جشن اردیبهشتگان‬‎

اردیبهشتگان یا گلستان جشن از جملهٔ جشنهای دوازدگانهٔ سال ایران باستان بوده است و ازشمار جشن های آتش است.
روز سوم از هر ماه باستانی به نام اردیبهشت می باشد و بر پایه گاهشماری امروزین ، دوم اردیبهشت خورشیدی ، برابر با جشن اردیبهشت گان است.
ایرانیان از هزاران سال پیش در روز جشن اردیبهشتگان، پوشاک سپید رنگ می پوشیدند چون نمایانگر پاکیزگی است. هنگام برگزاری جشن اردیبهشتگان (دوم اردیبهشت) از سویی دیگر همزمان است با هنگام که در بسیاری از جایگاه ایران، گلها شکوفا شده اند. از این رهگذر، این جشن به گون جشن گلها نیز جایگزین شد؛ جشنی که اکنون در هلند نیز کم و بیش همزمان با جشن اردیبهشتگان برگزار می شود.
به انگیزه یزدان شناسی اوستایی اردیبهشت دومین امشاسپند است. این نام در اوستا اشهوهیشته و یا ارته وهیشته است. بخش نخست اشه یا ارته به آرِش درستی و راستی و آراستن و بخش دوم زاب برتر (عالی) است به آرِش(معنی) بهترین پس رویهم به آرِش بهترین راستی یابهترین آراستن و داد می شود.
چنانکه همه امشاسپندان دارای دو روی مینوی و زمینی هستند این امشاسپند در جهان مینوی نماینده پاکی و راستی و آراستن و داد اهورایی و در زمین نگاهبانی آتش آغاز سپرده است. در این باره خواسته از آتش آراستن و داد و راستی و پارسایی است چون در آیه ای از اوستانگاه کردن می شود که اهریمن با پیدایش زرتشت می گریزد با فریادی این چنین که «زرتشت مرا بسوزانید با اشاوهیشه و از زمین براند مرا» که چون اهریمن نمایندهٔ بی نظمی و آشوب و دروغ و ناپاکی است با آتش راستی و پاکی و داد و داد گریزان می گردد.
فرزند تبریزی آورده که در این روز نیک است به پرستشگاه و آتشکده رفتن و از پادشاهان نیاز خود خواستن و به جنگ و کارزار شدن.
در گاه شماری پارسی، روز سوم هر ماه و ماه دوم هر سال خورشیدی به نام اردیبهشتا مشاسپند است. جشن اردیبهشتگان، اردیبهشت روز از اردیبهشت ماه است که نام روز و ماهبا هم برابر افتاده است.

نام بنیادی جشن در فرهنگ باستانی

" یزت (yazta) " نام دارد و سربلندی آیین های باستانی این است که با اینکه جشن های بسیاری در این آیین هستی دارد ولیکن هیچکدام از این جشنها به معنای پایکوبی و خوشی های دم ای و زودگذر نیست و فرزان بنیادی همه این جشنها سپاسگزاری از خداوند یکتاست و یادآوری پاره گوناگون از آنچه او از آدم همه ایوار خواسته است. در گاه شماری ایران باستان، روز سوم هر ماه و ماه دوم هر سال خورشیدی به نام اردیبهشت امشاسپند است. جشن اردیبهشتگان ، اردیبهشت روز از اردیبهشت ماه است که نامروز و ماه با هم برابر افتاده است و برابر گاهنمای پیشین که هر ماه سی روز بوده این جشن در سوم اردیبهشت است. سرپرست برابر سالنامه کنونی که شش ماه نخست سال را 31 روز شمارش کرده و یک روز به فروردین ماه افزوده اند؛ جشن اردیبهشتگان در دوم اردیبهشت واقع می شود. سومین یشت از اوستا به نام همین امشاسپند است.
این امشاسپند نماینده داد ایزدی و آراستن خو در جهان است. درباره وی آمده است که: "اردیبهشت را خویشکاری (وظیفه) این است که دیوان نهلد تا روان دروندان را در دوزخ بهبیش از گناهی که ایشان را است پاد افراه کننده و (دیوان را) از ایشان باز دارد. " درباره ادب ها و رسوم بسته به اردیبهشتگان آگاهی بیشی در دست نیست ولی برابر جشنهای دیگر، ابوریحان درباره این جشن می نویسد: (اردیبهشت ماه؛ روز سوم آن اردی بهشت است و آنشادیانه است که اردیبهشتگان نام دارد برای اینکه هردو نام با هم همدست شده. اردیبهشت به آرِش بهترین راستی است؛ برخی گفته اند به معنای سپاس بزرگواری و خوبیاست.
اردیبهشت فرشته آتش و فروغ است و این دو با او فراخور دارد و خداوند او را به اینکار موکل کرده و نیز پاکاری داده است علل و بیماری ها را به یاری دارو ها و خوراک ها زدایش کند و راستی و درستی را از دروغ و هوده را از پوچ پاک دهد.) اینکه ابوریحان، فرشته اردیبهشت را تمیزدهنده راست و دروغ و هوده و پوچ باز شناختن داده برای اینست که این فرشته همانگونه که گفته شد نماینده راستی و درستی است. بنابراین هرکس از او پیروی نماید دانسته می شود در راه راست و هوده است و هرکس از او پیرامون کند و از فروزگان او بی بهره باشد آشکار است که در راه پوچ دروغ است. در چرخیدن باستان در هنگام این جشن، شهریاران بار توده می دادند و موبد موبدان آیینی را که نهاد یک بوده در نزد پادشاه برگزار می کرد و همه را اندرز می گفت. سر هر گروه به پادشاه شناساندن می شدند وهنرمندان باره مهربانی واقع می گردیدند و به دریافت پاداش سربلندی فرآورده می کردند. اینروز به فرشته پاک اردیبهشت دلبستگی دارد که نماد پاکی و راستی و درستی و نماینده آیینایزدی و نگهبانی آتش ها با اوست. بیشتر باید در این روز اردیبهشت یشت خوانده شود و بهآتش آگاهی گردد. و به یاد سرپرست و پایه اردیبهشت امشاسپند این جشن به نام اوست و نگر به همان فروزگان و شایستگی است که ایرانیان پیشین این روز را جشن می گرفتند و خود رابرای پذیرش فروزگان این فرشته پاک آماده می ساختند. جشن اردیبهشتگان همان جشن گل است که در میان دیگر مردم با بزرگداشتن فراوان برپا می شود.
موبد کورش نیکنام نماینده زرتشتیان در انجمن انجمن رایزنی اسلامی با نشان به جشن های ماهیانه زرتشتیان می گوید: هر ماه زرتشتیان برابر شدن روز و ماه را جشن می گیرند و اردیبهشتگان نیز از جمله این جشن هاست که فرآورده برابر شدن روز اردیبهشت از ماه اردیبهشت است.
وی نام اوستایی این جشن را اشوهیشت (ashavahishta) بیان کرد که امروز در پارسی بهنام اردیبهشتگان خوانده می شود و افزود: این واژه از ریخت معنایی اشویی یا هنجار و راستی با واژه بهترین به دست آمده که آرِش بسیار بهترین اشویی را می دهد. پیام این جشن به آدمراستی پیشه کردن و در پاکی زیستن است و زرتشتیان با نزد در آدریانها (آتشکده ها) اشویی (راستی و هنجار درست) را به یکدیگر سپارش می کنند و هرساله در بعداز نیمروز اردیبهشتگان زرتشتیان در مارکار تهران پارس در کنار هم همباریش می شوند و سخنرانان پیرامون فرزان هستی پاسداشت اشویی سخن می کنند.
موبد کورش نیکنام یکی از نمادهای بنیادی این جشن را آتش و روشنایی بازگو کرد و گفت: آتش نماد فروزان بودن، به سوی بالا جنبش کردن و پاک کردن است و زرتشتیان در این روز مانند جشن آذرگان، نیایش آتش را در آدریانها برپا می کنند.