جشن فروردگان

جشن فروردگان یا جشن همسپثمیدیه و یا همسپتمدم نام جشنی بوده که به مدت ده روز، در روزهای پایان سال برگزار می شده است. این جشن در دوران باستان، جشن فروهر ها یا روان درگذشته بود. همه ساله بیستم اسفند ماه به عنوان جشن فروردگان از سوی زرتشتیان گرامی داشته می شود. در جشن فروردگان یا فروردیان پارسایان زرتشتی چوب صندل بخور می دهند و موبدان با نذر میوه و گل، مراسم آفرینگان را برگزار می کنند. آفرین ها به معنی نیایش هاست و مراسم آفرینگان هم شامل مجموعه ای از دعاها و نیایش هایی است که مختص به روز جشن هستند.

همسپثمیدیه نام آخرین گاهنبار

در اوستا از شش گاهنبار یا دورهٔ آفرینش نام برده شده است. هر کدام از گاهنبار ها مشتمل بر پنج روز است که آخرین روز آن جشن گرفته می شد. آخرین گاهنبار، همسپثمیدیه نامیده می شد که شامل پنج روز اضافی یا همان پنجه دزدیده بود و جای آن در پایان آخرین ماه، از ماههای سی روزه بود.

زمان جشن

زمان جشن ده روزهٔ همسپتمدم، از اشتاد روز 26 اسفند تا انیران آخر اسفند و پنج روز گاتا یا همان پنجه دزدیده (پنج روز اول فروردین) بود. لازم به تذکر است که تمامی روزهای یک ماه در گاه شماری زرتشتی نام مخصوص دارند. ابوریحان بیرونی چنین آورده که: این جشن ده روز طول می کشیده، آخرین پنج روز اسفند ماه را، نخستین فرورگان و پنجهٔ مسترقه یا وه را دومین فرورگان می گفته اند. عدم اجرای کامل کبیسه یا انجام کبیسهٔ ناقص همیشه در جابجایی زمان جشن ها ایجاد اشکال و اختلاف می نمود جشن فروردگان نیز چون جشن های دیگر از این قاعدهٔ جابجایی برکنار نبوده است.

بازگشت درگذشتگان

در تقویم مزدیسنا یی جشن سالانه به دنباله یک دوره ده روزه قرار دارد که همسپثه ئه دیه یا فروردیگان نامیده می شود. آخرین جشن، از شش جشن فصلی سال یا گاهنبار که آفرینش آفریده های مختلف را به یاد می آورد و آخرین آن، مربوط به خلقت انسان است. طبیعتاً این جشن مربوط به درگذشتگان است.
روانهای درگذشتگان به ترتیب از بهشت و از دوزخ خارج می شوند و برای بازدید خانه هایشان می آیند. فدیه هایی تقدیم آنها می شود و کوشش می گردد که آنها راضی باشند. روان های دوزخیان غمگین هستند و احساس یک زندانی را دارند که گریخته است و هر لحظه بیم آن را دارد که دوباره گرفتار شود. روان های بهشتیان شادند و شادمانی می کنند و دعای خیرشان را نثار افراد خانواده شان می نمایند. بنابر سنتهای دیگر این روان های در گذشتگان نیستند که باز می گردند بلکه فروهر آنهاست. فروهرها قبل از تولد انسان و حتی قبل از آفرینش وجود داشته است. جشن مورد نظر همانطور که یک یادبود است، یادبود آفرینش مردمان، تجسمی از آینده نیز می باشد، تجسم رستاخیز.
در فروردین یشت یشت سیزده بند چهل و نهم به بعد، آمده است که در مدت همسپتمدم، فروهرهای مؤمنان از اقامتگاه های خود می آیند و مدت ده شب در کنار مردمان می مانند. این جشن در ابتدا مربوط به مردگان بود. بعدها همسپتمدم به یادبود آفرینش انسان، اختصاص یافت.

رسوم جشن فروردگان

بازماندگان خانه و کاشانه را پاکیزه و تمیز می کردند و نقل و نبات و شیرینی و سبزی و انواع خوراکی در اتاق و بر بام می نهادند. دشمنی و بدخواهی را به دوستی تبدیل می کردند و همگان از هم خشنودی می طلبیدند تا فروهرها و روانان شادمان شوند و برای شان دعای خیر کنند و یاری شان دهند. یکی از جمله مهمترین مراسم این جشن افروختن آتش بود. مردم روی پشت بام ها آتش بر می افروختند و اعتقاد داشتند که با این کار فروهرها به طور گروهی مانند سپاه بازگشته و به بازماندگان کمک خواهند کرد. این رسم هنوز هم در بین زرتشتیان یزد و کرمان مرسوم است. این آغاز جشن فرودگان که با افروختن آتش همراه بود، بعد از اسلام تبدیل به چهارشنبه سوری شد.