منطقه حفاظت شده توران

منطقه حفاظت شده توران یا خارتوران شامل سه محدوده حفاظت شده بوده که افزون بر منطقه حفاظت شده، قسمت اعظم مساحت آن را پناهگاه حیات وحش در قسمت شرق و پارک ملی در میانه در بر دارد. پارک ملی 8٪، پناهگاه حیات وحش 17٪ و منطقه حفاظت شده 75٪ از کل مساحت منطقه را تشکیل می دهد. خارتوران را آفریقای ایران لقب داده اند. این منطقه با مساحت 1470640 هکتار بزرگترین ذخیره گاه زیست کره ایران است و پس از سرنگتی آفریقا واقع در کشور تانزانیا، دومین منطقه زیست کره جهان به شمار می آید.

این منطقه در سال 1351 به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد و در سال 1355 هم قسمتی از آن به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب گردید در همان سال، مجموعه توران از طرف یونسکو عنوان ذخیره گاه زیست کره را نیز دریافت کرد و سپس در سال 1381 قسمت های مرکزی این مجموعه به پارک ملی ارتقا یافت. در توران 41 گونه پستاندار، 167 گونه پرنده، 42 گونه خزنده و 2 گونه دوزیست شناسایی شده که شاخص ترین آنها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند.

خارتوران در کنار منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس آخرین پناهگاه گورخر است؛ حیوانی که در گذشته های دور تقریبا در دو سوم خاک ایران و چند کشور همسایه زندگی میکرد. در سال 1356، جمعیت گورخر در کل ایران حدود 6 هزار رأس و در خارتوران بیش از 2 هزار رأس سر شماری شد اما در سال 1389 اداره محیط زیست استان سمنان جمعیت آن را 149 راس اعلام کرد. خارتوران همچنین احتمالا بیشترین تعداد یوزپلنگ را هم بین مناطق مختلف ایران در خود جای داده است. به جز اینها، غزال ایرانی (آهو)، جبیر، پلنگ ایرانی، سیاه گوش، گوسفند وحشی، کل و بز، گربه شنی، گربه پالاس، کفتار راه راه، گرگ، شغال زرد، روباه قرمز و شاه روباه از پستانداران شاخص این ناحیه هستند.

از پرندگان پارک ملی توران هم میتوان به هوبره، کبک، تیهو، بلدرچین، چاخ لق، کبوتر چاهی، قمری، دم جنبانک ابلق، سبزه قبای هندی، باقرقره، سهره سبز، سهره صورتی، چکاوک کاکلی، سنگ چشم دم سرخ، انواع گنجشک، اردک بلوطی و حواصیل و انواع پرندگان شکاری مانند بحری، دلیجه، عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاه بوف، مرغ حق، دال، کرکس مصری، قرقی و انواع سارگپه اشاره کرد. این منطقه از بهترین زیستگاه های زاغ بور نیز به شمار می رود. از خزندگان شاخص هم به جز انواع سوسمار و آگاما میتوان به برمجه بیابانی، لاکپشت مهمیزدار، کفچه مار، افعی شاخ دار و انواع مارهای جعفری اشاره کرد.