باغ مصلی نائین

باغ مصلی نائین که تاریخ سنگ مزارش به 953 هجری (1547 میلادی) باز می گردد، باغی آرامگاهی است که به دستور شاه قاجار برای ارج گذاری و یادبود بر مزار پیشینیان خاندان های پیرزاده و پیرنیا ساخته شد.باغ مصلی نائین به مصافت 18000 متر مربع بوده و عمارت اصلی اش گنبدخانه ای است که در میان آن سه سنگ مزار در کنار هم پیام رسان مجموعه ای از احوال و سرگذشت مربوط به سه نفر از بزرگمردان خاندان های پیرزاده و پیرنیا هست.

در سال 1249 هجری و با رسیدن خبر درگذشت عباس میرزا نایب السلطنه به فتحعلی شاه قاجار، شاهزاده محمد میرزا توسط شاه از کرمان به تهران احضار می گردد. در هنگام عزیمت به تهران در نائین به اتفاق لشکر و همراهان در مزرعه باغ حاجی معروف نائین به عشق آباد جهت استراحت توقف می نمایند. آنجا با پیرمردی که همان حاج محمد حسن نائینی بوده، برخورد کرده و پیر نائین آنها را به خانه دعوت نمود. پس از گفتگو، پادشاهی محمد میرزا را پیش بینی می نماید و در بازگشت شاهزاده به تهران پیش بینی پیر نائین به اجرا در می آید و فتحعلی شاه محمد میرزا را به ولیعهدی انتخاب و پس از یکسال با فوت فتحعلی شاه قاجار در سال 1250 هجری قمری بر سریر سلطنت ایران قرار می گردد.

محمد میرزا «محمد شاه،» چون به مسند ملک قرار گرفت، به یاد پیر نائین افتاد و پس از اطلاع از فوت پیر به میرزا کاظم نظام الملک، حاکم یزد دستور ساختن بقعه مصلی نائین را که از سال 1250–1265 قمری (1835–1849 میلادی) به طول انجامید، بر مزار پیر و ایجاد باغی بر گرد آن صادر کرد. در میان ساختمان گنبد فیروزه ای باغ، سنگ نوشته شمالی بیانگر احوال پیر عبدالوهاب (پیر نائین) که پدر جد پیرزاده نائینی از صوفیان روشنفکر و جهانگرد دوره قاجار بوده رواست. در کنار دو سنگ نوشته میانی مربوط است به احوال ابوالحسن خان پیرنیا (معاضدالسلطنه) از رجالیون دوران قاجار و از نوادگان پیر نائین و سنگ نوشته جنوبی احوال حسین پیرنیا از دیگر رجالیون دوره های قاجار و پهلوی و از نوادگان دیگر پیرنیا را شرح می دهد.

باغ مصلی نائین در میان چهار خیابان قدیمی شهر نائین امروزی عرصه ای فرهنگی با جلوه های شهری موزون و آرامش بخش است و در حاشیه بافت قدیم شهر جا دارد. باغ دارای دو دروازه ورودی است: یکی از دیوار شمالی در راستای سر دروازه جا دارد که ورودی اصلی محسوب میشد. ورودی دیگر دروازه جنوبی است که بر محور شمالی جنوبی باغ و در راستای دروازه شمالی قرار گرفت. راستای خیابان با محور ورودی اصلی و محور تقارن گذرها مطابقت دارد و از وسط ساختمان می گذرد. دو ردیف درخت پسته در دو طرف گذرهای کناری و میانی باغ کاشته شده و درختان کاج در باغ به صورت پراکنده کاشته گشته اند.

آبیاری باغچه ها و درختان باغ از طریق جوی های خاکی انجام می شود؛ جوی هایی که از پای درختان کناری دو طرف گذرهای اصلی باغ می گذرند. آبگیر و آبنمایی در سطح باغ وجود ندارد ولی گذربندی فضای باغ از نظام هندسی معمول باغ های ایران استفاده کرده است. بنای اصلی (گنبدی) باغ در قسمت شمالی و در جهت رو به قبله باغ احداث شد. محل اصلی تختگاه در باغ بر بالای محور تقارن قرار گرفته است. ایوان، شاهنشین و سرابستان در این جایگاه جای دارند که غالبا با چشم انداز هایی زبیا از باغچه هایی با گل های رنگین و ردیف درختان کنار جوی های دو سمت گذر محوری باغ خودنمایی می کنند.

پیش از آنکه باغ مصلی نائین با این نام شناخته شود، با نام «باغ حاجی» خوانده میشد، چون از قناتی با همین نام آبیاری می گشت. این مجموعه از همجواری دو بخش مستطیل شکل تشکیل شده که هر یک با نمایی متمایز شاخصی در میان دیگر عرصه های شهری است. مستطیل شرقی در میان دیواری حصارمانند و بلند جای دارد که اطراف باغ کشیده شده و چهار برج در چهار گوشه آن برپاست. از خیابان شمالی گنبد فیروزه ای رنگ باغ مشخص هست.

در بخش غربی باغ بنای آب انباری بزرگ در زیرزمین احداث شده است با مشخصه بادگیر بلند هشت وجهی که در میان فضای باز پابرجا هست. سمت شرقی آب انبار مسلط به دیوار کنگره دار باغ است و در میان حصار دو بادگیر دیگر آب انبار بوده که با بنایی که راه پله دسترسی به پاشیر آب انبار است، ارتباط دارد و از درون باغ دسترسی به پاشیر آب انبار را فراهم می کند. باغ مصلی نائین در آبان 1365 با شماره 1719 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گنبدی فیروزه ای رنگ و بلند بر بلندی بخش میانی ساختمان باغ قرار دارد که بر بخش میانی آن، تالار چایپا شکل پابرجاست. هشت در ورودی مشبک یکسان دسترسی باغ را به تالار گنبد پوش آسان می کند. در هر جداره از بنای هشت وجهی دو در ورودی و روزنه ای وسیع در اطراف آن وجود دارد که این معنای تمثیلی است از باز کردن هشت در باغ بهشت بر این عمارت. نقشه عمارت نقشه هندسی ساده هشت و نیم هشت است که اضلاع بلندتر آن با محور قبلی در یک جهت قرار گرفته و بر همین اساس چهار ضلع کوتاهتر در جهات فرعی قرار گرفته اند. هر کدام از اضلاع کوتاهتر ایوانی رو به باغ دارد که بین دو در ورودی جا گرفته اند. راستای دو ورودی در دو جهت عمود برهم اصلی است.

ایوان های ساختمان مانند تالار انتظاری هستند برای ورود به ساختمان. هر یک از ورودی ها به دالانی راه پیدا می کنند که دو به دو در نزدیکی فضای گنبدخانه یکی شده و به ورودی های اصلی گنبد خانه دسترسی دارد. جهت همه ورودی های گنبدخانه در جهات فرعی هست و هندسه آن تابع فضای هشت و نیم هشت گنبدخانه است. اگر علاقمندید که هر چه بیشتر درباره جاذبه های دیدنی نائین نظیر باغ مصلی نائین بدانید، می توانید سری به راهنمای سفر به نائین زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.