سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه ها بوده اند و همگی حیاط مرکزی دارند. نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آنها با راسته و نحوه حر کت در داخل آنهاست. سرای شامی از جمله سرای یک حیاطیه که در آن بیشتر مغازه ها به کار رنگرزی مشغول هستند و عده ای دیگری از افراد، به خرید و فروش فرش های دست دوم می پردازند

این بنا در مجموعه تاریخی بایزید بسطامی واقع است. از ظواهر امر پیداست که ابتدا به صورت حیاط کوچکی بوده؛ ولی در زمان قاجاریه آن را پوشانده اند. طبق کتیبه موجود، این بنا در سال 1242 ه- . ق زمان فتحعلی شاه قاجار- تعمیر شده. در ضلع جنوبی مسجد، سه در کنده کاری شده دیده می شود که رابط بین این قسمت و مسجد س

خانه یدالهی در محله پشت عمارت واقع است و قدمت این خانه به اوایل عصر قاجار باز میگردد. خانه یدالهی بخش های اندرونی و بیرونی مجزا از هم ندارد بلکه فقط یک حیاط مرکزی بدون گودال باغچه است که اندرونی محسوب می گردد. معماری خانه به گونه ای است که اطاق ها به صورت دو طرف ساخت اطراف این حیاط در در سه طبقه قرا

بقایای آتشکده سراب ذهاب مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان سرپل ذهاب، بخش مرکزی، دهستان دشت ذهاب، 150 متری شمال روستای سراب ذهاب واقع شده. در شمال خاوری تپه ی سراب در 300 متری از راه کنونی بازماند های آتشکده یی دیده میشود به اندازه های 4.77 در 5.95 متر از قـلوه سنگ ولابندودیواری به پهـنای 0.6 م

در بیست کیلومتری شمال فسا در کنار دریاچه کوچکی آثاری از دوره ساسانیان بر جا مانده است که در میان آنها یک آتشکده نیز دیده میشود که سقف آن ریخته است. در شمال فسا برکه ای کوچک وجود دارد که در لهجه محلی، غمپ خوانده می شود. اهالی محل این آتشکده را به نام قربانگاه می شناسند و آنرا به طهمورث پادشاه پیشدادی

برج کبوتر اژیه مربوط به دوره قاجار است که در تاریخ 20 اسفند 1385 با شمارهٔ ثبت 18109 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده. اژیه یکی از شهرهای حاشیه زاینده رود و در 75 کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان می باشد. یکی از ویژگی های بارز این شهر وجود برج های کبوتر در حاشه زاینده رود است که قدمت بعضی از

مقبره ناصرالحق برجی آرامگاهی مربوط به سدهٔ 9 ه‍.ق است و در آمل، محله پایین بازار، چاکسر واقع شده و این اثر در تاریخ 15 دی 1310 با شمارهٔ ثبت 60 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده .در داخل بنا، سقف مدوری وجود داره که در بالای آن سوراخی هست که به گنبد بنا می رسه.

قلعه خان آباد مربوط به دوره قاجاره و در شهرستان اصفهان، بخش جلگه، دهستان امامزاده عبدالعزیز، روستای قهی، مزرعه خان آباد واقع شده و این اثر در تاریخ 14 اسفند 1385 با شمارهٔ ثبت 17814 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده. قلعه مسکونی بوده, در یک طبقه با مساحت تقریبی 3000 متر مربع ساخته شده و ور

بنای اولیه مسجد مربوط به قرن هشتم و نهم هجری است که در دوره های بعد، چندین بار تجدید و بازسازی شده؛ به طوری که امروزه فاقد ویژگی های معماری، هنری و تاریخی است. بنای کنونی مسجد عبارت است ازدوشبستان کوچک وبزرگ و دالانی دربین آنها که در پشت آن نیز مقبره شیخ معزالدین واقع است. مسجدها هردو دارای سقف و ست

کاروانسرای قلعه خرگوشی یکی از مهمترین کاروانسراهای دوره صفوی است که ساخت آن را به زمان حکومت شاه عباس صفوی نسبت می دهند. در واقع، قلعه خرگوشی یکی از همان 999 کاروانسرایی است که به دستور شاه عباس در مسیرهای اصلی آن زمان ساخته شده است.تمام این بنای 80×80 متر از سنگ گرانیت و آجر ساخته شده است. حتی صفه

پل اروان مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان بوئین زهرا، بخش آوج، روستای اروان واقع شده و این اثر در تاریخ 11 مرداد 1384 با شمارهٔ ثبت 12579 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از تاریخ دقیق ساخت پل اطلاع دقیقی در دست نیست اما متعلق به زمان توسعه راهها و از جمله پلهای رضا خانی می باشد.

موزه مردم شناسی کلات با وسعتی حدود 270 متر مربع بخشی از طبقه تحتانی عمارت تاریخی خورشید رو به خودش اختصاص داده. غرفه های این موزه، نمایشگر الگوهایی از نحوه زندگی، مشاغل و حرفه ها، طبیعت و مواهب اون، صنایع دستی و بومی و پوشش مردم مناطق مختلف این ناحیه ست. فضاهای ایجاد شده شامل غرفه بافته ها ،غرفه زند

این بنا در خیابان انقلاب و مرکز شهر خوی واقع گردیده و ازآثار دوره قاجاریه است که درسال های بعد تعمیر و اخیرا بازسازی گردیده و الحاقاتی بدان صورت گرفته است . بنای مسجد به صورت شبستانی ستوندار با راهرو و صحنی نسبتا وسیع است . پوشش طاق و گنبد شبستان، برروی هشت ستون سنگی میانی و دیوارهای اطراف متکی شده

پل کره بس مربوط به دوره پهلوی اول است و در شهرستان بروجن، بخش گندمان، دهستان دوراهان، جنوب روستای گردبیشه واقع شده و این اثر در تاریخ 25 آبان 1387 با شمارهٔ ثبت 23816 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عقدا در 40 کیلومتری شمال غربی اردکان در کنار جاده یزد تهران قرار گرفته که ساخت آن را به عقدار از سرداران یزدگرد نسبت میدهند. در گذشته دور تا دور عقدا را که قریه ای بزرک بوده حصاری ساخته شده بوده . امروزه از این حصار جز دروازه ی ورودی آن و بخشهایی اندک بر جا نیست . این دروازه را دروازه بزرگ عقدا می ن

خانه محسنی آراسته مربوط به دوره قاجار است که در تاریخ 3 خرداد 1386 با شمارهٔ ثبت 19162 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده. خانه آراسته که قدمت آن به اواسط عصر قاجار می رسد در محله پنجه شاه قرار دارد. از جمله خانه های قدیمی کاشان است که در بنای آن تنها از یک حیاط وسیع و اصلی استفاده شده است

عمارت شریفیان که قدمت آن به سال 1230 هـ.ق برمی گردد ترکیبی از سه مجموعه فضایی است که دو مجموعه مهم تر و اصلی آن دو طبقه و در جبهه های شمالی و جنوبی حیاط قرار دارند.در میان مجموعه واقع در جبهه جنوبی، تالاری با شاه نشینی بزرگ واقع شده که از سمت جنوب متصل و مشرف به یک حوضخانه با شکل هشت و نیم هشت است

این بنا درجانب غربی مسجد جامع تبریز واقع گردیده و منسوب به حاج میرزا باقر مجتهد(متوفی 1285ه-.ق) است . مسجد، متشکل از شبستان ستوندار بسیار بزرگی است که پوشش چشمه طاق آن ، مرکب از 80 گنبد ضربی آجری، بر روی 63ستون سنگی قرار گرفته است . سطح مسجد، نزدیک یک متر ازکف بازار پایین تر است و دراضلاع شمال و غرب

ارگ حاجی آباد در شرق شهر بیرجند یکی از بناهای دوره قاجاریه است دارای دو ساختمان مجزا و مستقل که در فاصله سی­ متری از یکدیگر قرار دارند. در این ارگ چهار باغ به نام­های باغ بزرگ، باغ نهالی، باغ زیرین و باغ طاقی وجود داشته که بعدها بر اثر بی­آبی از میان رفته ­اند. یکی از ساختمانها که بزرگ­تر از دیگری ا

بقایای یک عمارت تاریخی در سریزد به نام سَنَمبَر وجود دارد و آن عمارتیست قلعه مانند که تماما از خشت و گل بنا شده است . این عمارت در گذشته ها شکوه و جلال خاصی داشته، بویژه اینکه یک قنات پر آب از میان آن عبور میکرده است . آب این قنات به یک استخر بزرگ در وسط عمارت میریخته و از اونجا راهی باغات و اراضی

این کاروانسرا مربوط به دوره صفوی است که در 8 کیلومتری شرق شاهرود واقع شده و این اثر در تاریخ 16 فروردین 1377 با شمارهٔ ثبت 1993 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه لذیذی که قدمت بنای اولیه به اوائل عصر قاجار باز میگردد، از جمله خانه های قدیمی کاشان است که تنها یک حیاط اصلی و مرکزی دارد و فضا ها در دو طبقه به صورت چهار طرف ساخت پیرامون آن قرار گرفته اند. اهم فضا های معماری خانه عبارتند از دو سرداب، شاه نشین، ایوان زمستانی، هشتی ورودی و یک بادگیر.

کاروانسرای محمدآباد از جمله بناهای جالبی است که طرح داخل و خارج آن با هم اختلاف کلی دارند. این اختلاف مربوط به نمای ضلع جنوبی خارج کاروانسرا است . نمای اصلی کاروانسرا عبارت است از یک سردر قوس دار در وسط که در هر طرف آن سه غرفه قرار دارد. از انتهای بازوهای دو طرف سردر دیواری به طول 20/16 متر به طرف ش

این اثر در تاریخ 23 بهمن 1380 با شمارهٔ ثبت 4775 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این میل بر فراز رشته کوهی در غرب « روستای کاج» به نام سپهر رستم واقع است. ارتفاع زیر میل تا سطح دشت به سمت جنوب 70 تا 80 متر است. نمای میل از لاشه سنگ و ملاط ساروج است. ارتفاع میل 80/6 متر و قطر قاعده

عقدا یکی از شهرهای شهرستان اردکانه. در عقدا هم مثل سایر مناطق استانِ یزد ، در گذشته آب مصرفی جهت شرب و مصارف خانگی از آب انبارها تأمین می شده. این اب انبارها بیشتر توسط افراد خیر ساخته و وقف می شده و به نام خودشان نامیده می شده. از جمله این آب انبار، که به نام بانی آن حاج محمود نامی نامیده می شه . ج

خانه یوسفیان که به اوائل عصر قاجاری تعلق دارد دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی مستقل از هم می باشد. فضا های خانه به صورت سه طرف ساخت در سه طبقه پیرامون هر یک از دو حیاط این بنا شکل گرفته اند. ویژگی بارز این بنا وجود تعداد زیاد اتاق های سه دری و پنج دری در آن است. از فضا های مهم معماری خانه یوسفیان می

از مشهورترین کتب این شاعر گنجینت الاسرار میباشد

برج کبوتر خسروشهر مربوط به دوره قاجار است که در خسروشهر روبروی ساختمان شهرداری واقع شده و این اثر در تاریخ 20 اردیبهشت 1386 با شمارهٔ ثبت 19099 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بر فراز کوه بیدلان که بر الموت رود و طالقان رود مشرف است، بقایای قلعه ه­ایی مشاهده می­شود که از دژهای اسماعیلی است و برای حفاظت دره الموت مورد استفاده قرار می­گرفته است. بقایای قلعه شیرکوه عبارت است از: هشت آب انبار، یک برج و بخشی از دیوار قلعه. همه این بناها در دل سنگ­های کوه کنده شده ­اند. برای رس

اما رباط نو سریزد که در شمالی ترین قسمت روستا واقعه، دارای یک پلان مستطیل شکل به ابعاد 35 ×20 متره که قدمتش به دوران صفویه بر میگرده . رباط نو ، عمدتاً از آجر ساخته شده. در بالای سردر ورودی رباط ،اطاقی در نظر گرفته شده که به عنوان دیده بانی کاربرد داشته و در وهله ی دوم به عنوان اعیانی نشین از آن است