تپه حسنلو

تپه حسنلو که در 7 کیلومتری شهر نقده قرار دارد، یکی از تپه های باستانی ایران است که قدمت آن به بیش از 7 هزار سال پیش از میلاد می رسد. معروف ترین اثر باستانی یافت شده در این محل، جام طلای حسنلو است که به عصر آهن تعلق دارد و در موزه ایران باستان نگهداری می شود. تپه های باستانی زیادی پیرامون تپه حسنلو را فرا گرفته اند و گویا هنگام آبادی حسنلو و تمدن عظیمش تمدن های دیگری نیز با این تپه در تماس بوده اند و هم دوره تمدن حسنلو بوجود آمده اند. میتوان گفت که در اطراف تپه حسنلو بطور تقریبی 14 تپه باستانی شناسایی شده که نشان از آبادانی، آب و هوای مناسب و رشد فرهنگی انسان های روزگار کهن در این ناحیه دارد.

حسنلو تپه بزرگ و مدوری به قطر تقریبی 285 تا 250 متر و ارتفاع 22 متر از سطح رودخانه گدار هست. این تپه بین دو دهکده امین لو و حسنلو از طرف مغرب و مشرق قرار گرفت. ساکنان اولیه تپه حسنلو احتمالا قوم منائی بوده اند که تمدن وسیع و درخشانی از خود به یادگار گذارده اند. از اشیای مکشوفه در این تپه چنین به نظر می رسد که آثار مفرغی آنها کاملا قابل مقایسه با آثار مفرغی لرستان یعنی قوم کاسی است و شاید خویشاوندی میان این دو قوم موجود باشد. از قوم منائی و محل سکونت آنها که سرزمین های جنوبی دریاچه رضائیه بوده ، یادی در تورات شده است.

تپه حسنلو ابتدا به وسیله یک هیئت تجاری ایرانی در سال 1313 خورشیدی کاوش شد و در سال 1315 به وسیله سر اورل اشتین دانشمند انگلیسی چندین گمانه در آن زده گشت و مقداری هم اشیاء بدست آمد. در سال 1326، یک کاوش تجارتی به وسیله آقای فرهادی انجام گرفت و آقای محمود راد بازرس فنی این حفاری بود. در سال 1328 هم از طرف اداره کل باستان شناسی آقای مهندس علی حاکمی به اتفاق آقای محمود راد مأمور کاوش علمی در این تپه باستانی شدند. مقدار زیادی از اشیای حسنلو که امروزه در موزه ایران باستان دیده می شود، به وسیله این هیئت علمی به موزه تهران آورده شد. ضمنا، گزارش این حفاری به وسیله هیئت مزبور در جلد اول گزارش های باستان شناسی در شهریور 1329 چاپ شده است.

در سال 1334 شمسی، یک هیئت مشترک ایرانی و آمریکایی به ریاست پروفسور رابرت دایسون در تپه حسنلو مشغول کاوش شدند. این حفاری در سالهای بعد هم ادامه یافت. بالاخره، روز پنجشنبه 23 فروردین سال 1337 هیئت مشترک ایران و آمریکا ضمن حفاری در این تپه موفق به کشف جام بزرگ طلای حسنلو گردید. بازرس فنی و نماینده ایرانی هیئت در آن هنگام علی اکبر اصغریان بود. از آن پس مرتبا این تپه به وسیله هیئت مشترک ایران و آمریکا حفاری شده و هنوز هم ادامه دارد. در تابستان سالهای 49–51 غلامرضا معصومی بازرس فنی این هیئت بود.

حفاری تپه حسنلو یک حفاری کاملاً علمی است. برای اینکه تپه را حفاری کنند، ابتدا سطح آن را به مربع های متعدد به ابعاد 5*5 متر مربع تقسیم کرده اند و سپس، در یک سوی جدول حاصله از اعداد و در سوی دیگر از حروف الفبای انگلیسی استفاده نموده اند. پس از اینکه 26 حرف الفبای انگلیسی برای 26 ترانشه در کنار هم نامگذاری شده ، برای بار دوم این حروف تکرار گشته است، مانند حروف AA و BB و CC و DD و EE هر کدام برای یک ردیف ترانشه مورد استفاده قرار گرفته اند. با این کار محل دقیق هر ترانشه و هر شی یافت شده از آن ترانشه به خوبی روشن می گردد.