خانه وثوق الدوله تهران | سرای مردی با دو چهره

شهر تهران پایتخت و یکی از جذاب ترین شهرهای ایران جهت گشت و گذار و بازدید از جاذبه های مختلف توریستی و گردشگری است. در شهر تهران علاوه بر وجود مکان های تفریحی و امکانات متنوع، تعداد زیادی از آثار و بناهای برجسته تاریخی نیز قرار دارند که قطعا هر کدام از آنان می توانند برای شما تهرانگردها و علاقمندان سفر بسیار جذاب تلقی گردد. یکی از این جاذبه های تاریخی که نام آن را می توان در فهرست آثار ملی ایران نیز مشاهده کرد، خانه وثوق الدوله تهران یا همان سرای وثوق الدوله بوده که معمولا در سال های اخیر با استقبال شایسته ای از سوی عموم گردشگران داخلی و خارجی مواجه شده است. به همین خاطر ما نیز بر آن شدیم تا برای شما علاقمندان به بازدید از عمارت وثوق الدوله، در خصوص این بنا اندکی صحبت کرده و شما را با تاریخی که بر آن گذشته و همچنین پلان خانه وثوق الدوله تهران آشنا کنیم. لازم دانستیم که برای شما علاقمندان عزیز آدرس خانه وثوق الدوله را هم عنوان کنیم تا در زمان مراجعه، دچار سردرگمی نشوید و راه خود را در بین برج های مرتفع پایتخت به راحتی بیابید:

آدرس : خیابان امیرکبیر، اوایل کوچه شهید جاویدی، پلاک 18

وثوق الدوله، مردی با دو چهره

خانه وثوق الدوله تهران در حقیقت بنایی بوده که متعلق به پدربزرگ پدری او است. به گواهی تاریخ خانه وثوق الدوله یا بهتر است بگوییم سرای میرزا حسن خان وثوق الدوله که اکنون در محله سرچشمه از شهر تهران قرار گرفته و بیشتر از آن به عنوان یک پارک شهری استفاده بعمل آورده می شود، از قدمتی حدودا 200 ساله برخوردار است. این خانه توسط نوه یگانه شاه قاجاریان یعنی فتحعلیشاه در سال 1211 هجری خورشیدی به آدرس خانه وثوق الدوله ساخته شد و در همان برهه زمانی به یکی از شاخص ترین چهره های سیاسی و دولتی به نام میرزا محمد قوام الدوله آشتیانی اعطا شد. قوام الدوله که در آن هنگام شاغل در دیوان محاسبات کشور بود، پس از مرگ و با توجه به رسم زنده نگه داشتن فن پدر از سوی پسر، فرزند خلف او به نام معتمدالسلطنه عهده دار کار پدر شد و پس از آن نیز این منصب حکومتی به پسر او یعنی میرزا حسن خان وثوق الدوله رسید و او وارث تمام داشته های پدرش اعم از ردیف های شغلی، القاب حکومتی همچنین و دارایی خانوادگی خود شد و خانه پدریش را نیز به ارث برد و از آن زمان بود که نام خانه وثوق الدوله تهران بر سر زبان ها افتاد. البته ناگفته نماند که روایت دیگری مبنی بر خرید این ملک توسط شخص وثوق الدوله نیز وجود دارد که در طول تاریخ کمتر به آن اشاره شده است! با تمام این اوصاف بد نیست بدانید خانه وثوق الدوله تهران تحت تملک یکی از تاثیر گذارترین شخصیت های موجود در تاریخ مشروطیت این مرز و بوم بوده که می توان با مروری کوتاه بر اسناد و نوشته های مختلف تاریخی از نقش مهم و سیاسی صاحب این خانه در جنبش مشروطیت اطلاعات مغتنمی را بدست آورد. طبق آنچه مورخان در خصوص شخصیت وثوق الدوله نشر داده اند، باید گفت او از جمله تحصیل کرده های زمان خود بوده که در ابتدا همچون پدر و جد خویش در دیوان محاسباتی استان آذربایجان مشغول به کار شد و سپس در منصب های دیگر همچون وزارت کشور، وزارت دارایی، وزارت خارجه و همچنین نخست وزیری ایران در دو مقع زمانی بین سال های 1296 تا 1300 هجری خورشیدی نیز نقش آفرینی کرد. در خصوص شخص وثوق الدوله تقریبا تمامی مورخان ایرانی بر این قضیه متفق القول هستند که وی از دو شخصیت کاملا متمایز از یکدیگر برخوردار بوده است، شخصیت اول وی از او یک خائن و وطن فروش در صفحه تارخ برجای گذاشته و شخصیت دومش نیز یک چهره کاملا مثبت و ادبی را برای مخاطبان به تصویر می کشد. از قلم نیفتد که وثوق الدوله اندیشمند، نویسنده و ادیب نیز بوده و از یک دیوان اشعار نیز برخوردار است. لازم به ذکر است میرزا حسن خان وثوق الدوله پس از گذران 90 بهار سرانجام در سال 1329 هجر خورشیدی دار فانی را وداع گفت و جنازه او در شهر قم و در کنار سایر اعضای خانواده اش به خاک سپرده شد.

پلان خانه وثوق الدوله تهران | حیرتی برای تاریخ دوستان

پیش از پرداختن به پلان خانه وثوق الدوله تهران، باید این را در خصوص آن یادآوری نمود که در همان سال های نخست از وسعتی حدودا 12 هزار مترمربع برخوردار بوده که بعدها با گذر زمان از این میزان کاسته شد و در آخر نیز با اجرای طرح عریض کردن کوچه های محله سرچشمه، بخش زیادی از این خانه قدمتی بطور تمام و کمال از بین رفت. البته آسیب دیدگی این بنا در طول تاریخ خیلی بیشتر از کاهش مساحت داخلی خود است که به عنوان یک مثال دیگر، می توان از نابود شدن حمام قوام در یک جایی از تاریخ صحبت کرد. حمام قوام مکانی جهت استحمام تهرانی ها و همچنین اهالی ساکن در این عمارت بود که درست در مجاورت این بنا قرار داشت و حتی از یک درب اختصاصی نیز جهت ورود به آن از همین مجموعه نیز بهره می برد که متاسفانه، در حال حاضر چیزی بیشتر از یک نام از چنین حمامی باقی نمانده است. در ضمن پیش از تبدیل شدن خانه وثوق الدوله به یک پارک شهری، در بخش فضای سبز این مکان یک پارکینگ جهت نگهداشتن کالسکه ها تعبیه شده که از آن نیز امروزه دیگر هیچ اثری نیست! علاوه بر این یکی از مهمترین جنبه های بصری که سبب جلب رضایت گردشگران و بازدیدکنندگان از سرای وثوق الدوله می شود، وجود المان های کاملا متقارن و منظم در پلان خانه وثوق الدوله تهران بوده که سراسر با آجر و چوب به چشم می خورند، نظیر دو بادگیر که بصورت قرینه در پشت بام این بنا قرار گرفته اند و سبب جذابیت دو چندانی نمای کلی آن شده اند. علاوه بر خاصیت تقارن، این بنا همچون سایر خانه ها و عمارت های قاجاری از دو بخش بیرونی و اندرونی نیز برخوردار است. قسمت بیرونی سرای وثوق الدوله در گذشته پر بود از اتاقک های کوچک که متاسفانه این اتاقک ها نیز در اثر گذر زمان بدست فراموشی سپرده شده و اکنون هیچ نشانه ای از آن ها آشکار نیست. بخش اندرونی این بنای تاریخی نیز از همان ابتدا مطابق با فاکتورها و المان های برجسته در معماری اصیل ایرانی طراحی و به وسیله لطفعلی شیرازی در سال 1211 هجری خورشیدی پیاده شد. از مهمترین بخش ها در حین بازدید از عمارت وثوق الدوله می توان به سفره خانه و همچنین تالار آینه اشاره داشت.

سفره خانه (تالار بتنی): سفره خانه یا همان تالار بتنی یکی از بخش های جذاب و فوق العاده دیدنی در آدرس خانه وثوق الدوله بوده که به سرای زمستان نشین این بنا نیز معروف است. سفره خانه این بنا درست در بخش جنوبی آن واقع شده و به دلیل حضور بیشتر نور آفتاب در آن و همچنین بالاتر بودن درجه حرارت این بخش از خانه در مقایسه با دیگر قسمت های آن، به زمستان نشین موسوم شده است. لازم به ذکر است که در بخش شمالی نیز یک تورفتگی به چشم می خورد که از آن به عنوان شاه نشین یاد می شود.

تالار آینه: این تالار نیز یکی دیگر از بخش های دیدنی در حین بازدید از عمارت وثوق الدوله بحساب می آید که در طبقه همکف آن واقع شده و وسعت آن از تمامی بخش ها و اتاق های دیگر این بنای تاریخی بزرگتر و از همگی آنان نیز مجزا هست. آنچه که مسلم است از تالار آینه در زمان حیات این بنا برای پذیرایی از میهمانان خاص و همچنین رجال عالی رتبه دولتی استفاده می شده و در بین آینه کاری های موجود در این تالار نیز تعدادی تصویر از زنان فرنگی حکاکی شده است. تالار بزرگ آینه سراسر از پنجره های اورسی با شیشه های رنگین برخوردار است و می توان با حضور در آن از نزدیک شاهد شکوه معماری قاجاریان بود.

کلام آخر

به عنوان حرف پایانی، بد نیست این را هم متذکر شویم که این جاذبه ارزشمند تاریخی برای مدتی از دسترسی و بازدید گردشگران ایرانی و غیر ایرانی خارج شد که البته اکنون با تبدیل شدن آن به یک پارک شهری مفرح می توان به آدرس خانه وثوق الدوله رفت و آزادانه از آن بازدید کرد. از قلم نیفتد که این بنا در طی سالیان گذشته بارها و بارها به دلیل فرسایش و سست شدن مصالح به کار رفته در ساختار دورنی و بیرونی خود مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته که در بین تمامی این مراحل، بازسازی صورت گرفته بین سال 45 تا 50 هجری خورشیدی با اختلاف بسیار زیاد، سنگین ترین عملیات بحساب آورده می شود که تحت نظر استاد حبیبیان صورت گرفته است.