تکیه بیگلربیگی

تکیه بیگلربیگی یا عمارت فراش باشی تکیه ای است در بافت کهن شهر کرمانشاه. این تکیه که در زمان قاجار به همت عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی ساخته شده، از لحاظ آینه کاری در میان تکیه های کرمانشاه بی نظیر است. در سمت غربی حیاط، تالار آینه کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار با تزئینات عالی و کتیبه های متعددی مربوط به دوران سلطنت مظفرالدین شاه مزین شده و در دو سوی دیگر هم اتاق وسیع مهمانخانه بیگلربیگی واقع گردید. در حال حاضر، تکیه بیگلربیگی به عنوان محل دو موزه خط و کتابت کرمانشاه و موزه پارینه سنگی زاگرس مورد بازدید عموم قرار می گیرد. این تکیه دارای سه درب ورودی بوده و ورودی اصلی آن در جبهه جنوب شرق قرار دارد. سردر ورودی به وسیله مقرنس های گچی و گچ بری های برجسته تزئین شده است.

همچنین، در دو طرف ورودی دو ردیف طاق نما دیده می شود. طاق نمای ردیف پایین مانند سردر ورودی با مقرنس های گچی و گچبری های زیبا تزئین شده است اما داخل طاق نماهای ردیف فوقانی با پیکره های گچی از شخصیت های دوره قاجاریه زینت یافته است. پس از سردر ورودی فضای هشتی قرار دارد در دیوارهای این فضا هم طاقچه هایی ایجاد شده و سقف آن با رسم بندی های آجری تزئین شده است. در ضلع شمالی هشتی درگاه چوبی وجود دارد که از طریق آن میتوان وارد خانه های وابسته به تکیه شد. پس از هشتی دالان نسبتا درازی قرار دارد که به حیاط اصلی تکیه منتهی می شود. سقف دالان نیز با تزئینات معلقی مزین شده است.

در ضلع جنوبی دالان دو درگاه چوبی ایجاد شده که از طریق آنها میتوان به خانه های جبهه جنوبی تکیه دسترسی یافت. در ضلع شمالی هم ورودی دیگری بوده که به کوچه بن بست منتهی می شود. از طریق این ورودی میتوان به فضاهای مسکونی ضلع شمالی تکیه دسترسی پیدا کرد. ورودی سوم در جبهه جنوب غربی قرار دارد. این تکیه حیاط نسبتاً وسیعی داشته که کف آن در حدود 2/5 متر از کف خیابان پایین تر است. در وسط حیاط نیز حوض بزرگی قرار گرفته و این حیاط در ماه محرم میزبان جمعیت انبوه عزاداران حسینی است.

با توجه به چنگک های باقیمانده در قسمت ایوان غربی به نظر می رسد که در فصل زمستان نیز با برپایی چادر در این حیاط از عزاداران استقبال میشده است. این تکیه دارای 24 اتاق بوده که در طبقه اول دسترسی به این اتاق ها از طریق پلکان های داخل حیاط صورت می گیرد. کف اتاق ها یک متر بالاتر از کف حیاط بوده و در داخل هر کدام از این اتاق ها طاقچه های متعددی و جود دارد که به صورت دو طبقه هستند و از طبقه دوم برای نگهداری وسایل مهمتر استفاده می کردند.

در ضلع شمال شرقی حیاط، یک آشپزخانه وجود دارد که در ایام محرم برای تهیه غذای عزاداران مورد استفاده قرار میگرفت. بخش جنوبی حیاط شامل چهار فضا بوده که سه فضای آن دارای ارسی است. دسترسی به این فضاها از طریق پلکان سنگی داخل حیاط صورت می گیرد و کف این فضا نیز حدود یک متر بالاتر از کف حیاط است. بخش شمالی حیاط دارای دو طبقه و یک زیرزمین بوده که دسترسی به زیرزمین از طریق پلکانی در حیاط صورت می گیرد. زیرزمین تکیه شامل حوضخانه، محل استراحت تابستانی و تعدادی اتاق است.

پنجره های زیرزمین به پنجره های مشبک یا زنبوری معروف است که در واقع کار بادگیر را انجام می دهد. سقف حوضخانه و استراحتگاه تابستانی با تیرهای چوبی و تخته کوبی پوشیده شده و اتاق های اطراف دارای طاق های آجری است. سقف هر یک از این اتاق ها با گچ بری های زیبایی تزئین شد. همچنین، در حدفاصل حوضخانه و استراحتگاه دو ستون زیبای چوبی وجود دارد که ساقه ستون ها به صورت چند وجهی و سر ستون ها از نوع سرستون های چوبی است. این مجموعه به شیوه مقرنس کاری تزئین شده است. در طبقه اول بخش شمالی، شاه نشین قرار دارد و اطراف ان را فضاهای متعددی احاطه کرده است. فضای شاه نشین مشرف به حیاط دارای ارسی چوبی بسیار زیبایی بوده و دو طرف ارسی با ستون نماهای گچی تزئین شده است.

در تکیه بیگلبیگی یک حمام نیز وجود دارد که تا سالهای میانی دهه 1390 مالکیت خصوصی داشت اما پس از آن به تملک اداره میراث فرهنگی استان کرمانشاه درآمد. اقدامات اولیه برای مرمت این حمام در تابستان 1401 انجام شد که طی آن برخی از الحاقات به حمام که جزو معماری آن نبود، حذف شد. در سال 1383 هم موزه ای با عنوان خط و کتابت در محل تکیه بیگلربیگی افتتاح شد که در این موزه اسناد و مدارک و مستندات تاریخی و نسخ خطی نگهداری و در معرض دید بازدید کنندگان قرار گرفت.

موزه پارینه سنگی زاگرس که تنها موزه پارینه سنگی خاورمیانه است، در فضاهای ضلع جنوبی این تکیه قرار دارد. این موزه در سال 1386 تاسیس شده و مجموعه ای از ابزارآلات سنگی و استخوان های انسان از دوره های پارینه سنگی مربوط به کرمانشاه و مناطق دیگر ایران و جهان در آن نگهداری می شود.