عمارت آینه خانه مفخم

آینه خانه مفخم یا دارالحکومه سردار مفخم از بناهای دوره قاجار در شمال شهر بجنورد بوده که به شماره 1167 ثبت شده است. این بنای معروف با بناهای دیگری از جمله عمارت کلاه فرنگی و حوضخانه در باغ بزرگی قرار داشته که آنها مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل داده اند. این بنا در دهه 1250 خورشیدی و هم زمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی درباره مسائل سیاسی و اجتماعی سران ایل مناطق تحت حکومت مورد استفاده قرار می گرفت.

طراحی نقشه این بنا به دست میرزا مهدی خانشقاقی معروف به ممتحن الدوله از نخستین معماران ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ التحصیل شده بود، انجام شده است. ساختمان آینه خانه در 2 طبقه به ابعاد تقریبی 11 در 18 متر و به ارتفاع حدود 10 متر ساخته شده که در مجموع 9 اتاق دارد. یکی از اتاق های فوقانی تالاری به ابعاد 3 در 8 متر است که تمام دیوارها و سقف آن آینه کاری شده و به خاطر وجود همین تالار این بنا را آینه خانه نامیده اند. این بنا سه در ورودی دارد، ورودی بزرگتر در ضلع شمالی و دو ورودی کوچکتر در ضلع شرقی و غربی جای گرفت. هر سه ورودی به یک راهروی شرقی و غربی متصل می شود که در یک طرف آن 4 اتاق و در طرف دیگر آن چند حجره و نیز دو رشته پلکان در منتهی الیه شرقی و غربی وجود دارد که به طبقه فوقانی راه پیدا می کند.

ورودی اصلی بنا در وسط ضلع شمالی حدود 220سانتیمتر عرض دارد و سقف آن با قوس کلیل پوشیده شده است. در دو سوی این ورودی 4 نیم ستون به قطر حدود 105 سانتیمتر و ارتفاع بیش از 10 متر وجود دارد که تمام بدنه آنها با کاشی های فیروزه ای، لاجوردی و نیز کاشی های سیاه، سفید و زرد پوشیده شده است. دو نیم ستون وسطی که درست در طرفین ورودی قرار گرفته بلندتر و بر بدنه هر یک 12 بار نام پیامبر اسلام محمد بن عبدالله به خط کوفی بنایی با طرح های هندسی آراسته شد.

در حد و فاصل نیم ستون های ورودی 2 طاق نمای نسبتاً عمیق وجود دارد که با کاشی های هفت رنگ نماسازی شده است. روی این طاق نماها نقوش اسلیمی و یک ترنج هندسی نقش شده که در وسط آن نقش شیری وجود دارد که گاوی را از پای درآورده است. در تمام نقوش مذکور که بر کاشی های هفت رنگ نقش شده و نیز نقوش بخش های دیگر غلبه با رنگ زرد است. در دو سوی ورودی این بنا در همین ضلع نقش 2 سرباز مسلح قاجار دیده می شود که به طور نمادین همچون 2 نگهبان همیشه بیدار با چشمانی گشاده پیوسته ورودی و خروجی این ساختمان را کنترل می کنند.

تالار آینه که محور اصلی این ساختمان است، در طبقه دوم قرار گرفته و از طریق 2 رشته پلکان انتهای شرقی و غربی و راهروی طبقه اول قابل دسترسی است. این اتاق 3 در از جنس چوب صندل دارد که با استخوان ترصیع شده اند. در ازاره تالار سنگ مرمر مرغوب بکار رفته و بلافاصله از بالای سقف آن آینه کاری شروع شده و تمام بدنه و سقف تالار را در بر گرفت. در این آینه کاری ها 17 طرح مختلف شامل طرح های زیبای هندسی و گیاهی، طرح چهلچراغ ها که در وسط اتاق آویخته بوده اند و نیز نمای بیرونی آینه خانه به طرز استادانه ای اجرا شده است.