پارک ملی کویر

پارک ملی کویر یکی از بزرگترین و قدیمی ترین مناطق حفاظت شده ایران است که بیشتر آن در استان سمنان شهرستان گرمسار و بخش هایی هم در استان های تهران، قم و اصفهان قرار می گیرد. این منطقه حدود 670 هزار هکتار وسعت دارد که 420 هزار هکتار آن پارک ملی و 250 هزار هکتار منطقه حفاظت شده است. حیات جانوری این منطقه در گذشته به قدری متنوع و پرشمار بود که به آفریقای کوچک و سرنگتی ایران شهرت داشت. امروزه نیز هرچند از غنای حیات وحش آن تا حد زیادی کاسته شده اما هنوز بسیاری از انواع حیوانات و گیاهان بیابان زی ایران را در خود جای داده و به همین دلیل، به عنوان یکی از 9 ذخیره گاه زیست کره در ایران به شمار می رود.

این منطقه از سال 1343 تحت پوشش کانون شکار ایران و بعدها تحت نطارت سازمان حفاظت از محیط زیست قرار گرفت و از سال 1355 به رده حفاظتی بالاتر یعنی پارک ملی ارتقا یافت. در سال 1357 با کاهش بخش هایی از شمال و افزایش بخش هایی در جنوب مساحت آن به 670 هزار کیلومتر مربع رسید و در سال 1361 به دو بخش پارک ملی به وسعت 420 هزار هکتار شامل منطقه سیاه کوه، نخجیر، سفیدآب و منطقه حفاظت شده ای به وسعت 250 هزار هکتار شامل دشت های مکوش، سیاه پرده، پرده زرد و ارتفاعات دوازده امام و نره خرکوه تقسیم شد. پارک ملی کویر تنها پارک ملی در ایران است که به گفته سازمان محیط زیست در آن هیچگونه سکونتگاه انسانی، معدنی و پروانه چرای دام وجود ندارد.

در مجموع 34 گونه پستاندار، 155 گونه پرنده و 34 گونه خزنده در این منطقه شناسایی شده اند. یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گرگ، کفتار راه راه، گربه شنی، روباه قرمز، روباه شنی، جبیر، کل و بز، قوچ و میش، شغال و سیاه گوش از جمله پستانداران شاخص این منطقه هستند. در گذشته گله های بزرگ گورخر ایرانی در این منطقه زندگی می کردند که آخرین آنها در سال 63 مشاهده شد و امروزه مطمئنا نسل آنها در این پارک از میان رفته است. آهوی گواتردار هم اگر منقرض نشده باشد، در آستانه انقراض قرار دارد. اما جمعیت جبیر (نوعی غزال ظریف تر و کوچک تر از آهو) در این منطقه احتمالا بیشترین در تمام ایران هست.

البته از سال 1388 گروه مستندسازی به این پارک برای پیدا کردن گونه یوزپلنگ ایرانی اقدام کردند و تنها یک یوز به نام تنهاوش در این پارک دیده شد که از سال 93 آن هم دیده نشد و به احتمال زیاد یوزپلنگ ایرانی در این منطقه منقرض شده است. پرندگان پارک شامل کبک، تیهو، زاغ بور، هوبره، انواع گنجشک، سهره، چکاوک و پرستو، انواع پرندگان شکاری از جمله عقاب طلایی، سنقر، سارگپه، شاهین، بحری و دلیجه و پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، آنقوت، خوتکا و انواع غاز و مرغابی هستند.

در مجموع 355 گونه گیاهی در این منطقه شناسایی شده که 20 گونه آن بوم زادی هستند. گیاهان پارک از انواع خشکی پسند و شورپسند بوده که خود را با کمبود آب و شوری خاک سازگار کرده و داشتن برگ های کوچک منتهی به خار از ویژگی های ظاهری بسیاری از آنهاست.