کلیسای سرکیس مقدس

کلیسای سرکیس مقدس یا کلیسای سارکیس مقدس نام یک کلیسای ارمنی واقع در خیابان کریمخان زند، ابتدای خیابان نجات اللهی (ویلای سابق) است. کلیسای سرکیس مقدس با هزینه شخصی فردی خیر از ارمنی های ایران به نام مارکار سرکیسیان و طرح مهندس اوژن آفتاندلیانس در سال 1349 (1970 میلادی) بنا شد. هزینه ساخت کلیسا سه و نیم میلیون تومان برآورد گشت. کلیسای سرکیس مقدس روز 9 اردیبهشت 1352 با حضور بیش از 5 هزار نفر از ارامنه تهران بوسیله عالیجناب خورن اول، پیشوای ارامنه جهان تقدیس شد. پس از افتتاح این کلیسا، مقر خلیفه گری ارامنه تهران از کلیسای مریم مقدس به این محل جدید انتقال یافت.

پس از انجام مراسم مذهبی و نامگذاری کلیسای جدید که به نام یکی از قدیسان کلیسای ارمنی، یعنی سرکیس مقدس نامگذاری شد. سرکیس مقدس، از قدیسان کلیسای حواری ارمنی در اوایل سده چهارم میلادی از سرداران ارتش روم بود که به علت مسیحی بودن تحت تعقیب قرار گرفت. او به همراه پسرش، ماردیروس به ارمنستان پناه برد اما تیران، پادشاه ارمنستان تحت فشار امپراتور روم مجبور به اخراج آنان از ارمنستان شد. آنان به خدمت ارتش شاپور دوم درآمدند که در جنگ با کوشان ها بود. شاپور از خدمات سرکیس بسیار خرسند بود اما از آنجایی که به وی اتهام تبلیغ مسیحیت در بین سپاهیان شاپور را زده بودند، دستور داد تا او و پسرش را به همراه شماری از سربازان در نیشابور به قتل برسانند.

در تقویم کلیسای ارمنی هم یک روز به سرکیس مقدس اختصاص دارد. در این روز جوانان ارمنی به یاد او مراسم خاصی را برگزار می کنند. کلیسای سرکیس مقدس دارای ابعادی به طول 36/5 متر و عرض 17/8 متر با پلان بازیلیکا تک ناوی است که بر روی صفه ای کم ارتفاع بنا شده و با در نظر گرفتن امانت خانه های دو طرف محراب در سمت شرقی بنا و راهرو ورودی اصلی و در سمت غربی بنا، کلیسا از داخل دارای پلان صلیبی شکل است. دیوارهای خارجی بنا با سنگ مرمر سفید رنگ و دیوارهای داخلی و سقف با گچ پوشانده شد.

اگرچه مهندس آفتاندلیانس در طراحی کلیسای سرکیس مقدس از معماری قرون وسطی و عصر جدید ارمنستان پیروی کرده، با جسارت تغییراتی در این دو نوع معماری داده و گنبدی ساخته که ظاهرا بدون داشتن تکیه گاهی بر روی سقف قرار دارد و در هوا معلق است. از آنجایی که در کلیساهای تک ناوی وزن سقف بنا به وسیله قوس های واقع در زیر سقف به دیوارهای طولی دو طرف بنا منتقل می شود، بنابراین این گونه بناها برای تحمل فشار سقف نمی توانند عرض زیادی داشته باشند و به همین دلیل نیز فاقد گنبد و معمولا بناهایی کوچک هستند.

اما آفتاندلیانس متأثر از معماری کلیساهای تک ناوی و آمیختن این سبک با معماری تالارهای گنبددار، کلیسای سرکیس مقدس را به گونه ای طراحی کرد که توانسته گنبد عظیمی را بر روی آن قرار دهد. محراب کلیسا به صورت نیم دایره است و مطابق با سنت کلیساهای ارمنیان در سمت شرقی بنا قرار دارد. کف آن نیز بالاتر از کف صحن کلیسا و دارای سه نورگیر است. در دو طرف محراب امانت خانه ها قرار دارند که هر یک دارای نورگیری کوچک هستند و به غیر از ورودی به داخل صحن کلیسا ورودی مجزایی نیز به محوطه خارج از بنا دارند.

دیوارهای بالای محراب و دو سمت آن با نقاشی های دیواری و با موضوعاتی برگرفته از کتاب مقدس اثر ادمان آیوازیان پوشیده شده است. صحن کلیسا را میتوان به سه بخش تقسیم کرد که قسمت میانی 75 سانتیمتر از هر طرف پهن تر از دو قسمت شرقی و غربی است و گنبد در این قسمت از بنا قرار دارد. گنبد شانزده ضلعی کلیسا به وسیله یک چهار ضلعی بر روی چهار طاقی قرار گرفته که بر روی شاه تیرها تکیه دارد. ساق و گنبد آن تماما از نورگیرها تشکیل شده است.

ورودی اصلی که دارای سردری با سبک معماری کلیساهای سده های چهارم و پنجم میلادی ارمنستان است، به داخل راهرویی به پهنای محراب کلیسا باز می شود و در بالای آن بالکنی وجود دارد که محل اجرای سرودهای روحانی گروه کر است. کلیسا دارای دو ناقوسخانه بوده که در دو طرف راهروی ورودی ضلع غربی آن و در بالای دو ورودی بنا، به صورت برجی با پلان چهار گوش قرار دارند و در انتهای آنها گنبدهایی شبیه به گنبد اصلی کلیسا با ساق های هشت ضلعی ساخته شده است. اگر دوست دارید که هر چه بیشتر با جاذبه های مذهبی تهران مثل کلیسای سرکیس مقدس آشنا گردید، می توانید سری هم به راهنمای سفر به تهران زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.