بنای سه گنبد

سه گنبد نام برجی است در جنوب شرقی شهر ارومیه. این بنا آرامگاه بوده و در سال 580 قمری ساخته شد. این بنای تاریخی در خیابان جانبازان (استاد برزگر) قرار دارد. در مدخل بنا سه کتیبه به خط کوفی دیده شده که آنها را از سنگ تراشیده اند و در پایان کتیبه محرم سال 580 هجری خوانده می شود. از این رو، شاید بتوان مقبره یا برج آجری سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجری دانست. بنای تاریخی سه گنبد عبارتست از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شد. ایوان ورودی آجرکاری شده هم در شمال شرقی بنا واقع گشته است. این اثر در تاریخ 15 آذر 1314 با شماره 242 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. برخی در وجه تسمیه این بنا قدیمی می گویند که این بنا به خاطر وجود سه گنبد در سه طبقه آن بدین نام مشهور است و گروهی از مورخان نیز عقیده دارند که دو بنای دیگر که در مجاورت روستایی به نام چهریق وجود داشته ، علت نامگذاری این مجموعه به سه گنبد هست.

ساختمان فعلی دو طبقه بوده و در چهار سمت آن دریچه هایی وجود دارند. طبقه اول به نام سردابه دارای پوششی قوس دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می شود. در کوچک طبقه اول 1/70 متر ارتفاع دارد. طبقه دوم که اتاق مقبره خوانده می شود، دارای دری به ارتفاع 2/50 متر است. به عبارت دیگر، بنای استوانه ای شکل مدور دارای دخمه ای بوده که قسمت فوقانی آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کرده اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط و در بدنه استوانه ای برج تعبیه شده است. درگاه ورودی آن در میان طاق های سطحی واقع شده و از لحاظ معماری زینت خاصی را به آن بخشیده است. مصالح قسمت تحتانی هم از سنگ و قسمت فوقانی آن از آجر هست.

سه گنبد در زمینی ساخته شده که اطرافش را قبور زیادی اشغال کرده اند و احتمالا زمین مزبور صحن آن بوده که عده ای را پس از مرگ ب ه لحاظ قدسیت محل در آنجا دفن کرده اند. در این صورت، قبوری که در صحن وجود دارند، مربوط به طبقه ممتاز روحانی ها، سرداران، تجار و اشراف هستند.