کاروانسرای مرنجاب

کاروانسرای مرنجاب در قلب کویر و در 50 کیلومتری شمال شرق آران و بیدگل واقع شد. نامگذاری این کاروانسرا به دلیل موقعیت جغرافیایی آن در کویر مرنجاب است. این کاروانسرا حدود 350 سال قدمت داشته و در سال 632 هجری خورشیدی بنا شد. معماری این بنا به دوران صفویه باز می گردد و به دستور شاه عباس ساخته شد. در آن زمان، آقا خضر نهاوندی که حاکم کاشان بود، این کاروانسرا را بنا کرد. شاه عباس با وجود ایجاد کاروانسرا و قلعه های متعدد در سراسر کشور، در این منطقه تاسیسات دفاعی تعبیه نکرده بود، چون تا آن زمان دشمنان به خاطر دریاچه نمک و گستره کویر، از این سو به پایتخت هجوم نبرده بودند.

حمله ازبک ها و افغان ها از طریق دریاچه نمک به کاشان که تا اصفهان پیش رفتند، شاه عباس را به صرافت انداخت تا در سال 1012 قمری سریعا یک پایگاه نظامی را در این منطقه ایجاد کند و جلوی تهدید را بگیرد. بالای کاروانسرا به شکل سنگرهای دیدبانی است و همیشه 500 پاسدار مسلح در آن حضور داشتند و امنیت عبور کالا از چین به اروپا و بالعکس را در این منطقه تامین می کردند. پایه های ساختمان از سنگ و ملاط ساخته و به شکل قلعه ای مربع شکل بوده که شش برج در دیواره هایش ایجاد شده است. داخل کاروانسرا حیاط بزرگی بوده که دورتادورش 29 اتاق بنا شده اند. پشت سرسرایش هم یک اصطبل بزرگ وجود دارد.

کاروانسرای مرنجاب تا سال 1378 که توسط میراث فرهنگی خریداری و مرمت شد، به شخصی به نام عباس شیبانی تعلق داشت که از آن برای آغل گوسفندان استفاده می نمود. در سال 1378 مرمت آن آغاز شد و تا سال 1382 طول کشید. پس از آن، زیر نظر صندوق حفظ و احیای اماکن تاریخی هست. براساس مقاله کویر مرنجاب کجاست باید بدانید که کاروانسرای مرنجاب از سال 1398 توسط شرکت تعاونی دهیاری های آران و بیدگل تحت نام تجاری قلعه مرنجاب به صورت هتل سنتی بازسازی، تکمیل و تجهیز شد.

در 26 شهریور 1402 و در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض هم کاروانسرای مرنجاب به همراه 53 کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. شایان ذکر است که کاروانسرای مرنجاب از جمله مقاصد رفاهی و استراحتی برای مردمی بود که قصد سفر به اصفهان و خراسان را داشتند. در نزدیکی کاروانسرای مرنجاب هم قناتی وجود دارد که منبع تامین کننده آب شیرین برکه ای است که در داخل کویر قرار گرفته و یکی از موارد اعجاب انگیز کویر مرنجاب بحساب می آید، چرا که متقابلا بایستی هر چه چاه و قنات در این منطقه رویت می شود، دارای آب شور باشند.