی سه روز از بیست و یکم تا بیست و سوم اکتبر در آتش سوخت. اتاق جواهر نشان و کلیساها آسیب شدید دیدند و بیشتر بناها مانند تثلیث متوچیون کامل نابود شدند. شاید اگر بارش باران آغاز نمی شد، امروزه جز تلی از یک خاکستر قدیمی از زیبایی و شکوه کرملین در کشور روسیه باقی نمانده بود. الکساندر اول در سال های هزار و هشتصد و شانزده تا نوزده میلادی نسبت به بازسازی این بنای زیبا و باشکوه اهتمام ورزید و ساختمان های باستانی متعددی را به سبک نئوگوتیک بازسازی نمود. نیکلاس اول در سفر خود به مسکو برای تاجگذاری از وضعیت کاخ زمستانی ابراز ناخشنودی نمود و معمار مشهوری به نام کنستانتین تون وظیفه جایگزینی قصرهایی جدید به جای ساختار باروگ را به عهده گرفت. قصر زمستانی و کرملین زره پوش در این دوران بنا نهاده شدند و تا قبل از انقلاب مشهور هزار و نهصد و هفده کشور روسیه تنها تغییر رخ داده در قصر کرملین روسیه، بنای یادمان الکساندر دوم و قرار دادن سنگی به یادبود قتل سرگنی الکساندروچ در سال هزار و نهصد و پنج میلادی بود که البته همه آن ها را بلشویک های متعصب و انقلابی در سال هزار و نهصد و هجده میلادی از بین بردند.

کرملین نماد تجمل گرایی، دوران بعد از انقلاب 1917 روسیه

با انقلاب هزار و نهصد و هفده کشور روسیه در دورازدهم ماه مارس سال هزار و نهصد و هجده، دولت از پتروگراد فرار کرد و بنای ساختمان سنای کرملین شهر مسکو تبدیل به خانه شخصی لنین گردید. محلی که در حال حاضر هم به همان شکل باقی مانده و موزه ای است برای بازدید عموم مردم. جالب است که استالین نیز در کاخ زیبای کرملین برای خود اتاقی دست و پا کرد، در حالیکه تمامی آثار به جا مانده از دوران تزارهای روسیه را از خود دور نمود. همه عقاب های طلایی برج و باروهای کرملین زیبا جای خود را به ستاره های درخشان دادند و صومعه معراج، صومعه چادوف و کلیساهای زیبا و جادویی آن ها نابود شدند. به جای این مظاهر زیبا و باستانی اتاق هایی ایجاد شدند که در آن ها کلاس های کمونیستی و نظامی برگزار می شدند. قصر نیکلاس کوچک و کلیسای اعظم ناجی نیز از بین رفتند و در کل هر آنچه ناپلئون در ویران کردنش ناتوان مانده بود، به دست انقلابیون کشور روسیه از بین رفت. سال هزار و نهصد و پنجاه و پنج زمانی بود که با طرح مشهور ذوب به وسیله خرشچف، درهای کاخ کرملین مسکو به روی مردم کشور روسیه و گردشگران دیگر گشوده شدند. در سال هزار و نهصد و شصت و یک میلادی موزه های کرملین تاسیس و به عنوان اولین میراث فرهنگی شوروی در لیست میراث فرهنگی جهان به سال هزار و نهصد و نود میلادی ثبت شدند. مدیر فعلی موزه های کاخ زیبای کرملین در شهر روسیه النا گاگارینا بوده که دختر یوری گاگارین مشهور است. او قصد دارد که تمامی صومعه های موجود را ترمیم نماید و به این وضعیت رسیدگی کند.

کرملین کلید واژه قدرت در روسیه

همانطور که عادت داریم با شنیدن نام کاخ سفید به یاد نهاد قدرت در کشور آمریکا بیفتیم و یا دولت انگلستان با شنیدن نام وست مینستر تداعی می شود، نام قصر کرملین روسیه هم یادآور قدرت رعب آور اتحاد جماهیر شوروی در بین سال های هزار و نهصد و بیست و دو تا هزار و نهصد و نود و یک میلادی است. جالب هست که این نام به نماد قدرت دورانی در کشور روسیه تبدیل شد که در ویرانیش کم نگذاشتند.