بقعه چلبی اوغلی

بقعه چلبی اوغلی در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه قرار گرفت. برخی باستان شناسان و محققان این مجموعه را به سلطان چلبی از عارفان هوادار مولانا منسوب نموده و تاریخ احداث بنا را سال 728 هجری قمری بیان کرده اند. این بنا با نام مقبره چلپی اوغلی در تاریخ 15 دی 1310 با شماره 167 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا توسط مرید نامدار جلال الدین رومی ملقب به مولوی یکی از بزرگترین حکیمان و عارفان ایران در قرن 8 (هـ. ق) ساخته شد. ارتفاع این بنا 16 متر و قطر دهانه آن 6 متر هست. چلپی اوغلو بر اثر بیماری در سال 716 (هـ. ق) درگذشت. این مجموعه از دو بخش خانقاه و مقبره تشکیل شده است. خانقاه شامل صحن مرکزی بوده و در اضلاع غربی و شرقی آن حجرات قرار گرفته اند. پلان معماری این مجموعه هم با الهام گرفتن از عقاید و مراتب صوفیه طراحی و هر یک از فضاها با عملکردی خاص اجرا شده است.

واحد نخستین در قسمت ورودی به مرتبه فقرا اختصاص داشته و طالبان جنت، مرتبه بعدی این فرقه در زوایای قسمت ورودی جای گرفته اند. حجرات انفرادی صحن مرکزی با دارا بودن درهای کوتاه محل ریاضت مریدان را با توجه به مراتب آنها تشکیل می داد. صحن خانقاه محل سماع جمعی بوده که سلطان در وسط و مریدان در گرداگرد آن حلقه می زدند و بدین ترتیب، حلقه ذکر برپا می گردیده است. احتمالا واحدهای جنوبی خانقاه به عنوان کلاس های آموزشی و فضای واقع در طرفین ایوان جنوبی محل حلقه ذکر زمستانی بود. طبقه دوم بنا در طرفین ایوان به شدت آسیب دیده و فرو ریخته و گرداگرد آن عنصری شبیه به جان پناه دیده می شود. قرینه سازی در کل مجموعه کاملا رعایت شده و مصالح اصلی بنا را لاشه سنگ ها و ساروج تشکیل داد.

عده ای از محققان و باستان شناسان بنای خانقاه را مقدم بر مقبره سلطان چلبی می دانند و بعضی از آنها تاریخ احداث مقبره را مقدم بر خانقاه اعلام نموده اند. یکی از مدارک بسیار ارزنده ای که در حل مسئله تاریخ گذاری واقعی بنای خانقاه از اهمیت بسزایی برخوردار است، مطالعه کتیبه حک شده بر جرز جنوبی ایوان جنوبی هست. این کتیبه در سه قطعه که یکی در بالا و دو قطعه در طرفین ایوان نوشته شده، از اسناد معتبر در شناسایی شهر سلطانیه و نکات و دقایق به آن است.

قسمت دوم این مجموعه تاریخی بقعه معروف به سلطان چلبی است. پلان این بنا هشت ضلعی بوده و هر ضلع آن از نمای خارجی به طول 16 /4 متر، به ارتفاع 17 متر و طول 5 / 7 متر با زیبایی خاصی طراحی و اجرا گردیده است. بنا ابتدا با سه ردیف سنگ سبز تراشیده ساخته شده که در این قسمت سنگ هایی از نوع ماسه ای کم دوام به کار رفته و سپس آجر چینی با سبک زیبایی آلت و لغت و کاربندی آجری تا رقوم 5/2 متر اجرا شده است. فرم آجر چینی در طاق نماهای هشت گانه متفاوت به نظر می رسد. پس از آن ادامه کار با آجر چینی ساده انجام گرفته و حد فاصل جرزهای هشت گانه طاق نماهای زیبایی طراحی و اجرا شده که طاق های پنج و هفت کند آن را زینت داده اند.

بالای این جرزها گنبد آجری با ساقه نسبتا بلند استوار شده است. پلان هشت ضلعی با اجرای ترمبه ها به پلان 16 ضلعی و سپس به دایره تبدیل شده و گنبد بر آن نشسته است. سبک قبر سلطان چلبی در این آرامگاه اهمیتی بسزایی دارد، از این نظر که این قبر حلقه ذکر صوفیه را تداعی می کند. بدین معنی که داخل مقبره به فضایی تقسیم گردیده که جسد سلطان در وسط دفن شده و اجساد مریدان با توجه به درجه و مراتب آنها در گرداگرد آن قرار داده شده اند. این سازه به روش بسیار زیبایی بازسازی شده و حجره های دراویش تبدیل به اتاق های بسیار زیبای هتل گردید به همراه غذاخوری و کافی شاپ که پذیرای میهمانان داخلی و خارجی هست.