دروازه ملل تخت جمشید

کاخ دروازه ملل، کاخ دروازه کشورها، کاخ انتظار، کاخ دالان انتظار یا کاخ خشایارشا از کاخ های تخت جمشید بوده که در کنار پلکان ورودی و در شمال غربی این ارگ پادشاهی جای گرفت. داده های امروزی درباره نام این کاخ از روی سنگ نبشته های بالای این کاخ گرفته شده است. کاخ دروازه ملل دارای سه درگاه غربی، شرقی و جنوبی هست. در درگاه غربی و شرقی به ترتیب تندیس گاوان غول آسا و جانداران افسانه ای با سر مردمان جای گرفته اند. در این کاخ تالار یا اتاق بزرگی بوده که در میانه آن چهار ستون جای دارد. از این چهار ستون سه ستون آن هنوز پابرجاست. بر روی دیواره و حتی تنه تندیس های کاخ دروازه ملل هم گروهی از بازدیدکنندگان نامدار و گمنام نام و نشان خود و تاریخ دیدارشان از تخت جمشید را کنده اند.

این ساختمان وابسته به خشایارشا هست. گمان می رود داریوش بزرگ آن را پی ریزی و خشایارشا به پایان برده باشد. از این رو، این کاخ را کاخ دروازه ملل نیز می گویند، زیرا نمایندگان همه نژادهای گوناگون وابسته کشور ایران زمین به درون آن آمده و سپس به سوی کاخ های دیگر رهسپار می شدند. میتوان گفت که این کاخ یک گونه اتاق انتظار بوده است. این گونه کاربری از کاخ مایه آن شده تا نام کاخ انتظار را نیز بر این سازه بنهند.

کاخ دروازه ملل دارای تالاری با دیوارهای خشتی ستبر، سه درگاه بزرگ و چهار ستون بلند است که بام آن را نگه می داشته اند. تالار 612٫5 متر مربع گستره دارد و بام ساختمان 18 متر بلندتر از تراز جلوخان پلکان ورودی بوده و میتوان گفت که تیغه کنگره هایش نزدیک 33 متر از تراز دشت (در کنار دیوار سکو) بالاتر بوده است. ستون های کاخ کمی بیشتر از 16٫5 متر بلندا داشته و دو تای آنها تا سال 1965 میلادی بر سر پا بوده و یکی دیگر را هم با خرده ریزها و شکسته های دو ستون دیگر برپا کرده اند. این ستون تازه برپا شده دست نخورده ترین ستون تخت جمشید کنونی است.

ستون های تالار کاخ از چند بخش درست شد، زیرستونی به سیمای زنگوله با شیارهای ایستاده که قاشقی خوانده می شود و بر فراز آن یک سنگ چرخ مانند که بدان شالی ستون می گویند، سپس قلمه ستون است که به گونه استوانه ای شیاردار و بلند بر فراز شالی نهاده شد. آنگاه گل ستون می آید که خود از چند بخش ساخته شده و به نقش برگ ها و غنچه های دوازده پر و گل نیلوفر آبی و برگ های طوماری و پیچکی درخت خرما آراسته است و بخش چهارم سرستون بوده که به گونه گاو زانو زده دو سر پشت به پشت داده است و با گل و برگ آرایش شد. بر فراز سرستون یعنی در میان سر و گردن گاوهای پشت به پشت داده، سر یک شاه تیر جای می گرفته است. این شاه تیرها هر یک خود تیرهای کوچک تری را بر دوش می کشیده و بام بر روی آنها نگه داشته میشد.