مراسم میر نوروزی

لحظه تحویل سال یا به عبارت دیگر اولین روز سال نو به «اعتدال بهاری» معروف است. اعتدال بهاری روزی است که در آن طول روز و شب با یکدیگر یکسان می شود و این مساله به واسطه گردش زمین به دور خورشید و قرار گرفتن زمین در محوری خاص که از آن به عنوان محور «اعتدال بهاری» نام برده می شود به وقوع می پیوندد. به همین سبب یکی از مهمترین پیام ها و ویژگی های نوروز مساله عدالت و عدالت محوری است. اهمیت این موضوع تا جایی است که مقوله احترام به عدالت؛ رفتار عادلانه و عدالت محوری در انجام کارها به یکی از مهمترین خصوصیات ایرانیان در فرهنگ زیست آنها بدل شده است.
آیین «میر نوروزی» نیز بر پایه همین نگاه استوار است. در زمانی که شاهان در ایران حکومت می کردند و یا هر منطقه و اقلیم یک امیر یا فرماندار داشت، بر مساله عدالت محوری در اجرای آیین میر نوروزی اصرار می شد.
در فرهنگ ایرانیان باستان هر سال شامل دوازده ماه و هر ماه شامل 30 روز بود که در نهایت یک سال را 360 روز تشکیل می داد و پنج روز باقیمانده از سال را ایرانیان «پنجه دزدیده شده» یا «خمسه مسترقه» نام می بردند. هر چهار سال یکبار در «سال کبیسه» این پنج روز به شش روز افزایش پیدا می کرد. در این بازه زمانی آیینی مبتنی بر نگاه عدالت محوری ایرانیان برگزار می شد؛ در این روز پادشاه، امیر یا ارباب منطقه به شکل نمایشی و نمادین از حکومت خلع می شد و فردی به عنوان امیر یا پادشاه نوروزی، میر نوروزی انتخاب می شد.

شیوه اجرای آیین «میر نوروزی»

میر نوروزی در این پنج روز حق صدور احکام مختلف را داشت و تمامی احکام او مانند احکام امیر و پادشاه لازم الاجرا بود. البته چون این نمایش به شکل نمادین و در آستانه نوروز برگزار می شد بیشتر احکام با شوخی، خنده و یا در مواردی تمسخر قدرت و نیروی ارکان پادشاهی را با خود به همراه داشت.
برای همین در مواردی حتی شاهد بودیم که میر نوروزی در این چند روز حکم به عزل پادشاه و یا تغییر وزیران و یا افزایش باج و خراج مردم می داد و بعد از پایان این پنج روز که توأم با جشن، پایکوبی، شادی، صدور احکام آمیخته با طنز و لودگی میر نوروزی بود مردم با شادکامی به استقبال بهار طبیعت می رفتند.
به محض پایان یافتن این پنج روز؛ دوران حکومت «میر نوروزی» نیز به پایان می رسید و در مواردی و در برخی از مناطق کشورمان بعد از این پنج روز، میر نوروزی به سبب احکامی که صادر کرده بود و در مواردی به افزایش باج و خراج بیش از حد معمول می انجامید، مجبور به مخفی شدن می شد؛ چرا که مردم برای تلافی احکام او در این پنج روز که اطاعت شان واجب بود سعی می کردند تا او را پیدا کرده و به تلافی احکام، مجازاتش کنند.

میر نوروزی آیینی فراموش شده برای شادی همگانی | اولین چهارشنبه سال

خلاصه تر می توان گفت که در ایران رسم بود در ایام عید نوروز محض تفریح عمومی و مضحکه، فردی عامی و از میان مردم را به عنوان پادشاه یا امیر یا حاکمی موقتی به نام میر نوروزی انتخاب می کردند و برای یک یا چند روز زمام امور شهری را به عهده اش می سپردند.
از آغاز تا انجام دوره حکومت سپنجی (حکومت عاریتی) حق هر گونه خندیدن یا تبسم از میر نوروزی سلب می شد و وظیفه همگان این بود که در صورت مشاهده کمترین خنده یا تبسم از میر، وی را از مقام خلع کنند.
پس از انقضای ایام جشن سلطنت او نیز به پایان می رسیده است. واضح است که جز تفریح و خنده و بازی هیچ منظور دیگری در بین نبوده است و احکامی که میرنوروزی صادر می کرده پس از نوروز به حال اول بازگردانده می شده است. نظیر این جشن در بابل نیز مرسوم بود.