معرفی شماری از معروف ترین جاهای دیدنی ارومیه

1.دریاچه مارمیشو

دریاچه مارمیشو در 45 کیلومتری غرب شهر ارومیه در استان آذربایجان غربی ایران قرار دارد. مارمیشو در 37 درجه عرض شمالی و 44 درجه طول شرقی واقع شده و در نزدیکی مرز ایران و ترکیه دیده می شود. مساحت این دریاچه 5 هکتار بوده و درختان صنوبر، بلوط و گردو از جمله پوشش گیاهی اطراف دریاچه هستند. برای رفتن به مارمیشو باید از روستاهای پسان، بانی و هلانی در 45 کیلومتری شهر ارومیه رد شد. مارمیشو با دارا بودن انواع آبزیان چون قزل آلا محل مناسبی برای ماهیگیری است.

البته، در سال جاری به دلیل ماهیگیری بیش از اندازه در این مکان، ماهیگیری ممنوع اعلام شده و حضور در مارمیشو تا ساعت 6 بعدازظهر ممکن است و بعد از ساعت 6، جاده ورودی توسط هنگ مرزی بسته می شود. مارمیشو بر اثر زمین لرزه و سد کوه در مسیر آبهای مرزی ایران و ترکیه بوجود آمد. در سالهای اخیر هم به دلیل جاری شدن سیل و پر شدن دریاچه با شن و ماسه سیلاب عمق و مساحت این دریاچه به شدت کم شده است. نام دریاچه از مارشیمون بنیامین، رهبر مسیحیان آشوری ارومیه گرفته شد.

2.دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه یک دریاچه شور در شمال غربی ایران و بزرگترین دریاچه داخلی کشور است. این دریاچه میان دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار گرفت. سطح آب دریاچه در دهه های اخیر به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده و تا سال 1401، 95 درصد دریاچه خشک شده است. مساحت این دریاچه در سال 1377 در حدود شش هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار می گرفت. بخش بزرگی از آب این دریاچه از رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تامین میشده و مهمترین جزایر آن هم عبارتند از جزیره کبودان (قویون داغی)، اشک داغی، آرزو و اسپیر.

پارک ملی دریاچه ارومیه مسکن 62 گونه باکتری و آرکئوباکتر، 42 گونه قارچ های میکروسکوپی، 20 گونه جلبک، 311 گونه گیاه، 5 گونه نرم تنان دو کفه ای (رودخانه های جزایر)، 226 گونه از پرندگان، 27 گونه خزنده و دوزیست و 24 گونه از پستانداران هست. همچنین، دست کم 47 گونه فسیل یافته شده است. این زیست بوم به صورت بین المللی توسط یونسکو به عنوان منطقه تحت حفاظت به ثبت رسیده و سازمان محیط زیست ایران اکثر نقاط این دریاچه را به عنوان پارک ملی شناسایی نموده است. این دریاچه با داشتن بیش از یکصد جزیره کوچک صخره ای محل توقف پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، کفچه نوک، اکراس، لک لک، اردک پیسه، نوک خنجری٬ چوب پا و مرغ نوروزی هست.

به خاطر شوری بیش از حد دریاچه هیچ نوع ماهی در این دریاچه زندگی نمی کند. با این حال، دریاچه ارومیه یکی از زیستگاه های مهم سخت پوست آرتمیا شناخته می شود. این سخت پوست یکی از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو به شمار می آید. دریاچه ارومیه در سال 1352 در فهرست پارکهای ملی ایران به ثبت رسید. این دریاچه از اواسط دهه 80 شروع به خشک شدن کرد و امروزه در خطر خشک شدن کامل قرار دارد. بررسی تصاویر ماهواره ای نشان می دهد که در سال 2015 دریاچه 88 درصد مساحت خود را از دست داد.

تحقیق جدیدی هم توسط چند تن از محققان در آمریکای شمالی نشان می دهد که خشکسالی تنها باعث کاهش 5 درصدی بارش در حوزه آبریز دریاچه شده و عوامل انسانی شامل پروژه های توسعه اقتصادی آبی به همراه ساخت بزرگراه 15 کیلومتری بر روی دریاچه با دریچه کوچک 1/2 کیلومتری وضعیت دریاچه را به بحران کشانید. تا سال 2012 هم بیش از دویست سد بر روی رودخانه های حوزه آبریز این دریاچه در مرحله آماده بهره برداری یا پایان مراحل طراحی بودند.

3.بنای سه گنبد

سه گنبد نام برجی است در جنوب شرقی شهر ارومیه. این بنا آرامگاه بوده و در سال 580 قمری ساخته شد. این بنای تاریخی در خیابان جانبازان (استاد برزگر) قرار دارد. در مدخل بنا سه کتیبه به خط کوفی دیده شده که آنها را از سنگ تراشیده اند و در پایان کتیبه محرم سال 580 هجری خوانده می شود. از این رو، شاید بتوان مقبره یا برج آجری سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجری دانست. بنای تاریخی سه گنبد عبارتست از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شد. ایوان ورودی آجرکاری شده هم در شمال شرقی بنا واقع گشته است. برخی در وجه تسمیه این بنا قدیمی می گویند که این بنا به خاطر وجود سه گنبد در سه طبقه آن بدین نام مشهور است و گروهی از مورخان نیز عقیده دارند که دو بنای دیگر که در مجاورت روستایی به نام چهریق وجود داشته ، علت نامگذاری این مجموعه به سه گنبد هست.

ساختمان فعلی دو طبقه بوده و در چهار سمت آن دریچه هایی وجود دارند. طبقه اول به نام سردابه دارای پوششی قوس دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می شود. در کوچک طبقه اول 1/70 متر ارتفاع دارد. طبقه دوم که اتاق مقبره خوانده می شود، دارای دری به ارتفاع 2/50 متر است. به عبارت دیگر، بنای استوانه ای شکل مدور دارای دخمه ای بوده که قسمت فوقانی آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کرده اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط و در بدنه استوانه ای برج تعبیه شده است. درگاه ورودی آن در میان طاق های سطحی واقع شده و از لحاظ معماری زینت خاصی را به آن بخشیده است. مصالح قسمت تحتانی هم از سنگ و قسمت فوقانی آن از آجر هست.

سه گنبد در زمینی ساخته شده که اطرافش را قبور زیادی اشغال کرده اند و احتمالا زمین مزبور صحن آن بوده که عده ای را پس از مرگ ب ه لحاظ قدسیت محل در آنجا دفن کرده اند. در این صورت، قبوری که در صحن وجود دارند، مربوط به طبقه ممتاز روحانی ها، سرداران، تجار و اشراف هستند.

4.مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع ارومیه یک اثر تاریخی بی مثال بوده که در مجاورت بازار ارومیه قرار دارد و متعلق به سده هفتم هجری قمری (مربوط به ایلخانان) است. بنابر روایاتی، در محل مسجد قبلا معبدی از دوره ساسانی وجود داشت که تخریب شده و در حال حاضر، مسجد جامع ارومیه جای آن را گرفته است. این مسجد شامل مجموعه فضاهای مختلفی هست.

شبستان گنبددار قدیمی یا گنبدخانه پلانی مربع شکل با اضلاع 6 در 10 متر داشته و گنبدی آجری به ارتفاع داخلی 16.5 متر بر آن جای گرفته است. در ضلع غربی گنبد خانه شبستان چهل ستون مسجد دیده شده که پس از شبستان قدیمی ترین بخش مسجد جامع ارومیه به شمار می رود. پلان چهل ستون مستطیلی با ابعاد 13 در 46 متر بوده و 18 ستون سنگی در دو ردیف نه تایی پلان آن را به سه ناو تقسیم کرد. 30 گنبد پوششی آجری هم بر روی آنها قرار گرفته اند. در اوایل دوره زندیه هم حجره های اطراف صحن توسط رضا قلی خان، حاکم ارومیه احداث شده اند.

5.ساختمان شهرداری ارومیه

شهرداری ارومیه مربوط به دوره پهلوی اول بوده و در میدان انقلاب (میدان ایالت) واقع شد. این اثر در تاریخ 22 تیر 1379 با شماره 2762 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این ساختمان در حال حاضر به عنوان محل حضور شهردار و شهرداری ارومیه پس از دو دوره بازسازی در حال استفاده هست. این اثر تاریخی نخستین بنای بلدیه یا همان شهرداری ارومیه بوده و تا قبل از ایجاد آن، ساختمانی با این نام در شهر ارومیه دیده نمیشد. ساختمان شهرداری ارومیه در سال 1307 توسط ملا اوستا و به فرمان رضا خان بنا گشت.

طراحی ساختمان را معماران آلمانی انجام دادند. آنها قصد داشتند که ساختمان را با الهام از عقابی با بالهای گشوده بسازند که در آن زمان نماد آلمان بود. ارتفاع پنجره ها از کف زمین 85 سانتیمتر بوده که سبب می شود تا هر فرد هنگام نشستن روی صندلی به راحتی بتواند بیرون را تماشا کند. پخ بودن جرز پنجره ها از داخل به خارج هم یکی از مواردی است که در طراحی این بنا به آن توجه شد. از این طریق ساکنان عمارت در برابر سرمای شدید محافظت می شوند و نور خورشید هم به راحتی به داخل نفوذ می کند. در قسمت بالای ساختمان کتیبه ای دیده شده که نشان شهرداری روی آن قرار گرفته است. ساختمان شهرداری از طبقه همکف، اول و زیرزمین شکل گرفته و سرسرا و فضاهای اداری در طبقه همکف، سالن اجتماعات و فضاهای اداری در طبقه اول و موتورخانه در زیرزمین جای دارند.

6.بازار ارومیه

بازار ارومیه مربوط به دوره صفوی است و در بافت قدیمی این شهر و مابین خیابان امام و بعثت واقع شد. این اثر در تاریخ 22 خرداد 1362 با شماره 1639 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بازار ارومیه معماری ساده ای داشته و طاق ها، چشمه ها و گنبدهای مختلفی را در خود جای داده است. این بازار دارای تیمچه ها، حمام ها، سراها و مسجدهای مربوط به دوران زندیان و قاجاریان هست. بازار ارومیه را می توانیم قلب تپنده شهر معرفی کنیم، چرا که در تمام ساعات روز مردم در این بازار در تکاپو بوده و حیات را در رگ های این بازار جریان می دهند. این بازار تاریخی محل کسب درآمد مسگران، چاقو سازان، بذر فروشان، فرش فروشان، کفاشان، بلور فروشان، عطاران و زرگران هست. مساحت بازار ارومیه به 60 هزار متر مربع می رسد و کتیبه ای باستانی و چشمگیر نیز در این بازار وجود داشته که به شهرتش می افزاید.

7.کلیسای ننه مریم

کلیسای ننه مریم یا حضرت مریم یا مارت مریم یا شرق آشور یکی از قدیمی ترین و بزرگترین کلیساهای ایران و جهان بوده و در خیابان خیام جنوبی شهر ارومیه قرار دارد. این کلیسا در سده های گذشته محل دفن اموات بوده است. طبق روایت نویسندگان آشوری و مسیحی و مسلمان، این بنا قبلا آتشکده بود. هنگام تولد مسیح، موبدان زرتشتی ساکن این معبد ستاره ای درخشان را در حال حرکت به سوی شرق می بینند، آن را نشانه ای از تولد منجی وعده داده شده می یابند و به طرف اورشلیم روانه می شوند. این موبدها پس از بازگشت به ارومیه، آتشکده را مبدل به کلیسا کردند و دین مسیح را در آنجا بشارت دادند. این کلیسا را نخستین بار شاهزاده ای چینی در سال 642 مرمت کرد و در سال 1342 و 1343 نیز مورد مرمت قرار گرفت.

طی روایتی نیز عنوان می شود که این بنا دائما بین جنگهای مختلف از پیروان یک دین با دین دیگر به دست پیروان دین غالب در جنگ می سوخته یا تخریب و نهایتا با تغییر نوع کاربری دلخواه مرمت میشده یا تغییر کاربری می داده که همیشه به لحاظ نوع بنا استفاده دینی از آن به عمل آمده است. مساحت بنا و شکل دقیق بنا در طول سالیان دراز و جنگهای مختلف یا حوادث طبیعی دائما کوچک و کوچکتر شده و بین مسلمانان و مسیحیان و زردشتیان در توالی استفاده قرار گرفته است. قدمت این بنا بیش از 2000 سال هست.

ساختمان کنونی کلیسای ننه مریم به ویژه گنبدها، طاق ها و پایه های آن براساس نظر کارشناسان باستان شناسی متعلق به دوره ساسانی بوده و معماری داخلی آن آمیزه ای از معماری ساسانی و پارتی است. کلیسای ننه مریم نه نیمکت دارد و نه جایگاهی برای اعتراف یا وعظ کشیش با در ورودی کم ارتفاعی رو به صحن. در چپ و راست دالان ورودی کلیسای ننه مریم دو دهلیز با سنگ قبرهای نوشته شده قرار دارد که محل دفن روحانیان مسیحی بود و سنگ قبر کنونی در دهلیزها متعلق به سه تن از رهبران کلیسای شرق آشور و یکی از مبلغان کلیسای ارتدوکس روسیه است. در سمت راست محراب هم دالان تنگ و کوتاهی دیده شد. در دیوار راست این اتاق اجاق دیواری تعبیه شده و از آن برای پخت نان مقدس استفاده می کردند.

در کنار این تنور حوضچه ای سنگی در داخل دیوار برای غسل تعمید کودکان ایجاد شده است. پشت بام کلیسا در حال حاضر با شیروانی پوشیده شده که این خود تناسبی با معماری اصلی ندارد. این کلیسا فاقد تزئینات ویژه و نقاشی و گچ بری است، زیرا به علت اعتقادات خاص آشوریان که در تمام کلیساهای آنها اعمال می شود، از هر نوع آرایش و تزئین در کلیساها خودداری می کنند.

8.آبشار شملکان

این آبشار در جوار روستای شملکان در نزدیکی ارومیه واقع شده است. در بسیاری از کتب و نشریات، نام این آبشار را به اشتباه شلمکان عنوان کرده اند که صحیح نیست. دسترسی به این روستا و آبشار عمدتا از طریق روستای بند است، ولی از دامنه های روستای سیر هم میتوان به آنجا رسید. در این مسیر میتوان از قلعه ای تخریب شده که فقط چند ستون از آن باقیمانده است هم دیدن کرد. دامنه های این آبشار از سرسبزی خوبی برخوردار بوده و در فصل مناسب میتوان از نوعی سبزی کوهی بنام شنگ (یلمیح) هم استفاده کرد.

9.مدرسه هدایت

مدرسه هدایت مربوط به اواخر دوره قاجار بوده و در بافت قدیمی شهر، خیابان امام، کوچه امیرنظمی واقع شد. این اثر در تاریخ 15 دی 1375 با شماره 1831 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مدرسه هدایت در زمان های گذشته به عنوان خانه ای مجلل برای یکی از بزرگان ایل قاجار کاربری داشت. اما در سال 1347 هجری شمسی و به همت مالک جدیدش تغییر کاربری داد و به عنوان یک مدرسه خود را در سطح شهر مطرح کرد.

متأسفانه، به دلیل تخریب کتیبه ای تاریخی که در دیواره مدرسه بکار رفته، تاریخ دقیق ساخت بنا معین نیست. بخش بخش این اثر چشم نواز و با ارزش بوده، اما ضلع جنوبی حیاطش به دلیل معماری بی بدیل از ارزش بیشتری برخوردار است. وجود دیوارکشی ها آجری در دور تا دور حیاط که شکل چهار گوش دارد، به این قسمت جلای قابل توجهی داده است. این مورد را در کنار طاق نماهای آجری لعاب دار فیروزه ای تصور کرده تا اوج زیبایی تزئینات را درک کنید. درهای مشک و چوبی با شیشه های رنگی هم جذابیتش را دو برابر می کنند.

10.بازار دوشابچی خانا (بازار شیره فروشان ارومیه)

بازار دوشابچی خانا که همگان آن را با نام بازار شیره فروشان ارومیه می شناسند، در میدان ولایت جای دارد. این بازار 81 متر طول و 5.5 متر عرض داشته و متعلق به دوره صفویه هست. حدود 70 مغازه در دو سوی بازار دیده شده و از قدیم محل تهیه، فرآوری و فروش لوازم مربوطه دوشاب در ارومیه بوده است. بازار دوشابچی خانا با شماره 31369 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

11.کلیسای مارسرگیز

کلیسای مارسرگیز مربوط به دوره ساسانیان است. این اثر در تاریخ 19 آبان 1354 با شماره 1122 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. کلیسای مارسرگیز در 3 کیلومتری جنوب غربی ارومیه، در دامنه کوه «کوه سیر» و در روستایی به اسم کلیسا واقع گردیده که در این روستا کردهای کرمانج و برادران مسیحی زندگی می کنند. این کلیسا از نظر مذهبی بسیار مهم بوده و ارامنه آن را به عنوان زیارتگاه می شناسند. تمام دیوارها و سقف این اثر با سنگهای نامنظم ساخته شده تا شکل زیبایی بدان ببخشند.

گفته می شود این کلیسا از زمان خسرو پرویز به جا مانده و متعلق به همسر مسیحی او یعنی شیرین بوده است. به عقیده تاریخ شناسان و معماران، این بنا از استحکام قابل توجهی برخوردار بوده و همین استحکام سبب شد تا در طول تمام این سالها محکم و استوار باقی بماند. در این کلیسا ارتفاع کوتاهی داشته و باید برای ورود سر را خم کنید. پوشش سالن ها به صورت طاق و گهواره ای بوده و یک اتاق و دخمه هم پشت ساختمان کلیسا قرار گرفته که از آن به عنوان چله خانه یاد می شود.

12.مدرسه 22 بهمن

مدرسه تاریخی 22 بهمن مربوط به اوایل دوره پهلوی بوده و در تقاطع خیابان امام و خیام شمالی واقع شد. این اثر در تاریخ 7 اسفند 1385 با شماره 17727 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مدرسه تاریخی با استفاده از خشت و آجر بنا گشته و حدود پنج هزار و 100 متر مربع زیربنا دارد.

13.موزه ارومیه

موزه ارومیه از دو بخش باستان شناسی و مردم شناسی تشکیل شده و در آن آثاری از دوران های مختلف تاریخ این سرزمین به خصوص اشیای بسیار قدیمی مربوط به دوران های ماقبل تاریخ نگهداری می شوند. همچنین، در این موزه لباس های محلی زری دوزی، مخمل های قلاب دوزی، کتاب های خطی و کارهای ظریف مینیاتوری هم به نمایش گذاشته شده اند. این موزه در سال 1346 ایجاد گشته و یکی از بی مثال ترین موزه های ایران هست. یکی از مهمترین آثارش سنگ نوشته کله شین بوده که در گذشته در مرز بین ایران و عراق و در وسط گردنه کوهی که اشنویه را از شهر رواندوز عراق جدا می ساخت، نصب شده بود. این کتیبه سنگی در هر چهار طرف دارای نوشته بوده و به دو زبان اورارتویی و آشوری هم مطالبی روی آن کنده کاری شده اند.

14.یخچال دوقوز پله (خانه آبگینه ارومیه)

یخچال دوقوز پله که همگان آن را با اسامی نظیر یخچال نه پله، یخچال دوغوز پله و یخچال دوققوز پله می شناسند، در خیابان عسگرخان ارومیه جای گرفته است. از این یخچال که قدمتش به عصر صفویه می رسد، برای نگهداری و تامین یخ مورد نیاز در تابستان بهره می بردند. همچنین، مردم برای انجام بعضی از مراسم ها هم به دور حوضچه ای که در نزدیکی یخچال دیده شده، جمع می شدند. این بنا در تاریخ 23 بهمن 1380 با شماره 4788 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، در عصر حاضر کاربری سابق را ندارد و از آن به عنوان نمایشگاه استفاده می کنند. در خانه آبگینه ارومیه میتوان با روشهای شیشه گری، نقاشی روی شیشه، معرق شیشه و سفالگری آشنا شد.

15.پارک جنگلی شیخ تپه

پارک جنگلی شیخ تپه در جنوب شرقی ارومیه جای گرفته و وسعتش حدودا 44 هکتار هست. این پارک جنگلی بر ارتفاعات مشرف به شهر و در جوار تپه باستانی شیخ تپه دیده می شود. درختهای کهنسال پارک هم سبب شده اند تا خانواده ها برای بهره مندی از آب و هوای مطبوع و طبیعت چشم نواز به اینجا بیایند. این پارک در روزهای تعطیل و تعطیلات آخر هفته مملو از افرادی بوده که برای تفرج و استراحت به شیخ تپه می آیند. پیاده روی و ورزش به همراه بازدید از نمایشگاه های بین المللی برگزار شده در مجاورت این پارک و دیدن منظره شهر از ارتفاعات مجاور از دلایل اصلی برای بازدید از این جاذبه هست. این پارک جنگلی می تواند با داشتن امکانات متعدد گزینه ای عالی برای تفریح به همراه خانواده و دوستان باشد.