مسجد جامع اردستان

مسجد جامع اردستان بنایی تاریخی در شهر اردستان واقع در شمال استان اصفهان است. معمار بنا استاد محمود اصفهانی بوده و این مسجد از کهن ترین مساجد ایران هست. مسجد جامع اردستان نخستین مسجد دو طبقه تاریخ اسلام و دومین مسجد چهار ایوانی جهان اسلام است که در دوره سلجوقی ایجاد شد. این مسجد قبلا آتشکده یا معبد بوده و هلاکوی مغول در قرن 7 ه.ق به قتل و غارت ساکنان شهر پرداخت و آن را به صورت نیمه ویران درآورد. باید گفت که مسجد اولیه با فرم شبستانی دارای صحن مرکزی (میانسرا)، شبستان های ستوندار در 4 سمت حیاط، دیوار خشتی محصور کننده و سردر بوده است. تاریخچه ساخت مسجد جامع اردستان را میتوان به سه دوره تقسیم کرد:

• دوره نخست: قرن سوم ه‍.ق، مسجد از آتشکده ای گنبدی به مسجدی به صورت شبستانی در شیوه خراسانی تبدیل شد. البته، گنبد فعلی مربوط به شیوه رازی است.
• دوره دوم: در قرن سوم و چهارم ه‍.ق از صورت شبستان گنبدی به مسجدی کوشک مانند تبدیل شد.
• دوره سوم: در قرن ششم ه‍.ق و در عهد سلجوقیان مسجد تقریبا ویران گشته و به صورت چهار ایوانی در شیوه رازی بنا شده است.

بنا دارای دو تاریخ احداث هست؛ یکی 553 هجری قمری که در انتهای کتیبه بزرگ شبستان گنبدی آمده و دیگری 555 هجری قمری که در ایوان جنوبی شبستان ثبت شده است و به ظاهر چنین می نماید که شبستان و ایوان هم زمان ساخته شده اند حال آن که چنین نیست. واقعیت این است که حدود سال 553 هجری قمری، هنگامی که مسجد اولیه را به صورت مسجدی چهار ایوانه درآوردند و شبستان گنبدی را تبدیل به نمازخانه مسجد کردند، این شبستان را با کاشی هایی نظیر کاشی های بناهای جدید پوشاندند.

این مسجد ورودی های متعددی دارد. ورودی اصلی که دالان طویلی بوده، در گوشه جنوب غربی مسجد قرار داشته و از یک سو به محله فهره و از سوی دیگر به دشت محال راه دارد. نمای این ورودی از یک قوس، دو طاق نمای محرابی شکل، دو لچکی، دو نیم ستون آجری، دو قاب تزئینی و دو سکوی آجری تشکیل شد. در قسمت شمالی مسجد دو ورودی قرار گرفت؛ یکی به مدرسه علمیه متصل است و دیگری به فاصله اندکی گذر شمالی را به داخل مسجد مرتبط می کند. این ورودی های متعدد عامل ارتباط فضاهای اطراف با مسجدند. مسجد جامع اردستان از 4 ایوان یا صفه تشکیل شد: صفه صاحب الزمان، ایوان شمالی، ایوان شرقی و ایوان غربی. اگر علاقمندید که هر چه بیشتر درباره جاذبه های دیدنی اردستان نظیر مسجد جامع اردستان بدانید، می توانید سری به راهنمای سفر به اردستان زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.