کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران

کتابخانه اختصاصی نیاوران یا کتابخانه اختصاصی فرح پهلوی همجوار با کاخ نیاوران با مساحت تقریبی 770 متر مربع در سال 1355 در دو طبقه و یک زیرزمین احداث شد. این ساختمان که طراحی داخلی آن توسط عبدالعزیز فرمانفرمائیان به انجام رسیده، دارای ویژگی های متمایزی در نوع معماری و ساختار سازه هست. ساختار این سازه براساس الگوی رایج معماری مدرن در دهه پنجاه خورشیدی به همراه ترکیب هوشمندانه ای از شیشه و حجم های سنگی شکل گرفت. وجود پیانو و لوازم صوتی هم در این مجموعه حکایت از استفاده فضا به عنوان اتاق موسیقی دارد. آثار هنری نظیر مبلمان ها، مجسمه ها، تابلوهای نقاشی که در چیدمان اندرونی استفاده شده اند، موجب شده که فضا بیشتر حالت موزه ای به خود بگیرد.

آثار حجمی و تابلوهای نقاشی از هنرمندان ایرانی و غیرایرانی شامل پرویز تناولی، مسعود عربشاهی، بهمن محصص، منوچهر یکتایی، محمد مدبر، سزار بالداجینی، دیه گو جاکومتی، آرنالدو پومودورو و پیر آرماندو فرناندز فضای داخلی را تزئین نمود. در طراحی داخل ساختمان هم ترکیب برنز و شیشه در سطح زیادی بکار رفت. همچنین، ترکیب حجمی بزرگی شامل بیش از 3000 استوانه شفاف روشنایی سقفی کتابخانه را تامین می کند. در کتابخانه اختصاصی فرح پهلوی بیش از 23000 جلد کتاب با 16000 عنوان نگهداری می شود. این کتاب ها مشتمل بر آثار فارسی، تالیف های فرهنگی، ادبی، اجتماعی، گزارش ها و آمار و آثار خارجی شامل دائرة المعارف ها، دوره های تخصصی هنر، باستان شناسی و منابع تمدن و هنر ملل است.

در این بین، سه گروه کتاب های مربوط به تاریخ ایران، ادبیات فرانسه و هنر نقاشی از تعداد بیشتری برخوردار است. چاپ های اول تعداد زیادی از سفرنامه های مشهور و شناخته شده خارجیان به ایران و آسیا در این کتابخانه محفوظ است. مجموعه تقریبا کامل انتشارات دانشگاه تهران و بنیاد فرهنگ ایران با صحافی به رنگ آبی سلطنتی، آثار معتبر از نگارگران معروف دنیا به ویژه نقاشان قرن بیستم با چاپ، کاغذ و صحافی اعلا در بین مجموعه دیده می شود. وجود مجموعه های بی نقصی از آثار برخی از نویسندگان اهل فرانسه در قرن 18 و 19 میلادی که در زمان زندگی خود آنها به چاپ رسیده، بر ارزش های مجموعه افزوده است.

یکی از خصوصیات منحصر بفرد این مکان که این فضا را از سایر کتابخانه های دیگر جدا ساخته و آن را تبدیل به محیط موزه ای نموده ، وجود کتاب های اهدایی است که از سران کشورها و نویسندگان نامدار به این کتابخانه بخشیده اند. از جمله این اشخاص میتوان به پروین اعتصامی، علی نقی وزیری، منوچهر آتشی، جان اف کندی، والت دیزنی، جواهر لعل نهرو، رولف بنی، گریشمن و امضای تعدادی از افراد سرشناس دیگر اشاره کرد. از جمله دیگر آثار موجود در این کتابخانه میتوان به مجموعه های خطی اشاره کرد. از جمله نویسندگان این نسخ هم میتوان به میرعلی هروی، احمد نیریزی، وصال شیرازی، زین العابدین حسنی، محمد اصفهانی و محمد تقی مشهدی اشاره داشت.